Μπορεί ο πόλεμος της Κορέας να διδάξει τη Δύση, και κυρίως τον Ντόναλντ Τραμπ, για το πώς θα πρέπει να χειριστεί τον Βλαντίμιρ Πούτιν; Η απάντηση είναι «ναι», σύμφωνα με ανάλυση του Economist, στην οποία τονίζεται ότι η λήξη του πολέμου στην Ουκρανία δεν αποτελεί μια «εύκολη συμφωνία» και δεν αφορά μόνο εδαφικές διεκδικήσεις.
Σύμφωνα με το έγκυρο έντυπο, κατά τους πρώτους μήνες του πολέμου της Κορέας, μιας από τις πιο αιματηρές συγκρούσεις που έχουν γίνει ποτέ μεταξύ των κομμουνιστικών δυνάμεων και της δημοκρατικής Δύσης, ο ηγέτης της Κίνας, Μάο Τσετούνγκ, έστειλε τηλεγράφημα στον «συνάδελφό του» Ιωσήφ Στάλιν με τις σκέψεις του για τους θανάτους που θα έπρεπε να υποστεί κάθε πλευρά.
Η «συνολική στρατηγική» μου, έγραψε ο Μάο τον Μάρτιο του 1951, περιλαμβάνει «την απώλεια εκατοντάδων χιλιάδων αμερικανών στρατιωτών», σε έναν πόλεμο που θα διαρκέσει χρόνια. Μόνο τότε θα συνειδητοποιήσουν οι ιμπεριαλιστές ότι στη νεοσύστατη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας βρήκαν έναν αξιόμαχο αντίπαλο.
Ο Μάο είχε ήδη στείλει στρατιές «εθελοντών» στην κορεατική χερσόνησο, όπου μαίνονταν οι μάχες από το προηγούμενο καλοκαίρι, μετά την εισβολή του σοβιετικής υποστήριξης καθεστώτος της Βόρειας Κορέας στη Νότια Κορέα, που κυβερνάτο από σύμμαχο των Αμερικανών. Ψύχραιμα, ο Μάο είπε στον Στάλιν ότι η Κίνα αναμενόταν να χάσει 300.000 άνδρες από θάνατο ή ακρωτηριασμό.
Η αδιαφορία του Μάο για τις απώλειες δεν ήταν ρητορική υπερβολή. Μέχρι τον Ιούλιο του 1953, όταν μια εκεχειρία έθεσε τέλος σε 37 μήνες πολέμου, οι εσωτερικές εκτιμήσεις της Κίνας ανέβαζαν τον αριθμό των νεκρών κινέζων στρατιωτών στους 400.000 (σήμερα η επίσημη προπαγάνδα παραδέχεται 150.000). Οταν ενημερώθηκε για τον θάνατο του μεγαλύτερου γιου του στο μέτωπο της Κορέας, ο Μάο μουρμούρισε μόνο: «Σε έναν πόλεμο πώς είναι δυνατόν να μην υπάρχουν θάνατοι;»
Εκατομμύρια κορεάτες πολίτες έχασαν τη ζωή τους, και ίσως ένα εκατομμύριο κορεάτες στρατιώτες. Η Αμερική έχασε σχεδόν 37.000 άνδρες, μαζί με χιλιάδες άλλους από τη Βρετανία και άλλες χώρες (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα). Οι πόλεις της Κορέας ήταν καμένα ερείπια μετά τη λήξη του πολέμου.
Για πολύ καιρό οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους πίστευαν ότι πολεμούσαν για εδάφη. Είχαν τον φόβο ότι η Κίνα και η Βόρεια Κορέα επεδίωκαν μια παγκόσμια εκστρατεία κομμουνιστικής επέκτασης υπό την καθοδήγηση της Μόσχας. Δεν κατάλαβαν τα πραγματικά κίνητρα του Μάο, μερικά από τα οποία αποκαλύφθηκαν μόνο όταν άνοιξαν τα αρχεία της Κίνας και της Σοβιετικής Ενωσης, τη δεκαετία του 1990. Σε αντάλλαγμα για τη θυσία αίματος της Κίνας, ο Μάο ζήτησε από τους Σοβιετικούς να εξοπλίσουν τις ένοπλες δυνάμεις του με σύγχρονα όπλα, πολεμικά πλοία και αεροπλάνα, και να του παράσχουν τα σχέδια και τα εργαλεία για την κατασκευή τέτοιων οπλικών συστημάτων.
