Μπορείτε να φανταστείτε έναν κόσμο χωρίς κλιματιστικά; Μάλλον όχι έστω και αν είστε από εκείνους που αντέχουν τη ζέστη ακόμη και των 35 βαθμών Κελσίου για να μην μιλήσουμε για καύσωνες και 40άρια. Η αλήθεια είναι ότι η κλιματική αλλαγή έχει προκαλέσει τρελές ιδέες σε κάποιους, που ίσως θα ήθελαν με το πάτημα ενός κουμπιού να ελέγχουν τον καιρό. Οι επιπτώσεις; Τεράστιες! Τέλος στις ξηρασίες και τις πλημμύρες, τέλος στους καύσωνες και τους παγωμένους δρόμους. Οι έρημοι θα γίνονταν καταπράσινες και οι καλλιέργειες δεν θα καταστρέφονταν ποτέ… Αλλά, όλα αυτά είναι απλά όνειρα, οι άνθρωποι όσο έξυπνοι κι αν είναι, όσο κι αν τα λαχταρούν, δεν τα έχουν καν πλησιάσει.
Ωστόσο, έχουμε καταφέρει να ελέγχουμε τις συνθήκες στους εσωτερικούς χώρους, και αυτό οφείλεται στον Γουίλις Κάριερ, τον πιο cool Αμερικανό του περασμένου αιώνα, ο οποίος με την εφεύρεσή του άλλαξε τον τρόπο ζωής των ανθρώπων, άλλαξε την κοινωνία συνολικά, την εργασία, τη βιομηχανία, την υγεία και το ευ ζην μας.
Στην καινοτόμο εφεύρεση του, γεννημένου στην Αγκόλα, αμερικανού μηχανικού –και σε άλλες 49- αναφέρεται στο βιβλίο του «50 εφευρέσεις που διαμόρφωσαν την σύγχρονη οικονομία» ο οικονομολόγος Τιμ Χάρφορντ, ο οποίος γράφει εδώ και χρόνια στους Financial Times τη στήλη «The Undercover Economist» και τη στήλη «Dear Economist» στο περιοδικό Men’s Health, ενώ αρθρογραφεί τακτικά και σε άλλα έντυπα.
Σημειώστε, ότι ο κλιματισμός, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, αρχικά δεν είχε σχέση με την ανθρώπινη άνεση. Εφευρέθηκε το 1902, όταν η εταιρεία λιθογραφίας και εκτύπωσης Sackett & Wilhelms της Νέας Υόρκης ζήτησε από την εταιρεία θέρμανσης Buffalo Forge να σχεδιάσει ένα σύστημα ελέγχου της υγρασίας, καθώς οι τυπογράφοι αντιμετώπιζαν πρόβλημα από τα διαφορετικά επίπεδα υγρασίας, όταν προσπαθούσαν να εκτυπώσουν έγχρωμα. Το ίδιο χαρτί έπρεπε να εκτυπωθεί τέσσερις φορές σε τέσσερα χρώματα, και αν η υγρασία άλλαζε μεταξύ των εκτυπώσεων, το χαρτί διαστελλόταν ή συστελλόταν ελαφρώς. Ωστόσο, ακόμα και η απόκλιση ενός χιλιοστού είχε απαίσια αποτελέσματα.
Ενας νεαρός μηχανικός, ο Γουίλις Κάριερ, διαπίστωσε τότε ότι ο αέρας, που κυκλοφορούσε πάνω από πηνία τα οποία ψύχονταν με συμπιεσμένη αμμωνία, διατηρούσε την υγρασία σταθερή κατά 55%. Οπως γράφει ο Χάρτφορντ, οι τυπογράφοι ενθουσιάστηκαν και σύντομα η Buffalo Forge άρχισε να πουλάει την εφεύρεση του Κάριερ οπουδήποτε δημιουργούσε προβλήματα η υγρασία, για παράδειγμα σε αλευρόμυλους και στη Gilette, όπου η υπερβολική υγρασία σκούριαζε τις λεπίδες των ξυραφιών. Εκείνοι οι πρώτοι βιομηχανικοί πελάτες δεν ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα να κάνουν τις θερμοκρασίες πιο ανεκτές για τους εργάτες τους, παρεμπιπτόντως, όμως, ήταν και αυτό ένα όφελος.
