«Ο πόλεμος περιοριζόταν επί μακρόν από τα ηθικά και σωματικά όρια των στρατιωτών. Σήμερα οι άνθρωποι απομακρύνονται εντελώς από το πεδίο», γράφει σε ανταπόκρισή του από το Λβιβ ο Μαξίμ Τάκερ των λονδρέζικων Times. Σε τι ακριβώς αναφέρεται ο απεσταλμένος της λονδρέζικης εφημερίδας στην εμπόλεμη Ουκρανία;
Πριν από δύο μήνες, «μια μέρα με θυελλώδη καιρό, ένα ενθουσιασμένο πλήθος συγκεντρώθηκε γύρω από μια συλλογή από φονικές μηχανές στη δυτική Ουκρανία», γράφει, αναφερόμενος στη Defence Tech Valley 2025, μια διεθνή έκθεση στρατιωτικής τεχνολογίας που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά φέτος (στα μέσα Σεπτεμβρίου) στο Λβιβ της Ουκρανίας.
Εκατοντάδες κατασκευαστές όπλων συγκεντρώθηκαν για να παρουσιάσουν τα δοκιμασμένα στη μάχη προϊόντα τους, ενώ ο εκθεσιακός χώρος ήταν κατάμεστος από προηγμένα drones θαλάσσης, εδάφους και αέρος. Γύρω τους μηχανικοί, προγραμματιστές, πωλητές και επενδυτές αντάλλασσαν χαιρετισμούς και απόψεις με στρατιωτικούς, διπλωμάτες και πολιτικούς.
«Η Ουκρανία έχει καταστεί πεδίο δοκιμών, ώστε να ανακαλύψει όλος ο κόσμος πώς μοιάζει ο σύγχρονος πόλεμος», δήλωσε στους Times, πριν από την έκθεση, ο Μιχάιλο Φεντόροφ, αναπληρωτής πρωθυπουργός και υπουργός Ψηφιακού Μετασχηματισμού της Ουκρανίας.
Η μάζωξη, που διοργανώθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, χαρακτηρίστηκε ως εξαιρετικής σημασίας όχι μόνο για τη σύρραξη που εξακολουθεί να μαίνεται στην Ουκρανία, αλλά για τον πόλεμο γενικά και, κυρίως, για το μέλλον του πολέμου.
Οπως εξηγεί ο ανταποκριτής των Times, δεδομένου ότι οι Ρώσοι υπερτερούν αριθμητικά, οι Ουκρανοί βασίζονται ολοένα περισσότερο σε μη επανδρωμένα οπλικά συστήματα με ολοένα υψηλότερο βαθμό αυτονομίας.
Ο πόλεμος του Πούτιν (ο μεγαλύτερος από το 1945) ανάγκασε τους Ουκρανούς να προβούν σε τεράστια τεχνολογικά άλματα, καταφέρνοντας, μέσα σε λίγο λιγότερο από μια τετραετία που μαίνεται η σύρραξη, να ξεπεράσουν τους συμμάχους τους, με τη Δύση σταδιακά να μετατρέπεται από προμηθευτής σε αγοραστή.
«Από τα υπάρχοντα ευρωπαϊκά προϊόντα είναι δύσκολο να αναφέρουμε έστω ένα που να άλλαξε τα δεδομένα στα πεδία των μαχών, είτε πρόκειται για drones είτε για συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου ή για επίγειες πλατφόρμες», τόνισε στους Times ο ουκρανός αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ουκρανίας.
♦ Διαβάστε: Ευρεία «ζώνη θανάτου» λόγω drones
«Ωστόσο η Ευρώπη έχει απίστευτες δυνατότητες», πρόσθεσε ο Μιχάιλο Φεντόροφ. «Στόχος μας είναι να ενσωματώσουμε σταδιακά ευρωπαϊκές εταιρείες στη ροή εργασίας μας… να τους προσφέρουμε αποτελέσματα από δοκιμές στο πεδίο της μάχης, να διοργανώσουμε από κοινού hackathons, να συνάψουμε κοινοπραξίες».
Οι εξαιρετικές επιτυχίες στη θάλασσα
Το πώς οι Ουκρανοί αλλάζουν τη συμβατική αντίληψη της στρατιωτικής ισχύος το καταδεικνύουν καταρχάς οι επιτυχίες τους στη θάλασσα. Το Ναυτικό του Κιέβου βρέθηκε ξαφνικά αντιμέτωπο με τον πάλαι ποτέ κραταιό στόλο της Μαύρης Θάλασσας του Κρεμλίνου, έχοντας στη διάθεσή του μια χούφτα μικρά πλοία (η αναλογία ήταν 14 προς 1).
