Πολλοί απογοητεύτηκαν από την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και την απόφασή της να ενδώσει τελικά στις πιέσεις του Ντόναλντ Τραμπ για τους δασμούς, προσφέροντας έτσι στον αμερικανό πρόεδρο αυτό που ακόμη και οι New York Times αναγνώρισαν ως «τη μεγάλη νίκη που χρειαζόταν».
Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού τα σχόλια ήταν εξαιρετικά επικριτικά, με αρκετούς να κάνουν λόγο για συνθηκολόγηση, παράδοση, υποταγή, μεγάλη υποχώρηση και ταπείνωση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ωστόσο τα αποτελέσματα ενδέχεται να είναι διαφορετικά από αυτά που αναμένονται από τον Λευκό Οίκο: ο Τραμπ μπορεί να κέρδισε τη μάχη των δασμών με την Ευρώπη, την περασμένη Κυριακή στη Σκωτία, αλλά θα μπορούσε τελικά να χάσει τον πόλεμο των δασμών που κήρυξε σε όλον τον κόσμο.
Μιλώντας στην Corriere della Sera, ο Eλμαρ Χέλεντουρν, ανώτερος εταίρος του Κέντρου Γεωοικονομίας της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης Atlantic Council, σημείωσε καταρχάς πως η μάχη των δασμών είναι πρωτίστως μια σύγκρουση μεταξύ δύο κοσμοθεωριών. «Οι Ευρωπαίοι είναι εξαιρετικοί διαπραγματευτές, αλλά υπάρχει μια νέα γεωπολιτική και γεωοικονομική πραγματικότητα. Για πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και για τις Βρυξέλλες αποτελεί πρόκληση να αποδεχτούν τη γεωπολιτική πραγματικότητα στην οποία βρισκόμαστε σήμερα», είπε.
Οπως αναφέρεται στο ιταλικό δημοσίευμα, η γεωοικονομία είναι η νέα πραγματικότητα στο πλαίσιο της οποίας οικονομικά εργαλεία, όπως οι δασμοί, χρησιμοποιούνται για πολιτικούς και στρατηγικούς σκοπούς. «Νομίζω ότι ορισμένοι Ευρωπαίοι την κατανοούν καλύτερα από άλλους: οι Ιταλοί ενδέχεται να είναι καλύτερα εφοδιασμένοι από τους Βορειοευρωπαίους για να αντιδράσουν σε αυτή τη νέα πραγματικότητα. Η ιταλική ιστορία ήταν ανέκαθεν ένας συνδυασμός οικονομικών και στρατιωτικών συμφερόντων, όπως και η γαλλική, αλλά όσο βορειότερα τόσο οι τεχνοκράτες προσπαθούν να αντιμετωπίζουν αυτά τα ζητήματα ξεχωριστά», εξήγησε o ολλανδός ειδικός.
Η Ευρώπη χρηματοδοτεί το αμερικανικό χρέος
Επομένως «οι δασμοί μπορούν να θεωρηθούν ως ένα μέσο προστασίας της εκάστοτε κοινότητας. Οι Αμερικανοί είναι εξαιρετικά χρεωμένοι. Δεν είναι σαφές αν θα μπορέσουν να συνεχίσουν να ενισχύουν τον στρατό τους και να αντιμετωπίζουν την κατάσταση στην Ευρώπη και στην Ασία ταυτόχρονα. Η ιδέα είναι ότι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν το αμερικανικό χρέος. Δεν είναι μια εντελώς νέα ιδέα. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν υπήρχαν αμερικανοί στρατιώτες στη Γερμανία και στη Γαλλία, προέκυπταν τεράστια δημοσιονομικά προβλήματα για τον αμερικανικό προϋπολογισμό και οι Γερμανοί κλήθηκαν να αγοράσουν αμερικανικό στρατιωτικό εξοπλισμό και ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου, δηλαδή χρέος. Τώρα επιστρέφουμε σε αυτήν την κατάσταση του Ψυχρού Πολέμου. Πρέπει να μελετήσουμε αυτήν την ιστορία για να κατανοήσουμε αυτόν τον δεύτερο Ψυχρό Πόλεμο».
