Οι 135 καρδινάλιοι που θα αποφασίσουν τον διάδοχο του Πάπα Φραγκίσκου, ίσως χρειαστεί να απολαύσουν κάποιο όμορφο γεύμα σε μια τρατορία της Ρώμη, προτού κλειστούν στην Καπέλα Σιστίνα στις 7 Μαΐου – όπου μέχρι την ολοκλήρωση της ψηφοφορίας, όπως αναφέρει το BBC, θα κοιμούνται αλλά και θα τρέφονται σε αυστηρά ελεγχόμενη απομόνωση.
Τα παπικά κονκλάβια είναι παραδοσιακά μυστικοπαθή. Οι καρδινάλιοι περιορίζονται σε έναν ενιαίο, ασφαλή χώρο, όπου τους απαγορεύεται η ανταλλαγή μηνυμάτων με τον έξω κόσμο – εκτός του καπνού, που βγαίνει μετά το τέλος κάθε ψηφοφορίας. Λεπτομέρειες σχετικά με τα τεκταινόμενα στη διάρκεια των ψηφοφοριών δεν γίνονται γνωστά, αλλά η διατροφή τους μέχρι την εκλογή του επόμενου Πάπα είναι μια επιχείρηση με οσμή… αντικατασκοπείας!
Ο λόγος αφορά τις προμήθειες που μπαινοβγαίνουν στο κονκλάβιο – και την αποφυγή εισροής και εκροής μηνυμάτων με τον έξω κόσμο μέσω πιάτων όπως τα ραβιόλια, τα κοτόπουλα, ή ακόμα και οι χαρτοπετσέτες. Βέβαια, τα γεύματα των καρδιναλίων γίνονται σε κοινό χώρο, αλλά το αίσθημα καχυποψίας και ίντριγκας που έχουν καλλιεργήσει οι ταινίες και οι τηλεοπτικές σειρές τα τελευταία χρόνια, έχουν οδηγήσει σε αύξηση των μέτρων ασφαλείας.
Σε αντίθεση με την αυθαιρεσία των σεναριογράφων ταινιών όπως το βραβευμένο «Κονκλάβιο» του 2024, τα γεύματα του κονκλαβίου είναι κατά βάση σχετικά σιωπηλά. Αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν περιλαμβάνουν τρόπους επικοινωνίας μεταξύ των συνδαιτυμόνων καρδιναλίων. Τόσο οι παρέες με τις χαμηλόφωνες συζητήσεις στο τραπέζι, όσο και τα πιάτα που επιλέγουν οι καρδινάλιοι, ίσως υπονοούν συμμαχίες στις εκάστοτε ψηφοφορίες.
Ο κώδικας μυστικότητας του κονκλαβίου χρονολογείται από το 1274, όταν ο Πάπας Γρηγόριος Ι΄ θέσπισε τους κανονισμούς που εξακολουθούν εν μέρει να υπαγορεύουν τον τρόπο διεξαγωγής των παπικών εκλογών μέχρι σήμερα. Κι αυτό γιατί η στέψη του Γρηγορίου χρειάστηκε τρία χρόνια να ολοκληρωθεί, με τους εξαντλημένους κατοίκους της περιοχής να απειλούν να περιορίσουν το φαγητό των καρδιναλίων για να επιταχύνουν την έκδοση της απόφασής τους.
Σύμφωνα με τους κανόνες που επέβαλε ο Γρηγόριος και ισχύουν εν μέρει μέχρι τις μέρες μας, στο απομονωμένο κονκλάβιο διανέμεται φαγητό με μερίδες συγκεκριμένης ποσότητας. Αν η ψηφοφορία ξεπεράσει τις τρεις ημέρες, τα γεύματα περιορίζονται σε ένα την ημέρα, ενώ μετά την όγδοη άκαρπη ημέρα, τους διανέμεται μόνο ψωμί και νερό. Παρότι κατά καιρούς αυτοί οι κανόνες χαλάρωναν, ο αυστηρός έλεγχος των κονκλαβίων παραμένει απαράβατος κανόνας.
