«David Hockney 25», ένας μεγάλος Βρετανός στο Παρίσι

Λίγο έξω από το κέντρο του Παρισιού, στο Δάσος της Βουλώνης (Bois de Boulogne), το μεγάλο δημόσιο πάρκο που εκτείνεται κατά μήκος του 16ου διαμερίσματος της γαλλικής πρωτεύουσας, το 2014 άνοιξε τις πύλες του το Fondation Louis Vuitton (FLV), το φουτουριστικό κτίριο του αμερικανού αρχιτέκτονα Φρανκ Γκέρι. Και στις 9 Απριλίου εγκαινιάστηκε στο FLV η έκθεση «David Hockney 25».

Πρόκειται για το μεγαλύτερο αφιέρωμα στον Ντέιβιντ Χόκνι μέχρι σήμερα, είναι μάλιστα η πρώτη φορά που το Ιδρυμα αφιερώνει και τους τέσσερις ορόφους του μουσείου στα έργα ενός και μόνο δημιουργού. «Αυτή η έκθεση σημαίνει πάρα πολλά γιατί είναι η μεγαλύτερη που έχω κάνει ποτέ, σε 11 αίθουσες στο Fondation Louis Vuitton. Μερικοί από τους τελευταίους πίνακες πάνω στους οποίους δουλεύω τώρα θα συμπεριληφθούν σε αυτήν, και πιστεύω ότι θα είναι πολύ καλή», είχε δηλώσει ο 87χρονος βρετανός καλλιτέχνης κατά την προετοιμασία της.

Η έκθεση «David Hockney 25», που θα διαρκέσει έως τις 31 Αυγούστου 2025, κρίνεται εξαιρετική τόσο ως προς την κλίμακα όσο και για την πρωτοτυπία της. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Ιδρύματος, έχουν συγκεντρωθεί περισσότερα από 400 έργα του Χόκνι (από το 1955 έως το 2025), από διεθνείς, θεσμικές και ιδιωτικές συλλογές, καθώς και από το εργαστήριο και το ίδρυμα του καλλιτέχνη. Περιλαμβάνονται, δε, από ελαιογραφίες και έργα ακρυλικής ζωγραφικής, σχέδια με μελάνι, μολύβι και κάρβουνο, μέχρι ψηφιακή τέχνη (έργα σε iPhone, iPad, φωτογραφικά σχέδια…) και καθηλωτικές εγκαταστάσεις βίντεο.

Μάλιστα, παρά τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπισε πρόσφατα, ο βρετανός καλλιτέχνης συμμετείχε προσωπικά σε κάθε πτυχή της έκθεσης. Επέλεξε –μαζί με τον σύντροφό του και διευθυντή του ατελιέ του, Ζαν-Πιέρ Γκονσάλβες ντε Λίμα– να επικεντρωθεί ιδιαίτερα στα τελευταία 25 χρόνια, συμπεριέλαβε όμως και εμβληματικά πρώιμα έργα του, προσφέροντας στους επισκέπτες μια σπάνια εικόνα του δημιουργικού του σύμπαντος, που καλύπτει επτά δεκαετίες. Ο Χόκνι συμμετείχε επίσης στη σύνθεση κάθε ακολουθίας έργων και στη διαμόρφωση κάθε χώρου, σε διαρκή διάλογο με τον βοηθό του Τζόναθαν Γουίλκινσον.

Η έκθεση ξεκινά στο επίπεδο της λίμνης με μια επιλογή εμβληματικών έργων από τη δεκαετία του 1950 έως εκείνη του 1970, μεταξύ των οποίων το «Πορτρέτο του Πατέρα μου» (1955), έναν από τους πρώιμους πίνακες του Χόκνι , όταν ήταν 18 ετών και σπούδαζε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Μπράντφορντ, τη βιομηχανική πόλη του Δυτικού Γιόρκσαϊρ όπου γεννήθηκε το 1937. Πρόκειται για μια αξιοσημείωτη μελέτη χαρακτήρα και ένα πολύ ωραίο πορτρέτο, με το στοχαστικό βλέμμα του πατέρα Χόκνι, που είναι καθισμένος άβολα, με τα ενωμένα χέρια του να εκφράζουν τη δυσφορία του, σημειώνει η Νάνσυ Ντάραντ στη βρετανική εφημερίδα The Times.

Εδώ παρουσιάζονται επίσης έργα από την περίοδο που έζησε και σπούδασε στο Λονδίνο, όπως τα «We Two Boys Together Clinging» (1961) και «Two Men Ιn a Shower» (1963) –μέσω των οποίων εξερεύνησε με τόλμη την ομοφυλοφιλία του σε μια εποχή που στην Αγγλία ήταν παράνομη–, και στη συνέχεια στην Καλιφόρνια, όπου έφτασε το 1964 και δίδαξε στα πανεπιστήμιο του Λος Αντζελες και του Μπέρκλεϊ.

Η πισίνα, ένα χαρακτηριστικό θέμα του καλλιτέχνη, εμφανίζεται στα έργα «A Bigger Splash» (1967) και «Portrait of an Artist (Pool with Two Figures)» (1972), ενώ η σειρά των διπλών πορτρέτων του αντιπροσωπεύεται από τους σημαντικούς πίνακες «Mr. and Mrs. Clark and Percy» (1970-1971) και «Christopher Isherwood and Don Bachardy» (1968).

Η φύση αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στο έργο του Χόκνι τις δεκαετίες 1980-1990, όπως απεικονίζεται στο «A Bigger Grand Canyon» (1998), προτού επιστρέψει στην Ευρώπη για να συνεχίσει την εξερεύνηση οικείων τοπίων.

