Πριν από δεκαεπτά χρόνια, ο Ερικ Τόπολ, καρδιολόγος και ιδρυτής του Ινστιτούτου Scripps Research Translational στη συνοικία La Jolla του Σαν Ντιέγκο, ξεκίνησε να ανακαλύψει γιατί κάποιοι άνθρωποι γερνούν τόσο καλά, ενώ άλλοι όχι. Σε ηλικία 53 ετών τότε, ο Τόπολ θεωρούσε ότι η υγιής γήρανση είχε βαθύ επιστημονικό -και προσωπικό- ενδιαφέρον.
Υποπτευόταν ότι οι απαντήσεις μπορεί να βρίσκονταν στα γονίδια. Ετσι, όπως γράφει η Washington Post, μαζί με τους συναδέλφους του, πέρασε περισσότερα από έξι χρόνια αναλύοντας την αλληλουχία των γονιδιωμάτων περίπου 1.400 ατόμων ηλικίας 80 ετών και άνω, χωρίς σοβαρές χρόνιες ασθένειες – μια κατηγορία που οι επιστήμονες έχουν ονομάσει «super agers».
Διαπίστωσε, όμως, ότι είχαν μεταξύ τους ελάχιστες, αν όχι καθόλου, γενετικές ομοιότητες, πράγμα που σημαίνει ότι το DNA δεν μπορούσε να εξηγήσει πώς γερνούσαν τόσο καλά σε σύγκριση με άλλους. Τότε, ποια ήταν η εξήγηση;
Στο νέο βιβλίο του, «Super Agers: An Evidence-based Approach to Longevity» (Υπερηλικιωμένοι: Μια προσέγγιση βασισμένη σε στοιχεία για τη μακροζωία), ο Τόπολ δίνει την απάντησή του. Συνθέτοντας εκατοντάδες μελέτες για την υγεία, τις ασθένειες και τη γήρανση, το βιβλίο μιλά για ένα μέλλον όπου τα προηγμένα φάρμακα, η βιοχημεία και η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μας επιτρέψουν να γυρίσουμε πίσω τον χρόνο και να επιβραδύνουμε την ταχύτητα με την οποία γερνάμε.
Ηδη, γράφει, μπορούμε να αυξήσουμε κατά πολύ τις πιθανότητές μας να γεράσουμε καλά με μερικές αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, όπως η καλύτερη διατροφή (αποφυγή των επεξεργασμένων τροφών) και ο επαρκής ύπνος (επτά ώρες αρκούν).
Η άσκηση κάνει τη διαφορά
Υπάρχει όμως μια αλλαγή στον τρόπο ζωής, όπως εξηγεί ο Τόπολ στην Washington Post, που επηρεάζει τη γήρανση πολύ περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη. Εχει, δε, αλλάξει τη δική του ζωή.
«Από όλα τα πράγματα που ξέρουμε ότι επηρεάζουν τον τρόπο που γερνάμε, αυτό που βρίσκεται στην κορυφή είναι η άσκηση. Στην πραγματικότητα, είναι η μόνη παρέμβαση που έχει δείξει κάποια επίδραση στην επιβράδυνση του ρολογιού γήρανσης σε όλο το σώμα, που σημαίνει ότι φαίνεται να αλλάζει την ταχύτητα με την οποία γερνάμε. Φυσικά, άλλοι παράγοντες του τρόπου ζωής, όπως η διατροφή και οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, είναι εξαιρετικά σημαντικοί. Αλλά αν υπάρχει ένα πράγμα που συνεισφέρει περισσότερο στην υγιή γήρανση, αυτό είναι η άσκηση», λέει.
Αλλά ποια άσκηση;
Ο Τόπολ, ως καρδιολόγος, έδινε πάντα έμφαση στην αερόβια άσκηση για τους ασθενείς του, είτε αυτό ήταν περπάτημα είτε ποδηλασία είτε κολύμβηση, είτε οτιδήποτε σχετικό. Τους παρότρυνε να ασκούνται με αυτόν τον τρόπο επί τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα. Αυτό έκανε και ο ίδιος. Μέχρι που άρχισε την έρευνα για το βιβλίο και ανακάλυψε τα οφέλη της μυικής ενδυνάμωσης.
«Οταν είδα όλα τα στοιχεία, πείσθηκα απόλυτα. Η προπόνηση αντίστασης και μυικής ενδυνάμωσης σχετίζονται πολύ με την υγιή γήρανση. Προσωπικά ήμουν εντελώς αγύμναστος, δεν είχα γυμνάσει ποτέ κανέναν μυ, εκτός από τα πόδια μου κάνοντας ποδήλατο, πεζοπορία και περπάτημα. Τώρα είμαι πιο δυνατός από ποτέ στη ζωή μου και είναι απλά καταπληκτικό. Έχω επίσης καλύτερη ισορροπία και στάση σώματος», λέει.
