«Με είχαν αποκαλέσει καινοτόμο, συντηρητικό, ερωτομανή, με είχαν αποκαλέσει τα πάντα»: αυτό έλεγε ο θρυλικός χορογράφος του Θεάτρου Μπολσόι της Μόσχας, Γιούρι Γκριγκορόβιτς, σε μια προσπάθεια να αποφύγει να ορίσει το τι υπήρξε αλλά και παράλληλα να περιγράψει πόσο ολοκληρωτικά αναδιαμόρφωσε τον χορό μεταπολεμικά. Αυτός ο εμβληματικός Σοβιετικός –διότι έτσι έμαθε να αυτοπροσδιορίζεται αν και ουδέποτε υπήρξε μέλος του κομμουνιστικού κόμματος– δεν είναι πια εδώ· έφυγε από τη ζωή, τη Δευτέρα σε ηλικία 98 ετών.
«Πριν από μιάμιση ώρα, ο εξέχων σοβιετικός και ρώσος χορογράφος Γιούρι Γκριγκορόβιτς απεβίωσε σε ηλικία 98 ετών», ανακοίνωσε το πρωί της Δευτέρας ο βοηθός του στο πρακτορείο TASS.
Γεννημένος το 1927 στο Λένινγκραντ (σήμερα Αγία Πετρούπολη), ο Γκριγκορόβιτς έμαθε χορό στην ιδρυθείσα από τον 18ο αιώνα εμβληματική σχολή της πόλης και εντάχθηκε στα περίφημα μπαλέτα Κίροφ, όπου ξεχώρισε αμέσως. Στο γύρισμα της δεκαετίας του ’60 όμως και χορογράφος πια, ήθελε να σπάσει τις κλασικές φόρμες. Εφυγε και πήγε στη Μόσχα για να ενταχθεί στο Μπολσόι.
Ο Γιούρι Γκριγκορόβιτς διηύθυνε τα μπαλέτα του Θεάτρου Μπολσόι με σιδηρά πυγμή, απίστευτη ενέργεια και πρωτοποριακές ιδέες από το 1964 και για τρεις δεκαετίες, ως το 1994, όταν πια, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, πολλοί έσπευσαν να ξεχάσουν τα επιτεύγματά του και να τον αποδοκιμάσουν ως έναν αυταρχικό διευθυντή και φυσικά ως «χορογράφο του (σοβιετικού) καθεστώτος».
Υπήρξε όμως ο άνθρωπος που οδήγησε τα Μπολσόι στην εξωστρέφεια και στη χρυσή τους εποχή, συνοδεύοντάς τα σε δεκάδες διεθνείς περιοδείες και ορίζοντας με έναν τρόπο αυτό που θα περιέγραφε κανείς ως ήπια ισχύ της Σοβιετικής Ενωσης.
Δημιούργησε μεταξύ άλλων το φημισμένο μπαλέτο «Σπάρτακος» και τιμήθηκε για αυτό με το βραβείο Λένιν. Αλλά είδε το μακρύ χέρι του Κρεμλίνου να παρεμβαίνει στην τέχνη του και να του λογοκρίνει, το 1969, το ανέβασμα της «Λίμνης των Κύκνων» –το καθεστώς απαιτούσε ένα «πιο χαρούμενο» τέλος.
Αλλαξε το σύγχρονο μπαλέτο, όσο κανείς άλλος. Και η εκδημία του είναι μια απώλεια.