Οι δολοφόνοι επί πληρωμή επεκτείνουν τη δράση τους σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Η Ελλάδα, δεν αποτελεί εξαίρεση. Η δολοφονία του πολωνού καθηγητή στην Αγία Παρασκευή, για προσωπικά κίνητρα, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η πρώην σύζυγός του, έχει συλληφθεί ως ηθική αυτουργός της δολοφονίας, ο νυν σύντροφός της ως φυσικός αυτουργός και τρία ακόμη άτομα ως συνεργοί τους. Αναμένεται να απολογηθούν τη Δευτέρα ενώπιον των ανακριτικών Αρχών.
Η Ελλάδα, φυσικά, δεν έχει τη δομή ή την ένταση της εγκληματικότητας άλλων χωρών, όπου το οργανωμένο έγκλημα κυριαρχεί. Ωστόσο, το φαινόμενο των κατά παραγγελία (και πληρωμή) δολοφονιών δεν είναι άγνωστο στην ελληνική πραγματικότητα. Η δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ το 2021, για παράδειγμα, φέρει τα χαρακτηριστικά μιας επαγγελματικής εκτέλεσης: οι δράστες ήταν τουλάχιστον δύο, με μηχανή διαφυγής, οπλισμό και σχέδιο εβδομάδων. Η ΕΛ.ΑΣ. έκανε λόγο για «συμβόλαιο θανάτου» και η υπόθεση παραμένει ανεξιχνίαστη.
Ανάλογες περιπτώσεις καταγράφονται και στον χώρο της νύχτας. Δεκάδες δολοφονίες που συνδέονται με κυκλώματα «προστασίας», ξεκαθαρίσματα λογαριασμών ή μοίρασμα «εδαφών» έχουν σημειωθεί την τελευταία δεκαετία. Στις περισσότερες, οι δράστες είτε δεν εντοπίζονται ποτέ, είτε εκτελούν εντολές άγνωστων εντολέων, που παραμένουν στο σκοτάδι.
Ενδεικτική είναι η δολοφονία του αρχινονού Βασίλη Στεφανάκου, τον Ιανουάριο του 2018. Ο 58χρονος «capo» εκτελέστηκε εν ψυχρώ στο Χαϊδάρι, με 29 σφαίρες και μέχρι σήμερα η δολοφονία του θεωρείται το πιο ακριβοπληρωμένο «συμβόλαιο» του είδους.
Στον κόσμο του οργανωμένου εγκλήματος, η λίστα είναι μακριά: Ο Δημήτρης Μάλαμας, ταμίας της λεγόμενης Greek Mafia, εκτελέστηκε σε φανάρι, όταν επιβαίνοντες σε δίκυκλο τον γάζωσαν με καλάσνικοφ, μέθοδος που θεωρείται «σήμα κατατεθέν» μαφιόζικης εκτέλεσης. Ο Δημήτρης Καπετανάκης, επίσης μέλος της εγχώριας μαφίας, «έφαγε» 28 σφαίρες (μια λιγότερη από τον αρχηγό του), τον Δεκέμβριο του 2020, έξω από το σπίτι του. Ο Γιάννης Σκαφτούρος («Θείο Τζο»), εκτελέστηκε μπροστά στα μάτια της οικογένειάς του, την Ανάσταση του 2022, στα Δερβενοχώρια. Υπάρχουν τουλάχιστον άλλες τέσσερις δολοφονίες «υψηλού προφίλ», τα τελευταία χρόνια και πολλές χαμηλότερου.
Στις περιπτώσεις που έχουν εξιχνιαστεί από την αστυνομία, οι δράστες είναι ως επί το πλείστον αλλοδαποί, ενώ οι εντολείς τους είναι Ελληνες. Πρόκειται για «εισαγόμενους επαγγελματίες», που συχνά φεύγουν μετά από τη χώρα, καθιστώντας την εξιχνίαση της δολοφονίας πολύ δύσκολη. Προέρχονται από τη Γεωργία, την Αλβανία, τη Βουλγαρία ή τη Ρουμανία, χώρες όπου το οργανωμένο έγκλημα ανθεί και το αντίτιμο για τις «υπηρεσίες» τους είναι σχετικά χαμηλό.
Η Ελληνική Αστυνομία αναγνωρίζει το πρόβλημα, όπως και την αυξανόμενη συχνότητα τέτοιου είδους δολοφονιών. Δυσκολεύεται, παρόλα αυτά, πολύ στην αντιμετώπισή του, κυρίως επειδή έχει να κάνει με «εκτελεστές-φαντάσματα», που χτυπούν κι εξαφανίζονται. Κάτι που γνωρίζει και προσπαθεί να αντιμετωπίσει, ως προτεραιότητα, το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.
Κι αν δεν πιάσεις το χέρι που κρατούσε το όπλο, είναι σχεδόν αδύνατον να φτάσεις σε εκείνον που το όπλισε. Οι διασυνδέσεις είναι γνωστές, η ύπαρξη της «Greek Mafia», επίσης, όμως από τη διαπίστωση ότι υπάρχει οργανωμένο έγκλημα μέχρι την εξάρθρωσή του, ο δρόμος είναι μακρύς και δύσβατος, με πολλά εμπόδια, συχνά και εκ των «έσω».