Για όσους αποφασίζουν να ξεκινήσουν τέτοιου είδους άσκηση, ιδιαίτερα σε μεγαλύτερες ηλικές, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος τραυματισμών σημειώνει η Washington Post. Ο Τόπολ λέει ότι στην αρχή ο ίδιος ζήτησε τη βοήθεια ενός γυμναστή. «Λέω στους ανθρώπους, όμως, ότι δεν χρειάζεται να έχουν γυμναστή. Μπορεί να βρεί κάποιος πολύ καλές πληροφορίες στο διαδίκτυο», εξηγεί.
Ο 70χρονος καρδιολόγος γυμνάζεται στο σπίτι, «εξοικονομώντας χρόνο και έξοδα», όπως λέει. Συμβουλεύει τους ασθενείς του να υιοθετούν προγράμματα άσκησης «βολικά και πρακτικά», ώστε να μην τα παρατήσουν. Συνήθως κάνει σανίδες, προβολές, καθίσματα, κοιλιακούς σε μια μπάλα και μια σειρά από άλλες ασκήσεις εδάφους. Χρησιμοποιεί επίσης τα γνωστά λάστιχα αντίστασης. «Διαπίστωσα και τη σημασία πραγμάτων όπως η ισορροπία, το να στέκεσαι σε ένα αφρώδες μαξιλαράκι, τέτοια πράγματα», λέει.
Πόσο εύκολο είναι να στέκεσαι στο ένα πόδι στα 70 σου; Ο Τόπολ λέει ότι είναι θέμα εξάσκησης. «Προσπαθώ επίσης να αγγίξω την κνήμη μου ενώ στέκομαι στο ένα πόδι. Ολα αυτά, η προπόνηση δύναμης, η ισορροπία, τα υπόλοιπα, με έχουν κάνει να νιώθω πολύ δυνατός και σε φόρμα. Νιώθω ότι έπρεπε να το είχα κάνει αυτό πριν από δεκαετίες», λέει στην Washington Post.
Ποτέ δεν είναι αργά
Πολλοί άνθρωποι που δεν βρίσκονται πλέον στην πρώτη νιότη, ίσως πιστεύουν ότι είναι πολύ αργά για να ξεκινήσουν. Ο Τόπολ απαντά με μια φράση που ίσως ακούγεται κλισέ, αλλά εν προκειμένω δεν είναι: «Ποτέ δεν είναι αργά. Η ιδέα ότι δεν μπορείς να χτίσεις μυς καθώς μεγαλώνεις είναι ανόητη. Ανεξάρτητα από την ηλικία σου, και δεν είμαι πια νέος, είσαι απόλυτα ικανός να γίνεις πιο δυνατός και σε φόρμα».
Ο ίδιος συνεχίζει την αερόβια άσκηση, απλώς μείωσε τη συχνότητα και τη διάρκειά της. Μερικές φορές τη συνδυάζει με την ενδυνάμωση. Συνολικά ασκείται περίπου μια ώρα την ημέρα. «Δεν έχω αρκετό χρόνο για περισσότερη άσκηση και αυτό είναι ένα σημαντικό σημείο. Οταν μιλάω στους ασθενείς μου για την άσκηση, μπαίνουμε στις λεπτομέρειες της ζωής τους. Δουλεύουν. Είναι κουρασμένοι. Συζητάμε για το πότε μπορούν να προλάβουν να ασκηθούν. Εχουν διάλειμμα για μεσημεριανό; Ισως μπορούν να πάνε για ένα γρήγορο περίπατο. Η να κάνουν προβολές στο σπίτι αργότερα», λέει.
Στο βιβλίο του, ο Τόπολ γράφει ότι η επαφή με άλλους ανθρώπους είναι επίσης σημαντική για την υγιή γήρανση. «Τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι, καθώς μεγαλώνουμε, τείνουμε να απομονωνόμαστε. Και αυτό δεν είναι καλό για την υγιή γήρανση. Τα δεδομένα δείχνουν επίσης ότι η επαφή με τη φύση είναι πολύ σημαντική για την υγεία. Αν μπορείς να είσαι στη φύση με φίλους, το κέδρος είναι διπλό», λέει.
Στόχος η υγιής ζωή, όχι η παράταση της ζωής
«Ποιο είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα εδώ; Να ζούμε περισσότερο;», αναρωτιέται εύλογα η Washington Post.
«Οχι, καθόλου», απαντά ο Τόπολ. «Ο στόχος είναι η παράταση όχι της διάρκειας ζωής μας αλλά των ετών ζωής μας χωρίς τις βασικές ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία, ειδικά τον καρκίνο, τις καρδιαγγειακές παθήσεις και τον νευροεκφυλισμό. Αυτό που μπορούμε να δούμε από μελέτες είναι ότι μπορεί να έχει κάποιος επτά έως δέκα χρόνια επιπλέον υγιούς γήρανσης λόγω του τρόπου ζωής, ειδικά της άσκησης».
Μέχρι ποια ηλικία θα ήθελε να ζήσει ο ίδιος; «Δεν έχω καμία από τις ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία ακόμα. Οπότε, όσο αυτό συνεχίζεται, θα χαιρόμουν να φτάσω καλά στα 80 μου και πέρα από αυτά. Θα έλεγα ότι αν είσαι 85 ετών και δεν έχεις καμία από αυτές τις ασθένειες, έχεις πετύχει το τζακπότ. Κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ για να το πετύχω».