Το 1906 ο Γουίλις Κάριερ άρχισε να διερευνά τις δυνατότητες εφαρμογών «άνεσης» σε δημόσια κτίρια, όπως τα θέατρα, και το 1915 ίδρυσε την εταιρεία Carrier Corporation η οποία, πρώτη τότε, ειδικευόταν στην παραγωγή και την τοποθέτηση συστημάτων θέρμανσης, εξαερισμού και κλιματισμού.
Και σήμερα, πλέον, ο κλιματισμός έχει εξελιχθεί σε κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή ευκολία. Είναι μια μετασχηματιστική τεχνολογία, η οποία έχει επηρεάσει βαθιά τον τόπο και τον τρόπο που ζούμε, με πραγματικά αναρίθμητες εφαρμογές του air-conditioning. Θέλετε παραδείγματα;
Οι υπολογιστές παρουσιάζουν βλάβη αν ζεσταθούν ή αν υγρανθούν πολύ, επομένως ο κλιματισμός είναι αυτός που επιτρέπει τη λειτουργία των διακομιστών οι οποίοι τροφοδοτούν το διαδίκτυο. Και αν τα εργοστάσια δεν μπορούσαν να ελέγξουν την ποιότητα του αέρα τους, θα ήταν ίσως αδύνατη η κατασκευή των τσιπ πυριτίου.
Ο κλιματισμός έχει επίσης φέρει επανάσταση στην αρχιτεκτονική. Ιστορικά, ένα δροσερό κτίριο σε ένα ζεστό κλίμα συνεπαγόταν χοντρούς τοίχους, ψηλά ταβάνια, μπαλκόνια, αυλές και παράθυρα όχι στον ήλιο. Μέχρι την εφεύρσή του, δε, οι ουρανοξύστες με τις γυάλινες προσόψεις δεν ήταν καν επιλογή, καθώς οι επάνω όροφοι θα ψήνονταν.
Χάρη στα κλιματιστικά, εξάλλου, έχουν αλλάξει επίσης τα δημογραφικά στοιχεία. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς την άνοδο πόλεων όπως το Ντουμπάι ή τη Σιγκαπούρη χωρίς συστήματα κλιματισμού. Καθώς οι οικιστικές μονάδες εξαπλώθηκαν ραγδαία σε όλη την Αμερική κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, ο πληθυσμός των Αμερικανών στη «Ζώνη του Ηλιου» -τον θερμότερο Νότο της χώρας, από τη Φλόριντα μέχρι την Καλιφόρνια- αυξήθηκε από 28% σε 40%.
Καθώς, δε, οι συνταξιούχοι, ειδικότερα, μετακινούνταν από τον Βορρά προς τον Νότο, άλλαζαν και την πολιτική ισορροπία της περιοχής, αφού όπου πηγαίνουν οι άνθρωποι πηγαίνουν και οι ψήφοι. Οπως λοιπόν εύλογα υποστηρίζει ο Στίβεν Τζόνσον στο βιβλίο του «How We Got to Now: Six Innovations That Made the Modern World» ο Ρόναλντ Ρίγκαν εκλέχτηκε το 1980 πρόεδρος των ΗΠΑ χάρη στον κλιματισμό και την μετακίνηση πιο συντηρητικών ψηφοφόρων στη «Ζώνη του Ηλιου». Ηταν η εποχή που στην Αμερική ήταν τοποθετημένα περισσότερα από τα μισά κλιματιστικά όλου του κόσμου.
Ωστόσο, έκτοτε, οι αναδυόμενες οικονομίες κάλυψαν γρήγορα το χαμένο έδαφος: Η Κίνα θα γινόταν σύντομα ο παγκόσμιος ηγέτης. Το ποσοστό των κλιματιζόμενων κατοικιών στις κινεζικές πόλεις αυξήθηκε από λιγότερο από το ένα δέκατο σε περισσότερα από τα δύο τρίτα μέσα σε μόλις 10 χρόνια. Σε χώρες όπως η Ινδία, η Βραζιλία και η Ινδονησία, η αγορά κλιματιστικών επεκτείνεται με διψήφιους ρυθμούς. Και υπάρχουν πολλά ακόμη περιθώρια ανάπτυξης: 11 από τις 30 μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου βρίσκονται στις τροπικές περιοχές.