Στην πρώτη φάση του πολέμου, όμως, ο Μιχάιλο Φεντόροφ λάνσαρε μια εκστρατεία συγκέντρωσης κεφαλαίων (μέσω της πρωτοβουλίας United24 του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι) για ανάπτυξη ενός ιδιότυπου μη επανδρωμένου σκάφους επιφανείας. Ως αποτέλεσμα, συνέρρευσαν δωρεές από κάθε γωνία της Γης για την ανάπτυξη περίπου 50 πρωτοτύπων, με τα εν λόγω θαλάσσια drones να είναι πλέον ευρέως γνωστά ως Maguras.
Το Magura V5, ένα γρήγορο αεροδυναμικό drone-καμικάζι που κοστίζει λιγότερα από 300.000 δολάρια, αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματικό, με drones της συγκεκριμένης σειράς να έχουν βυθίσει κατά τη διάρκεια του πολέμου τουλάχιστον 14 πολεμικά πλοία της Ρωσίας (συμπεριλαμβανομένων της κορβέτας «Ιβάνοβετς», η οποία κόστισε περίπου 70 εκατ. δολάρια, και του σύγχρονου περιπολικού σκάφους «Σεργκέι Κοτόφ», το οποίο κόστισε 65 εκατ. δολάρια, σύμφωνα με την HUR, τη στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών της Ουκρανίας).
Η Μόσχα αναγκάστηκε να μετακινήσει τις εναπομείνασες μονάδες του στόλου της σε λιμάνια στις ρωσικές ακτές, προσφέροντας έτσι μια σανίδα σωτηρίας στην ουκρανική οικονομία (μέσω του ανοίγματος της Μαύρης Θάλασσας στο εμπόριο). Ο ρωσικός στόλος αποπειράθηκε να αμυνθεί απλώνοντας δίχτυα και επιστρατεύοντας αεροσκάφη, αλλά οι Ουκρανοί αντέδρασαν αμέσως, αναπτύσσοντας νέα, πιο προηγμένα και καταστροφικά μοντέλα.
Ο απεσταλμένος των Times στην Ουκρανία αναφέρεται ενδεικτικά στο Magura V6P, που μπορεί να φέρει και να εκτοξεύει ιπτάμενα drones-καμικάζι, η λειτουργία των οποίων δεν επηρεάζεται από παρεμβολές και ελέγχονται εξ αποστάσεως μέσω οπτικών ινών, επιτρέποντας στους Ουκρανούς να διευρύνουν την εμβέλεια των επιθέσεών τους.
Και το Magura V7 είναι εξοπλισμένο με δύο αμερικανικούς πυραύλους αέρος-αέρος Aim-9 Sidewinder, τους οποίους, όμως, οι Ουκρανοί τροποποίησαν, μετατρέποντάς τους σε πυραύλους επιφανείας-αέρος. Πέρυσι τον Δεκέμβριο οι ειδικές δυνάμεις της χώρας κοινοποίησαν βίντεο που δείχνει ένα Magura V7 να καταρρίπτει ένα ρωσικό ελικόπτερο MΙ-8 ανοιχτά των ακτών της Κριμαίας. Εκτοτε, drones αυτής της κλάσης κατέρριψαν ακόμη ένα MΙ-8, καθώς και δύο μαχητικά αεροσκάφη Sukhoi Su-30, σύμφωνα με τις μυστικές υπηρεσίες του Κιέβου.
Τα νεότερα μοντέλα θαλάσσιων drones των Ουκρανών, τα οποία είναι ήδη εξοπλισμένα με συστήματα ΤΝ, μπορούν να εντοπίζουν και να πλήττουν αυτόματα στόχους, με τορπίλες, πυραύλους, καθώς και πυροβόλα (ανάλογα με το μοντέλο).
Ταχυβόλα ρομπότ στην ξηρά
Στην ξηρά τα επιθετικά μη επανδρωμένα οχήματα κάνουν επίσης ολοένα πιο αισθητή την παρουσία τους. Ενα από τα πρώτα επίγεια drones που εμφανίστηκαν σε διάφορα μέτωπα ήταν το Ironclad. Πρόκειται για ένα ρομπότ μάχης που αναπτύχθηκε από την ουκρανική εταιρεία Roboneers.
Οι μηχανικοί της σκέφτηκαν να τοποθετήσουν έναν πυργίσκο εξοπλισμένο με πολυβόλο και συστήματα ΤΝ σε ένα τροχοφόρο πλαίσιο που θα του επέτρεπε να κινείται και να ελίσσεται με ταχύτητα έως και 11 χλμ./ώρα και με ωφέλιμο φορτίο 350 κιλών, βάλλοντας ταυτόχρονα κατά του εχθρού με καταιγιστικά πυρά. Το Ironclad, που σώζει ζωές ουκρανών στρατιωτών εισβάλλοντας σε επικίνδυνες ζώνες, δοκιμάστηκε για πρώτη φορά στο πεδίο το 2023.
