Θέλω να μαυρίσω – πρέπει να φοβάμαι;

Η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία είναι αποδεδειγμένα η βασική αιτία πρόκλησης καρκίνου του δέρματος. Ο καλύτερος τρόπος πρόληψης, είναι η συστηματική χρήση αντιηλιακού. Αυτό είναι δεδομένο για τους περισσότερους. «Ο επιστημονικός διάλογος που θα έπρεπε να είχε ήδη γίνει, είναι για τα αντιηλιακά. Και το πιο σημαντικό είναι να χαρακτηριστούν φάρμακα που προστατεύουν από τον καρκίνο του δέρματος και έτσι να αντιμετωπίζονται», εξηγεί ο Ρίτσαρντ Γουέλερ, δερματολόγος στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου.

Οπως έχει αποδειχθεί από τις πιο πρόσφατες μελέτες, χώρες στις οποίες οι κάτοικοί τους χρησιμοποιούν συστηματικά αντιηλιακά, έχουν λιγότερα περιστατικά καρκίνου του δέρματος. Επίσης, η εκδήλωση της νόσου είναι πιο συχνή σε άτομα μεγαλύτερα των 55 ετών, τα οποία κατά την παιδική και εφηβική ηλικία, δεν είχαν ούτε γνώση, ούτε ενημέρωση για τις βλαβερές συνέπειες της έκθεσης στον ήλιο. «Οι χώρες που παρατηρείται η μεγαλύτερη μείωση καρκίνου του δέρματος, είναι αυτές που έχουν επενδύσει στην επικοινωνία και την ενημέρωση του κοινού», αναφέρει στο BBC η Αντέλ Γκριν, ειδική σε θέματα μελέτης καρκίνου, από το Ερευνητικό Ιδρυμα QIMR Berghofer της Αυστραλίας.

Τα αντιηλιακά όμως έχουν μετατραπεί σε «μήλον τη έριδος» για τους επιστήμονες. Διότι δεν θεωρούν απλώς ότι πρέπει να μπουν στη λίστα των φαρμάκων. Αλλά ότι θα πρέπει να ελέγχονται για την ακριβή ασφάλεια που παρέχουν απέναντι στον ήλιο, αλλά και στο ίδιο το δέρμα. Δηλαδή εάν τα φίλτρα του είναι αρκετά για την προστασία του δέρματος και τα συστατικά τους είναι ασφαλή για την υγεία.

Πριν από μερικούς μήνες, η Αμερικανική Αρχή Φαρμάκων και Τροφίμων (FDA), είχε ανακοινώσει ότι θα πρέπει να αφαιρεθούν δύο από τα 16 συστατικά που περιέχουν σχεδόν όλα τα αντιηλιακά, ώστε να είναι ασφαλή. Αρα ό,τι απλώνουμε σήμερα στο δέρμα μας, μάς λένε ότι δεν είναι ασφαλές. Ούτε απέναντι στον ήλιο, αλλά ούτε και ως προϊόν.

Διπλά φίλτρα

Αν κάποιος δει πιο αναλυτικά το θέμα, θα καταλάβει ότι πλέον η χρήση τους είναι δίκοπο μαχαίρι και ότι η μόνη ασφαλής οδός είναι η αποχή από την έκθεση στον ήλιο. Ξεκινώντας από το πιο βασικό, τα φίλτρα του αντιηλιακού, δύο είναι βασικοί τύποι που χρησιμοποιούνται και έρευνες έχουν να πουν κάτι αρνητικό και για τους δύο.

Ο πρώτος είναι τα οργανικά φίλτρα, όπως το διοξείδιο του τιτανίου και το οξείδιο του ψευδαργύρου. «Δουλειά» τους είναι να μην επιτρέπουν στην ακτινοβολία να διεισδύσει στο δέρμα, απορροφώντας τα ίδια τη UV. Αυτά γενικά θεωρούνται ασφαλή.

Ωστόσο, σε έρευνα που έγινε φάνηκε ότι επηρεάζουν την ανδρική γονιμότητα, δρώντας αρνητικά στο ευαίσθητο σπέρμα. Μάλιστα, οι συμμετέχοντες που έλαβαν υψηλές ποσότητες της ουσίας, είχαν 30% λιγότερες πιθανότητες να αφήσουν έγκυο μία γυναίκα.

Ο δεύτερος τύπος φίλτρου, τα ανόργανα, δρουν αντανακλώντας τις ακτίνες του ήλιου από το δέρμα. Τώρα όμως, ένα πλήθος επιστημονικών μελετών έρχονται να ενοχοποιήσουν τη δραστική ουσία οξυβενζόνη που έχει αυτή τη σημαντική δράση.

Οι ειδικοί έχουν ανακαλύψει ότι η οξυβενζόνη και άλλες φθαλικές ενώσεις που έχει το συγκεκριμένο αντανακλαστικό φίλτρο, ενώ δεν θα έπρεπε, διεισδύουν στο δέρμα και μέσω των αγγείων που βρίσκονται στην κάτω στοιβάδα, περνούν στην κυκλοφορία του αίματος.