Ο έλεγχος της χερσονήσου πέρασε αρκετές φορές από τα χέρια των κομμουνιστών σε εκείνα των Δυτικών, συνεχίζει ο Economist, προτού καταλήξει σε αδιέξοδο γύρω από τον 38ο παράλληλο, μια γραμμή που χωρίζει την Κορέα στα δύο. Μόλις επιτεύχθηκε το αδιέξοδο, ο μεγαλύτερος εδαφικός στόχος του Μάο, δηλαδή να αποφύγει μια επανενωμένη, φιλοαμερικανική Κορέα και Δυτικές στρατιωτικές δυνάμεις στα σύνορά του, είχε επιτευχθεί.
Hδη από τον Ιούνιο του 1951 οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Σοβιετική Ενωση υποστήριζαν μια εκεχειρία στον 38ο παράλληλο. Ωστόσο ο πόλεμος συνεχίστηκε για άλλα δύο χρόνια. Ανυπόμονος για περισσότερη σοβιετική πολεμική βοήθεια, ο Μάο προκάλεσε ατελείωτες διαμάχες σχετικά με τους αιχμαλώτους πολέμου που αρνούνταν να επιστρέψουν στην Κίνα ή στη Βόρεια Κορέα. Το 45% των αμερικανικών απωλειών συνέβη μετά την έναρξη των συνομιλιών. Οι βετεράνοι θυμούνται τις θανατηφόρες νυχτερινές συμπλοκές στους λόφους με θέα στο φωτισμένο συγκρότημα των διαπραγματεύσεων.
Τελικά, το καλοκαίρι του 1953, μετά τον θάνατο του Στάλιν και τις έμμεσες αμερικανικές απειλές για χρήση πυρηνικών όπλων, επιτεύχθηκε εκεχειρία. Υστερα από τρία χρόνια σφαγής, η γραμμή που χώριζε τις δύο πλευρές της Κορέας είχε μετακινηθεί ελάχιστα. Σύμφωνα με τα λόγια του σερ Μαξ Χάστινγκς, ιστορικού ειδικού στον Πόλεμο της Κορέας, ο κόσμος έμαθε ότι «ο πόλεμος μπορεί να διεξαχθεί με την ίδια ένταση και την ίδια επιμονή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων όσο και με τα όπλα στο πεδίο της μάχης».
Οπως σημειώνει, λοιπόν, ο Economist, σήμερα ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ουσιαστικά «παίζει καθυστέρηση». Απορρίπτει τις εκκλήσεις του Τραμπ να σταματήσει τις επιθέσεις στην Ουκρανία, προτείνοντας αντ’ αυτού μια «ολοκληρωμένη» συμφωνία που θα αντιμετωπίζει όλα τα αιτήματά του. Με τη σειρά του, ο Τραμπ υποβαθμίζει τώρα τη σημασία της εκεχειρίας που δεν κατάφερε να επιτύχει, είτε για να σώσει την υπόληψή του είτε επειδή πιστεύει τα ρωσικά επιχειρήματα ότι η Ουκρανία χάνει στο πεδίο της μάχης και θα χρησιμοποιήσει την εκεχειρία για να επανεξοπλιστεί.
Ο Τραμπ επιθυμεί να σταματήσουν οι μάχες και, όπως δήλωσε, «στρατηγικά αυτό θα μπορούσε να είναι μειονέκτημα για τη μία ή την άλλη πλευρά». Ο Τραμπ και ο στενός του κύκλος προτιμούν τώρα να μιλούν για «ανταλλαγές εδαφών»: μια κωδική ονομασία για την παράδοση από την Ουκρανία εδαφών τέτοιας αξίας που θα μπορούσε να παρακινήσει τον Πούτιν να συμβιβαστεί.