Τα καλά νέα
Η έκρηξη του κλιματισμού είναι ένα καλό νέο για πολλούς λόγους, υποστηρίζει ο Τιμ Χάρτφορντ στο BBC. Μελέτες δείχνουν ότι μειώνει τη θνησιμότητα κατά τη διάρκεια των κυμάτων καύσωνα. Η ζέστη, εξάλλου, κάνει τους κρατούμενους στις φυλακές εριστικούς, ο κλιματισμός όμως μειώνει τους καβγάδες και έτσι γίνεται απόσβεση των εξόδων για την εγκατάστασή του.
Οταν η θερμοκρασία ξεπερνά τους 21 ή 22 βαθμούς Κελσίου στις αίθουσες εξετάσεων, οι μαθητές αρχίζουν να σημειώνουν χαμηλότερη βαθμολογία στα τεστ μαθηματικών. Αλλά και στα γραφεία, ο κλιματισμός μάς κάνει πιο παραγωγικούς: σύμφωνα με μια πρώιμη μελέτη, τα κλιματιστικά έκαναν τις δακτυλογράφους της αμερικανικής κυβέρνησης να κάνουν 24% περισσότερη δουλειά.
Οι οικονομολόγοι, δε, έχουν επιβεβαιώσει έκτοτε αυτή τη σχέση μεταξύ παραγωγικότητας και δροσιάς.
Η άβολη αλήθεια
Ο Γουίλιαμ Νόρντχαους χώρισε τον κόσμο σε τμήματα, με βάση τις γραμμές του γεωγραφικού πλάτους και μήκους, και απεικόνισε το κλίμα, την παραγωγή και τον πληθυσμό του καθενός. Και διαπίστωσε ότι όσο πιο υψηλή ήταν η μέση θερμοκρασία, τόσο λιγότερο παραγωγικοί ήταν οι άνθρωποι.
Σύμφωνα, δε, με τους Τζέφρι Χιλ και Τζίσανγκ Παρκ, ένα έτος θερμότερο από το μέσο όρο είναι κακό για την παραγωγικότητα στις θερμές χώρες, αλλά καλό για τις ψυχρές. Οι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η ανθρώπινη παραγωγικότητα κορυφώνεται μεταξύ 18 και 22 βαθμών Κελσίου.
Ωστόσο, υπάρχει μια άβολη αλήθεια: μπορείς να κάνεις πιο δροσερό τον εσωτερικό χώρο μόνο αν κάνεις πιο ζεστό τον εξωτερικό.
Μια μελέτη στο Φοίνιξ της Αριζόνα διαπίστωσε ότι ο θερμός αέρας που αντλείται από τις μονάδες κλιματισμού αυξάνει τη νυχτερινή θερμοκρασία της πόλης κατά δύο βαθμούς Κελσίου. Φυσικά, αυτό κάνει τις μονάδες κλιματισμού να δουλεύουν πιο σκληρά, με αποτέλεσμα ο εξωτερικός χώρος να θερμαίνεται ακόμα περισσότερο.
Στα υπόγεια μετρό, η ψύξη των συρμών μπορεί να οδηγήσει σε αποπνικτικά υψηλές θερμοκρασίες στις πλατφόρμες.
Επειτα, υπάρχει η ηλεκτρική ενέργεια, που τροφοδοτεί τα κλιματιστικά -η οποία συχνά παράγεται με καύση φυσικού αερίου ή άνθρακα- και τα ψυκτικά μέσα που χρησιμοποιούν τα κλιματιστικά, πολλά από τα οποία είναι ισχυρά αέρια του θερμοκηπίου όταν υπάρχουν διαρροές.
Η αλήθεια είναι ότι η τεχνολογία του κλιματισμού γίνεται πιο καθαρή και πιο πράσινη, σημειώνει ο άγγλος οικονομολόγος και δημοσιογράφος στο BBC. Αλλά η ζήτηση αυξάνεται τόσο γρήγορα ώστε -ακόμα κι αν οι αισιόδοξοι έχουν δίκιο σχετικά με τα πιθανά κέρδη αποδοτικότητας- έως το 2050, θα υπάρξει οκταπλάσια αύξηση στην κατανάλωση ενέργειας.
Ολα αυτά είναι ανησυχητικά νέα για την κλιματική αλλαγή, παρατηρεί τέλος ο Τιμ Χάρτφορντ και αναρωτιέται αν θα έχουμε, άραγε, εφευρέσεις για τον έλεγχο και του εξωτερικού καιρού και πότε. (Χλωμό).