Το φαινόμενο, προφανώς δεν είναι ελληνικό. Αντιθέτως, εμείς μπήκαμε σχετικά πρόσφατα στο χορό των «πληρωμένων δολοφόνων».
Σε πρόσφατο ρεπορτάζ του, ο Economist αναφέρεται εκτενώς στην περίπτωση της Νοτίου Αφρικής, όπου, όπως γράφει, «αυτό που ξεκίνησε ως μέσο διευθέτησης διαφορών μεταξύ συμμοριών ναρκωτικών έχει πλέον εξελιχθεί σε μια υπηρεσία προς πάσα χρήση. Οι εκτελεστές, γνωστοί ως izinkabi στη γλώσσα Ζουλού, αναλαμβάνουν συμβόλαια για λογαριασμό όποιου έχει τα χρήματα, είτε πρόκειται για πολιτικούς, είτε για επιχειρηματίες, είτε για απλούς πολίτες. Οι στόχοι δεν περιορίζονται πια σε εγκληματίες ή αντιπάλους του υποκόσμου. Δάσκαλοι, δημόσιοι υπάλληλοι, ακόμα και λογιστές, έχουν βρεθεί στο στόχαστρο».
Οι δολοφονίες με συμβόλαιο αποτελούν ακόμη μικρό ποσοστό του συνόλου, όμως σε μια χώρα 64 εκατομμυρίων όπου δολοφονούνται κατά μέσο όρο 72 άνθρωποι την ημέρα, η αύξηση είναι αξιοσημείωτη, παρατηρεί ο Economist. Σύμφωνα με τη Ρούμπι Ματάμπα του Global Initiative Against Transnational Organised Crime (GI-TOC), από τις περίπου τέσσερις συμβολαιακές δολοφονίες το μήνα στις αρχές της δεκαετίας του 2010, σήμερα καταγράφονται τουλάχιστον δέκα μηνιαίως. Η έξαρση αυτή αποδίδεται στη διαθεσιμότητα όπλων, στην ατιμωρησία και, κυρίως, στην ευκολία εύρεσης «επαγγελματιών».
Τα προφίλ των εκτελεστών είναι συχνά νεαροί άνδρες που ξεκίνησαν ως «βοηθοί» σε εγκληματικές ομάδες και πλέον δρουν μεμονωμένα, για πολλαπλούς «εργοδότες». Ενας έφηβος δολοφόνος δήλωσε σε συνέντευξή του πως στην πρώτη του εκτέλεση δίστασε δύο μέρες, αλλά μετά τη δεύτερη ή τρίτη δολοφονία, «μπορούσε να κοιτάξει το θύμα στα μάτια». Η αμοιβή του ήταν μόλις 400 ραντ, δηλαδή 23 δολάρια.
Σημαντικό ποσοστό αυτών των δολοφονιών έχουν πολιτικά κίνητρα, ιδίως εντός του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC), του κυβερνώντος κόμματος. Καθώς πλησιάζουν οι εκλογές ή διακυβεύονται μεγάλοι δημοτικοί προϋπολογισμοί, οι αντίπαλοι δεν περιορίζονται πλέον στην πολιτική αντιπαράθεση· συχνά δολοφονούνται. Αλλες φορές, πρόκειται για «εκκαθάριση» εσωκομματικών απειλών, με στόχο την άνοδο στις εκλογικές λίστες.
Το ποσοστό εξιχνίασης είναι εντυπωσιακά χαμηλό, γεγονός που οφείλεται τόσο στην κακή οργάνωση των εγκληματικών δομών, όσο και στην εμπλοκή – άμεση ή έμμεση – αστυνομικών: Κάποιοι νοικιάζουν στολές ή όπλα, ή ακόμα και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως εκτελεστές. Από τους 337 συλληφθέντες από ειδική ομάδα κατά των συμβολαίων θανάτου από το 2016, οι 47 ήταν αστυνομικοί.
Το βασικό, όμως, όπως επισημαίνει και ο Economist, είναι να φτάνουν οι έρευνες στους εντολείς και όχι μόνο στους εκτελεστές. Αυτό ισχύει, φυσικά, και στην Ελλάδα. Η κοινωνία δεν πρέπει να συνηθίσει την ιδέα ότι μια δολοφονία μπορεί να καταστεί απλή οικονομική συναλλαγή.
Η υπόθεση της Αγίας Παρασκευής είναι κομβική για τα ελληνικά δεδομένα, διότι περνάει τις πληρωμένες εκτελέσεις σε άλλο επίπεδο: Τις βγάζει από το οργανωμένο έγκλημα και τις φέρνει στην κοινωνία. Οταν η δολοφονία καθίσταται «λύση» για επαγγελματικά, πολιτικά ή προσωπικά ζητήματα, υπονομεύεται η ίδια η βάση του κράτους δικαίου.
Η Ελλάδα, με απτά δείγματα τέτοιων πρακτικών, πρέπει να προλάβει την εδραίωση αυτών των φαινομένων, προκειμένου να μην ακολουθήσει μια ολισθηρή πορεία. .