Δυστυχώς συστατικά που θεωρούνται τοξικά, οδηγούνται σε όργανα του σώματος, όπως είναι οι λεμφαδένες και ίσως να προκαλούν καρκίνο. Επίσης, επηρεάζουν αρνητικά την ανδρική γονιμότητα και αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου των όρχεων. Ωστόσο, αυτό συμβαίνει μόνο σε πολύ υψηλές συγκεντρώσεις, οι οποίες δεν έχουν καθοριστεί ακόμη.

Αυτές οι ενώσεις δεν βρίσκονται μόνο σε αντηλιακά. Οι φθαλικές ενώσεις είναι παρούσες σε διάφορα καλλυντικά, σαπούνια, σαμπουάν, βερνίκια νυχιών και σπρέι μαλλιών.

Από τα ποντίκια στους ανθρώπους

Το θέμα της διπλής ασφάλειας των αντιηλιακών περιπλέκεται ακόμη περισσότερο, αν δει κάποιος προσεκτικά τις μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα, τις οποίες επικαλούνται και βασίζονται οι επιστήμονες.

Πολλές από τις έρευνες για τα φίλτρα της ακτινοβολίας έχουν γίνει σε τρωκτικά. Σε μία από αυτές που έγινε το 2011, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η χορήγηση οξυβενζόνης στους αρουραίους, αύξησε 23% τον όγκο της μήτρας τους. Ωστόσο, για να συμβεί το ίδιο σε μία γυναίκα, πρέπει καθημερινά να καλύπτει όλη την επιφάνεια του σώματός της με αντιηλιακό για 277 χρόνια. Τόση ήταν η αντίστοιχη ποσότητα που έβαλαν στα ζώα για να κάνουν το πείραμα. Τα αρσενικά τρωκτικά, όπως φάνηκε στην ίδια μελέτη, είχαν 30% μειωμένη γονιμότητα. Αλλά ουδείς δεν μπορεί να κάνει την αναγωγή στον άνθρωπο.

Η απόρριψη της βιταμίνης D

Τα προβλήματα με τον τρόπο χρήσης του αντιηλιακού δεν σταματούν όμως εδώ… Μπορεί σε κάποιες χώρες να υπάρχει ενημέρωση, αλλά δεν είναι ακριβής για ένα τόσο ευαίσθητο θέμα. Για παράδειγμα, η υπερβολική ποσότητα και συχνότητα του αντιηλιακού, δεν επιτρέπει στον ήλιο να περάσει και τελικά στον οργανισμό να παράξει βιταμίνη D. Ετσι, στις χώρες που έχουν μειωθεί τα ποσοστά καρκίνου του δέρματος λόγω σωστής πρόληψης, έχουν αυξηθεί τα περιστατικά σοβαρής έλλειψης της βιταμίνης D.

O οργανισμός προσλαμβάνει τη βιταμίνη D κυρίως μέσω της σύνθεσης της στο δέρμα με την επίδραση της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας. Οταν κάποιος όμως βάζει συστηματικά αντιηλιακό, όπως άλλωστε έχουν συστήσει οι δερματολόγοι, έχουν πενία της συγκεκριμένης βιταμίνης, η οποία είναι σημαντική για τα οστά.

Για αυτό το ζητούμενο οι ειδικοί θα πρέπει να καταλήξουν να κάνουν προτάσεις για κάθε χώρα ξεχωριστά, αφού στη Βρετανία δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούν οι πολίτες αντιηλιακό λόγω της μειωμένης ηλιοφάνειας, ενώ στην Ελλάδα η καθημερινή του χρήση είναι σημαντική.

Ηλιος ευφραίνει καρδίαν

Ο ήλιος έχει και καρδιοπροστατευτικά οφέλη, τα οποία με τα αντιηλιακά «απωθούνται». Αν λοιπόν ο ήλιος μειώνει τις καρδιαγγειακές παθήσεις, πώς θα πρέπει να το διαχειριστούμε; «Είναι σημαντικότερο, στατιστικά, να μειώσουμε τις καρδιαγγειακές παθήσεις, παρά να έχουμε τόσο ισχυρή πρόληψη για τον καρκίνο του δέρματος», υποστηρίζει ο Ρίτσαρντ Γουέλερ.

Οι καρδιαγγειακές παθήσεις είναι η πρώτη αιτία θανάτου σε παγκόσμιο επίπεδο με 17,9 εκατομμύρια νεκρούς στον κόσμο μόνο το 2016, ενώ από καρκίνο του δέρματος την ίδια χρονιά κατέληξαν περίπου τρία εκατομμύρια άτομα. Ωστόσο, ο Γουέλερ αναγνωρίζει ότι το επιχείρημά του είναι αμφιλεγόμενο και ότι το αντιηλιακό είναι ευεργετικό για την υγεία μας.

Σε κίνδυνο η θαλάσσια ζωή

Ακόμη ένας κίνδυνος που επισημαίνουν οι ειδικοί και πρέπει επίσης να διερευνηθεί, πέρα από την ανθρώπινη υγεία, είναι η προστασία των θαλάσσιων οργανισμών. Δεκάδες μελέτες έχουν καταδείξει ότι τα φίλτρα υπεριώδους ακτινοβολίας, ενέχουν κίνδυνους για τη θαλάσσια ζωή, καθώς πολλές από αυτές τις χημικές ουσίες μπορούν να μολύνουν τα θηλαστικά, τα πτηνά, τα ψάρια και τα κοράλλια.