Ωστόσο το Ironclad και άλλα ρομπότ μάχης που έχουν αναπτύξει οι Ουκρανοί δεν θεωρούνται ακόμη μια τεχνολογία ικανή να αλλάξει τα δεδομένα. Σε περιοχές της Ουκρανίας όπου οι μάχες είναι πιο σφοδρές, τα συστήματα παρεμβολών καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολο τον τηλεχειρισμό οχημάτων στο έδαφος, πέρα από μικρές αποστάσεις.
Οι ουκρανοί προγραμματιστές έχουν ήδη αναπτύξει λογισμικό που θα επιτρέπει στα επίγεια drones να αναγνωρίζουν και να επιτίθενται σε στόχους αυτόνομα αλλά, όπως σημειώνεται στο βρετανικό δημοσίευμα, η ιδέα πλήρως αυτόνομων ρομπότ μάχης εξακολουθεί να φαντάζει πολύ δυστοπική για να υιοθετηθεί ολοκληρωτικά από τον στρατό.
Η κατεύθυνση, πάντως, είναι ξεκάθαρη: «Σε οποιαδήποτε μελλοντική σύγκρουση με μια απολυταρχία πρόθυμη να θυσιάζει στρατιώτες με τρόπους απαράδεκτους για τις δημοκρατίες, τα μη επανδρωμένα επίγεια οχήματα θα είναι απαραίτητα για την εξισορρόπηση των όρων ανταγωνισμού», συνοψίζει ο Μαξίμ Τάκερ.
Μαχητικά των 100 εκατ. εναντίον drones των 70.000
Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAV) είναι εκείνα που κυριαρχούν πλέον στον πόλεμο, έχοντας μάλιστα επαναπροσδιορίσει τις αμυντικές και επιθετικές τακτικές αμφότερων των στρατοπέδων την τελευταία τριετία.
Μικρά, γρήγορα και φθηνά μοντέλα, που συχνά δεν διαφέρουν πολύ από εκείνα που πετούν ερασιτέχνες σε όλον τον κόσμο, έχουν μετατραπεί σε ιπτάμενες βόμβες και σε πλατφόρμες οπλικών συστημάτων, ενώ τα τελευταία μοντέλα ελέγχονται μέσω οπτικών ινών, ώστε να μην επηρεάζονται από τα συστήματα παρεμβολών των Ρώσων.
Οπως γράφει ο δημοσιογράφος των Times, όταν ένα σμήνος 24 ρωσικών drones εισήλθε στον εναέριο χώρο της Πολωνίας στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου, οι Ουκρανοί εξεπλάγησαν λιγότερο από την πρόκληση της Ρωσίας και περισσότερο από την αντίδραση του ΝΑΤΟ, καθώς απογειώθηκαν αμέσως μαχητικά αεροσκάφη F-35 αξίας περίπου 100 εκατ. δολαρίων το καθένα, εκτοξεύοντας πυραύλους πολλών εκατομμυρίων δολαρίων εναντίον μιας χούφτας ρωσικών drones Shahed ιρανικής κατασκευής, τα οποία κοστίζουν λιγότερο από 70.000 δολάρια έκαστο.
Η στρατηγική του ΝΑΤΟ για την αεράμυνα αποδείχτηκε σαφώς μη βιώσιμη στο πλαίσιο ενός παρατεταμένου σύγχρονου πολέμου, ενώ έγινε επίσης ξεκάθαρη σε όλους η απειλή που αποτελούν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη μεγάλου βεληνεκούς.
Οι Ουκρανοί απειλούνται από τα Shadeds εδώ και μια τριετία, και στην εμπόλεμη χώρα εκτοξεύονται όχι κατά δεκάδες, αλλά κατά εκατοντάδες, συνήθως κατά τη διάρκεια της νύχτας. Παρότι οι πυροβολητές στο έδαφος παραμένουν η έσχατη λύση για την αναχαίτισή τους, οι Ουκρανοί γνωρίζουν πως ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης των drones είναι… τα drones.
Σε ένα μυστικό ουκρανο-αμερικανικό εγχείρημα που φέρεται να είχε την υποστήριξη του πρώην CEO της Google Ερικ Σμιντ, οι Ουκρανοί χρησιμοποίησαν μη επανδρωμένα αεροσκάφη αναχαίτισης εξοπλισμένα με συστήματα Tεχνητής Nοημοσύνης για να καταρρίψουν περίπου το 90% όλων των Shaheds που έχουν καταστραφεί έως σήμερα στους αιθέρες της Ουκρανίας. Ιδιαίτερα αποτελεσματικό έχει αποδειχθεί και το εγχώριας παραγωγής Wild Hornet «Sting», που πετάει με ταχύτητα σχεδόν 320 χλμ. την ώρα και κοστίζει περί τα 2.500 δολάρια.