Η αλλαγή στάσης των ΗΠΑ είχε αρχίσει ήδη υπό τον Τζο Μπάιντεν, με στόχο την αναζωογόνηση της αμερικανικής μεταποίησης και τον περιορισμό της εξάρτησης από ξένους προμηθευτές σε κρίσιμους βιομηχανικούς τομείς. Αυτό ήταν το θεμέλιο του οράματος εθνικής ασφάλειας του Τζέικ Σάλιβαν, συμβούλου εθνικής ασφαλείας του Μπάιντεν. «Και λαμβάνοντας υπόψη τις αποκαλύψεις του Εντουαρντ Σνόουντεν, βλέπουμε ότι ακόμη και υπό τον Ομπάμα δραστηριοποιούνταν οι υπηρεσίες πληροφοριών κατά τη διάρκεια εμπορικών διαπραγματεύσεων, ώστε να έχουν το πλεονέκτημα οι Αμερικανοί», είπε ο Χέλεντουρν.
Υφίσταται, επομένως, μια συνέχεια μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικανών, αλλά η τακτική του νυν προέδρου είναι πιο επιθετική. Ο Τραμπ φαίνεται να πιστεύει πραγματικά στην πολιτική των δασμών, ενώ ανέκαθεν ήταν επιθετικός απέναντι στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ). Αλλά ακόμη και ο Μπαράκ Ομπάμα «κατά τη διάρκεια της θητείας του δεν διόρισε νέους δικαστές στον ΠΟΕ, καθιστώντας πιο δύσκολο για τον οργανισμό το να επιλύει εμπορικές διαφορές», ανέφερε σχετικά ο αναλυτής του Atlantic Council.
Ωστόσο τα κίνητρα δεν εγγυώνται τα αποτελέσματα. Εκ πρώτης όψεως ο Τραμπ πήρε σχεδόν όλα όσα ήθελε από την ΕΕ, περιλαμβανομένης και μιας δέσμευσης για αγορά ενεργειακών προϊόντων συνολικής αξίας 750 δισ. τα επόμενα τρία χρόνια, πέρα από τους δασμούς ύψους 15% στις περισσότερες από τις εισαγωγές από την ΕΕ. Θα λειτουργήσει, όμως, η συμφωνία με την Ευρώπη και ποιος θα είναι ο αντίκτυπος της πολιτικής των δασμών, γενικότερα, στους καταναλωτές των ΗΠΑ;
Επί μήνες, οι οικονομολόγοι έλεγαν ότι οι δασμοί θα επέφεραν αύξηση του πληθωρισμού και της ανεργίας. Οπως εξήγησε στην Corriere o Ντέιβιντ Τανεμπάουμ, επίσης ανώτερος εταίρος του Κέντρου Γεωοικονομίας στο Atlantic Council, είναι ακόμα πολύ νωρίς για να συναχθούν συμπεράσματα: «Δεν είμαι σίγουρος ότι ο κόσμος κατανοεί πλήρως πώς συνδέονται τα πράγματα και πώς λειτουργούν οι αλυσίδες εφοδιασμού. Για παράδειγμα, η Κίνα άρχισε να ελέγχει τις εξαγωγές ορισμένων σπάνιων γαιών, από το φθινόπωρο έως τον Απρίλιο, όταν επέβαλε αυστηρούς περιορισμούς στις εξαγωγές 27 σπάνιων γαιών στις ΗΠΑ (οι οποίοι στη συνέχεια ήρθησαν στο πλαίσιο συμφωνίας που συνάφθηκε στα τέλη Ιουνίου)».
Πριν από έναν μήνα ένας αμερικανός κατασκευαστής αυτοκινήτων αναγκάστηκε να κλείσει τρεις γραμμές συναρμολόγησης επειδή δεν διέθετε τις απαραίτητες πρώτες ύλες. «Κανείς δεν το πρόσεξε, το γεγονός δεν καταγράφηκε στις αγορές, επειδή νομίζω ότι δεν έχουμε δει ακόμη τον πλήρη αντίκτυπο στις τιμές. Χρειάζεται χρόνος για να συναρμολογηθούν αυτά τα αυτοκίνητα και να διατεθούν προς πώληση. Μπορεί να μην έχουμε δει ακόμη τον πλήρη αντίκτυπο της αύξησης των δασμών και την επίδραση στις πωλήσεις προϊόντων στις ΗΠΑ […] και επειδή οι εταιρείες είχαν δημιουργήσει αποθέματα προϊόντων. Αλλά στο τρίτο και τέταρτο τρίμηνο θα δούμε τις επιπτώσεις στους κατασκευαστές παιχνιδιών που επιδιώκουν να διαφοροποιήσουν την παραγωγή τους στην Κίνα, ακριβώς τη στιγμή που οι αυτοκινητοβιομηχανίες ήδη έχουν εννιαψήφιες απώλειες. Αυτή είναι μόνο η αρχή», σημείωσε ο αμερικανός ειδικός στη γεωοικονομία.