Ο πυρήνας της έκθεσης, ωστόσο, επικεντρώνεται στα τελευταία 25 χρόνια, που τα πέρασε κυρίως στο Γιόρκσαϊρ, στη Νορμανδία, όπου έζησε την περίοδο των lockdown, και στο Λονδίνο. Στην έκθεση η περίοδος αυτή ανοίγει με έναν εορτασμό του τοπίου του Γιόρκσαϊρ: στο «May Blossom on the Roman Road» (2009) ο καλλιτέχνης ζωγραφίζει έναν θάμνο ιπποφαούς σε μια θεαματική έκρηξη της άνοιξης. Η παρατήρησή του για την αλλαγή των εποχών κορυφώνεται στο μνημειώδες χειμερινό τοπίο «Bigger Trees Νear Warter or/ou Peinture Sur le Motif pour le Nouvel Age Post-Photographique» (2007), που παραχωρήθηκε γενναιόδωρα από την πινακοθήκη Τέιτ του Λονδίνου.

Την ίδια περίοδο ο Χόκνι ζωγράφισε φίλους και συγγενείς με ακρυλικά χρώματα ή σε iPad, ενώ παράλληλα δούλευε αυτοπροσωπογραφίες του. Η έκθεση περιλαμβάνει περίπου 60 πορτρέτα (αίθουσα 4), τα οποία παρουσιάζονται μαζί με τα «Πορτρέτα των Λουλουδιών» του. Δημιουργημένα σε ψηφιακή ταμπλέτα αλλά τοποθετημένα σε παραδοσιακές κορνίζες, τα έργα έχουν ένα ενδιαφέρον εφέ, εμφανές ιδιαίτερα στα «25th June» (2022) και «Looking at the Flowers (Framed)» (2022), τα οποία παρουσιάζονται μαζί στον τοίχο.

Ο πρώτος όροφος του FLV (αίθουσες 5 – 7) είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένος στη Νορμανδία και στα τοπία της. Η σειρά «220 for 2020», η οποία ολοκληρώθηκε αποκλειστικά σε iPad, παρουσιάζεται σε ένα εντελώς νέο installation στην αίθουσα 5. Μέρα με τη μέρα, εποχή με την εποχή, ο καλλιτέχνης αποτυπώνει τις εναλλαγές του φωτός.

Στη συνέχεια, στην αίθουσα 6, εκτίθεται μια σειρά ακρυλικών έργων, με μια εξαιρετικά ιδιαίτερη αντιμετώπιση του ουρανού, που ζωντανεύει με ζωηρές πινελιές οι οποίες παραπέμπουν διακριτικά στο έργο του Βαν Γκογκ. Και στην αίθουσα 7, ένα πανόραμα από 24 σχέδια με μελάνι («La Grande Cour», 2019) παραπέμπει στην «Ταπισερί της Μπαγιέ».

Τέλος, η έκθεση στον τελευταίο όροφο ανοίγει με το «Great Wall» (2000), μια σειρά από αντίγραφα έργων του Quattrocento (της πρώιμης Αναγέννησης του 15 αιώνα), τα οποία αποτελούν σημαντικές αναφορές για τον καλλιτέχνη. Ο Χόκνι αντλεί την έμπνευσή του από ιστορικές αναφορές της παγκόσμιας τέχνης, που χρονολογούνται από την αρχαιότητα έως σήμερα.

Στην έκθεση τα έργα του επικεντρώνονται στην ευρωπαϊκή ζωγραφική: στην πρώιμη Αναγέννηση, στους φλαμανδούς δασκάλους και στη σύγχρονη τέχνη. Το πρώτο μέρος, στην αίθουσα 9, παρουσιάζει διάλογους με τους Φρα Αντζέλικο, Κλοντ Λορέν, Πολ Σεζάν, Βίνσεντ Βαν Γκογκ, Πάμπλο Πικάσο… Από εκεί ο επισκέπτης «εισέρχεται» στο ατελιέ του καλλιτέχνη, που έχει μετατραπεί σε αίθουσα χορού, αντικατοπτρίζοντας το σπίτι του ίδιου του Ντέιβιντ Χόκνι, όπου προσκαλούνται τακτικά μουσικοί και χορευτές.

Παθιασμένος με την όπερα, ο Χόκνι επιθυμούσε διακαώς να επαναπροσδιορίσει τα σκηνικά που δημιουργεί από τη δεκαετία του 1970, με μια νέα πολυφωνική δημιουργία, σε συνεργασία με το «59 Studio». Οι επισκέπτες βυθίζονται, λοιπόν, σε αυτό το μουσικό και εικαστικό έργο του βρετανού εικαστικού, που παρουσιάζεται στον πιο μνημειώδη εκθεσιακό χώρο της Fondation (αίθουσα 10).

Στην αίθουσα 11, την τελευταία της έκθεσης, παρουσιάζονται τα πιο πρόσφατα έργα του Ντέιβιντ Χόκνι, ζωγραφισμένα στο Λονδίνο, όπου ο καλλιτέχνης διαμένει από τον Ιούλιο του 2023. Αυτοί οι ιδιαίτερα αινιγματικοί πίνακες, με τίτλους «After Munch: Less is Known than People Think» (2023) και «After Blake: Less is Known than People Think» (2024), στους οποίους –σύμφωνα με τον καλλιτέχνη– η αστρονομία, η ιστορία και η γεωγραφία διασταυρώνονται με την πνευματικότητα, είναι εμπνευσμένοι από τον Εντβαρντ Μουνκ και τον Γουίλιαμ Μπλέικ αντίστοιχα. Σε αυτή την τελευταία αίθουσα, δε, ο Χόκνι επέλεξε να εκθέσει και την τελευταία του αυτοπροσωπογραφία.