Η πιο λεπτομερής ιστορική αφήγηση για την κουλτούρα του φαγητού στα παπικά κονκλάβια προέρχεται από τον Μπαρτολομέο Σκάπι, τον διασημότερο σεφ της Αναγέννησης, που υπηρέτησε δύο πάπες στα μέσα του 16ου αιώνα. Στο βιβλίο του, «Η Τέχνη της Μαγειρικής» (1570) ο σεφ αποκαλύπτει τα μυστικά της σίτισης του κονκλαβίου που εξέλεξε τον Πάπα Ιούλιο Γ΄ – και την ακραία πρακτική επιτήρησης, που παραμένει μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με τον Σκάπι, τα καθημερινά γεύματα των καρδιναλίων ετοιμάζονταν από μάγειρες και σομελιέ σε μια κοινόχρηστη κουζίνα, στην οποία διανέμονταν παράνομα μηνύματα, για την αποτροπή των οποίων φρουροί τοποθετούνταν εντός της. Δύο φορές την ημέρα, οι οικονόμοι, που έβγαιναν με κλήρωση, έφερναν τελετουργικά το φαγητό στη ρουότα – μια περιστρεφόμενη πόρτα ενσωματωμένη στον τοίχο της σάλας φαγητού.
Πριν περάσουν μέσα από τον τοίχο, τα τρόφιμα και τα ποτά ελέγχονταν αυστηρά από δοκιμαστές για να βεβαιωθούν ότι δεν έκρυβαν παράνομα μηνύματα. Κάθε βήμα τους παρακολουθείτο στενά από ιταλούς και ελβετούς φρουρούς. Απαγορεύονταν οι κλειστές πίτες και τα ολόκληρα κοτόπουλα, το κρασί και το νερό έπρεπε να προσφέρονται σε διαφανές γυαλί, ενώ και οι υφασμάτινες χαρτοπετσέτες ανοίγονταν και ελέγχονταν εξονυχιστικά.
Αυτή η ρύθμιση είχε ως στόχο εν μέρει να διασφαλίσει την πλήρη απομόνωση των καρδιναλίων και εν μέρει να κατευνάσει τις ανησυχίες για πιθανή δηλητηρίαση τους – καθώς, ειδικά στα χρόνια της Αναγέννησης, η θέση του πάπα ήταν πολιτική και είχε τεράστια επιρροή. Πέρα από το αυστηρό πρωτόκολλο και τους περιορισμούς, τα φαγητά ήταν άφθονα και ισορροπημένα – σαλάτες, φρούτα, αλλαντικά, κρασί και φρέσκο νερό.
Ομοίως, η διαμονή των καρδιναλίων περιγράφεται από τον Σκάπι ως άνετη. Ο καθένας είχε το δικό του μεγάλο κελί, διακοσμημένο με μετάξι και πλήρως επιπλωμένο με ένα κρεβάτι, ένα τραπέζι, μια κρεμάστρα ρούχων, δύο σκαμπό, μια κατσαρόλα και ένα πιθάρι με δυνατότητα κλειδώματος, μεταξύ πολλών άλλων αντικειμένων.
Για το επερχόμενο κονκλάβιο της 7ης Μαΐου, οι μοναχές του τεράστιου κτιρίου που θα φιλοξενήσει τους καρδιναλίους θα ετοιμάσουν απλά πιάτα, χαρακτηριστικά του Λάτσιο –της ιταλικής περιοχής που περιβάλλει το Βατικανό– και του κοντινού Αμπρούτσο – μινεστρόνε, σπαγγέτι, αροστιτσίνι (σουβλάκια αρνιού) και βραστά λαχανικά. Οι συνθήκες μπορεί να διαφέρουν από τα αναγεννησιακά κονκλάβια, αλλά το πρωτόκολλο της απομόνωσης παραμένει αυστηρό.
Στη σύγχρονη εποχή, οι ανησυχίες σχετικά με τη μεταφορά μηνυμάτων ανάμεσα στους καρδιναλίους και τον έξω κόσμο κατά τη διάρκεια του κονκλαβίου δεν είναι τόσο έντονες όσο στα χρόνια της Αναγέννησης, αλλά η παράνομη επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικών μέσων –που προβάλλει δραματικά η ταινία «Κονκλάβιο»– είναι πλέον η κύρια πηγή ανησυχίας.
Ετσι, την ώρα που το Βατικανό θα ελέγχεται για κρυφές ηλεκτρονικές συσκευές ενόψει του επερχόμενου κονκλαβίου, οι καρδινάλιοι θα κάνουν τις δικές τους προσωπικές προετοιμασίες, ταξιδεύοντας στη Ρώμη για να απολαύσουν ένα ή δύο αγαπημένα τους πιάτα – με κάποιους από αυτούς να σκέπτονται ότι αυτό ίσως είναι το τελευταίο τους δείπνο πριν αναλάβουν τον παπικό θρόνο.