Ο αντίκτυπος στην πραγματική οικονομία
Προς το παρόν πολλές μεγάλες εταιρείες προσπαθούν να απορροφήσουν εν μέρει τους νέους δασμούς, επιδιώκοντας να περιορίσουν και να επιβραδύνουν το σοκ για τους καταναλωτές, «αλλά αργά ή γρήγορα οι μέτοχοι θα θελήσουν να αρχίσουν να ανακάμπτουν τα κέρδη τους. Επομένως η απορρόφηση των δασμών δεν είναι βιώσιμη λύση».
Ερωτηθείς αν ο Τραμπ θα μπορούσε να ανακαλέσει ορισμένες από τις αποφάσεις του, ο Τανεμπάουμ απάντησε πως ο Τραμπ μπορεί να λέει ό,τι θέλει στο Truth Social και αυτό να μην αντικατοπτρίζεται στην οικονομία επί μήνες. «Αλλά νομίζω ότι τα πράγματα θα αλλάξουν. Για παράδειγμα, πριν από μερικές εβδομάδες ο Τραμπ ανακοίνωσε δασμούς στον χαλκό. Εισάγουμε 810.000 τόνους χαλκού ετησίως στις ΗΠΑ. Ας υποθέσουμε ότι το σχέδιο είναι να ενισχύσουμε την παραγωγή χαλκού στην Αμερική. Ναι, υπάρχουν κοιτάσματα χαλκού που μπορούν να εντοπιστούν και να αξιοποιηθούν. Αλλά εάν στο μεταξύ πρέπει να αγοράζουμε τον χαλκό 50% ή 30% ακριβότερα για πέντε, δέκα χρόνια, τι είδους στρατηγική είναι αυτή; Ο χαλκός χρησιμοποιείται παντού, οπότε νομίζω ότι θα υπάρξει επανεξέταση αυτού του δασμού, επειδή κάποιος θα ψιθυρίσει στο αυτί του Τραμπ ότι δεν θα αποδώσει, εκτός αν οι Ρεπουμπλικάνοι θέλουν να χάνουν κάθε εκλογή αναμέτρηση από τώρα και στο εξής».
Οσο για τις εταιρείες των ΗΠΑ, «πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η προσωρινή τακτική της απορρόφησης των δασμών και της απόκρυψης του πραγματικού τους αντίκτυπου στο κόστος δεν είναι σωστές: είναι άδικο να αποκρύπτεται από τους Αμερικανούς γιατί αυξάνονται οι τιμές. Η 13χρονη κόρη μου ήθελε να αγοράσει ένα μαγιό μιας αυστραλιανής φίρμας: κόστιζε 200 δολάρια εκ των οποίων τα 150 ήταν δασμός. Πολλές αμερικανικές εταιρείες φοβούνται να το κάνουν, αλλά νομίζω ότι θα έρθει η στιγμή που θα πρέπει να το κάνουν. Η πρόκληση τώρα για τις εταιρείες […] είναι ο σωστός υπολογισμός των δασμών. Το επόμενο βήμα της κυβέρνησης θα είναι να προσπαθήσει να αποτρέψει την αποφυγή δασμών, για παράδειγμα μέσω εισαγωγών από τρίτες χώρες».
Ενας άλλος δηλωμένος στόχος του Τραμπ είναι η αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής στις ΗΠΑ, αλλά και αυτό είναι αμφίβολο αν θα συμβεί. «Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί μια μεγάλη ιαπωνική αυτοκινητοβιομηχανία μετέφερε την παραγωγή της στην Αμερική αυτή την εβδομάδα, μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας με την Ιαπωνία: επειδή οι αμερικανοί κατασκευαστές θα καταλήξουν να πληρώνουν 50% περισσότερο για χάλυβα και χαλκό, 25% εξαρτήματα από τον Καναδά και το Μεξικό και 55% για εξαρτήματα από την Κίνα. Οι ιάπωνες κατασκευαστές, από την άλλη πλευρά, μπορεί να υποχρεούνται να καταβάλλουν επιπλέον μόλις ένα 15%, οπότε στην πραγματικότητα θα έχουν το πλεονέκτημα. Ο Τραμπ λέει επίσης ότι τα νέα εργοστάσια θα προσλάβουν αμερικανούς εργάτες, αλλά πού κάνουν ουρά όλοι αυτοί οι άνθρωποι για τέτοιου είδους θέσεις εργασίας;», σημείωσε ο Ντέιβιντ Τανεμπάουμ.