Ακούγοντας τον Τραμπ, επισημαίνεται στην ανάλυση, η πίεση των εμπόλεμων πλευρών να συνάψουν συμφωνίες είναι μια εγγενώς αξιόλογη προσπάθεια, επειδή είναι το αντίθετο του πολέμου, ο οποίος είναι άσκοπος και απορροφά ανθρώπινο, και όχι μόνο, κεφάλαιο. Δυστυχώς, αυτή η απλή διατύπωση αμφισβητείται από παραδείγματα της Ιστορίας, και όχι μόνο στην Κορέα. Οι εκεχειρίες δεν έχουν σημασία μόνο επειδή σταματούν τις δολοφονίες. Μπορούν επίσης να σηματοδοτήσουν την αποδοχή ότι ένας πόλεμος δεν θα έχει στρατιωτική λύση.
Ο Καρλ Μπιλντ, πρώην πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας, έχει άμεση γνώση για το πώς τελειώνουν οι πόλεμοι. Το 1995 ήταν ο ευρωπαίος εκπρόσωπος στις συνομιλίες, υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στο Ντέιτον του Οχάιο, με σκοπό τον τερματισμό ενός τριετούς πολέμου στη Βοσνία. Ο στόχος των ΗΠΑ και της Ευρώπης στο Ντέιτον ήταν η ειρήνη. Ο Μπιλντ συνειδητοποίησε ότι πολλοί πολιτικοί των Βαλκανίων ήλπιζαν να χρησιμοποιήσουν την ειρηνευτική διαδικασία ως «συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα».
Το Ντέιτον πέτυχε κυρίως επειδή οι εμπόλεμες πλευρές ήταν εξαντλημένες και γνώριζαν ότι η Αμερική και το ΝΑΤΟ δεν θα ανέχονταν περαιτέρω μάχες. Αυτό άφηνε μόνο μία λύση. «Δεν μπορούσες να διαπραγματευτείς σοβαρά όταν τα όπλα εξακολουθούσαν να πυροβολούν και υπήρχαν ελπίδες ή φόβοι ότι η κατάσταση στο πεδίο της μάχης θα άλλαζε ριζικά», τονίζει ο Μπιλντ στον Economist.
Υπογραμμίζει ότι φοβάται πως οι απαιτήσεις του Πούτιν για εδάφη κρύβουν έναν ακόμα μεγαλύτερο στόχο: να εμποδίσει την Ουκρανία να αναπτυχθεί ως ένα κράτος που είναι ταυτόχρονα σλαβικό, δημοκρατικό και Δυτικό. Επίσης δεν εμπιστεύεται την έκκληση του Πούτιν να επιλυθούν όλες οι διαφορές ταυτόχρονα. Αυτό θα απαιτούσε την επίλυση των πιο δύσκολων διαφωνιών, όπως το καθεστώς των ουκρανικών εδαφών που ελέγχονται από τη Ρωσία, προτού επιτευχθεί ειρήνη.
Ο Μπιλντ υποστηρίζει ότι μια ειλικρινής προσπάθεια ειρήνης θα ξεκινούσε με κατάπαυση του πυρός, επιτρέποντας τη «σταδιακή» εξέλιξη σε ζητήματα όπως η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος στην Ουκρανία, η τύχη των αιχμαλώτων πολέμου, τα απαχθέντα ουκρανικά παιδιά και οι κυρώσεις. Σύμφωνα με την εμπειρία του Μπιλντ, οι ειρηνευτικές συμφωνίες πρέπει να «ικανοποιούν τις ελάχιστες απαιτήσεις όλων, αλλά όχι τις μέγιστες απαιτήσεις κανενός».
Αντίθετα, ο Τραμπ επιτρέπει στη Ρωσία να επιδιώκει μαξιμαλιστικούς στόχους, ενώ συνεχίζει τις επιθέσεις εναντίον της Ουκρανίας: μια στρατηγική που ο Μάο αποκαλούσε «συζήτηση εν μέσω μάχης». Αυτό αποδείχθηκε καταστροφικό στην Κορέα, όπου δεν έχει επιτευχθεί ποτέ μόνιμη ειρηνευτική συνθήκη. Γιατί να είναι διαφορετικά τα πράγματα τώρα;