Ο Μεγάλος Κοραλλιογενής Υφαλος της Αυστραλίας αναγνωρίζεται ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, αλλά ένας λιγότερο γνωστός, στη βορειοδυτική ακτή της χώρας, φιλοξενεί ένα καταπράσινο ωκεάνιο δάσος που εκτείνεται κατά μήκος της ακτής για εκατοντάδες χιλιόμετρα.
Πρόκειται για τον ύφαλο Νινγκαλού, επίσης στον κατάλογο μνημείων της UNESCO, καθώς διαθέτει ζωντανά κοράλλια και πλήθος άγριας θαλάσσιας ζωής, με σαλάχια μάντα, καρχαρίες υφάλων και φαλαινοκαρχαρίες. Φέτος, όμως, το Νιγκαλού αντιμετωπίζει προβλήματα, καθώς οι υψηλότερες θερμοκρασίες του νερού καταπονούν τα κοράλλια ασπρίζοντάς τα – ένα φαινόμενο γνωστό ως «λεύκανση».
Οπως επισημαίνει το BBC, φέτος είναι η πρώτη χρονιά που οι ύφαλοι τόσο στις δυτικές όσο και στις ανατολικές ακτές της Αυστραλίας έχουν λευκανθεί. Οι ειδικοί στον τομέα της θαλάσσιας προστασίας παρομοιάζουν το φαινόμενο με μια πρωτοφανή «υποθαλάσσια πυρκαγιά» που προκαλεί καταστροφές κατά μήκος των ακτών της χώρας.
Το θαλάσσιο κύμα καύσωνα που καταστρέφει το Νινγκαλού ξεκίνησε στην Καραϊβική το 2023. Ακολούθως διέσχισε τον Ινδο-Ειρηνικό, καταστρέφοντας κοραλλιογενείς υφάλους στο πέρασμά του. Αλλά μέχρι τις αρχές του 2025 –την κορύφωση του καλοκαιριού στο Νότιο Ημισφαίριο– οι θερμοκρασίες είχαν αρχίσει να ανεβαίνουν στα ύψη στη Δυτική Αυστραλία.
Το φετινό είναι το τέταρτο κατά σειρά παγκόσμιο φαινόμενο λεύκανσης, το οποίο, σύμφωνα με τους ειδικούς, επηρεάζει πάνω από το 80% των κοραλλιογενών υφάλων του πλανήτη. Τα κοράλλια έχουν ένα μικρό συμβιωτικό φύκι που ζει μέσα στα κύτταρά τους, τους επιτρέπει να τελούν βιολογικές διεργασίες και τους προσφέρει το χρώμα τους. Οταν το νερό γίνεται πολύ ζεστό αυτή η σχέση διακόπτεται και ξεκινά η λεύκανση – μια μορφή ίωσης των κοραλλιών.
Το πρόβλημα επιτείνεται καθώς φέτος οι θερμοκρασίες των νερών δεν μειώθηκαν με το πέρας του καλοκαιριού, στις αρχές Απριλίου, με αποτέλεσμα τα κοράλλια να μην μπορούν να ανακάμψουν. Το δημόσιο Τμήμα Βιοποικιλότητας της Αυστραλίας διενεργεί έρευνες παρακολούθησης σε διάστημα μεταξύ τριών και έξι μηνών μετά τη λεύκανση, ώστε να αξιολογήσει πόσα κοράλλια έχουν πεθάνει.
Το Νινγκαλού προσελκύει περίπου 200.000 τουρίστες ετησίως στα νερά του. Για τους κολυμβητές και τους δύτες, ωστόσο, η ζημιά του φετινού καλοκαιριού είναι σαφής. Για τους ντόπιους υπάρχει και ένας επιπλέον φόβος: ότι οι τουρίστες θα γυρίσουν την πλάτη τους στο Νινγκαλού.
Οι επιστήμονες συμφωνούν απόλυτα σχετικά με τις αιτίες πρόκλησης του κύματος καύσωνα – οι αυξανόμενες εκπομπές άνθρακα θερμαίνουν τον πλανήτη και τους ωκεανούς του. Σύμφωνα με τη NASA, ο ωκεανός είναι το σημείο όπου τελείται το 90% της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Η τελευταία δεκαετία ήταν η θερμότερη που έχει καταγραφεί από τις αρχές του 19ου αιώνα, ενώ η περυσινή χρονιά ήταν η θερμότερη στην Ιστορία.
Πέρα από τις ζημιές στα οικολογικά ορόσημα της Αυστραλίας, υπάρχει και ένα πιο ανθρωπογενές πρόβλημα. Ακριβώς πάνω από την ακτή του Νινγκαλού βρίσκεται μια από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις ορυκτών καυσίμων στον κόσμο, το εργοστάσιο φυσικού αερίου North West Shelf. Τον Μάιο η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα επέτρεπε στην Woodside, την εταιρεία που διαχειρίζεται τις εγκαταστάσεις, να τις διατηρήσει σε λειτουργία μέχρι το 2070.
Η ίδια εταιρεία προσπαθεί να λάβει έγκριση και για την ανάπτυξη των μεγαλύτερων ανεκμετάλλευτων αποθεμάτων φυσικού αερίου της Αυστραλίας, στη λεκάνη Μπράουζ, λίγο πιο πάνω από την ακτή του Νινγκαλού. Παρότι αυτά τα projects δεν ευθύνονται από μόνα τους για τη θερμότητα που καταστρέφει το Νινγκαλού, συμβολίζουν τα αντικρουόμενα συμφέροντα στη Δυτική Αυστραλία – όπου τα έσοδα της βιομηχανίας φυσικού αερίου είναι υψηλότερα από εκείνα του τουρισμού.
Η Αυστραλιανή Εταιρεία Θαλάσσιας Προστασίας θεωρεί αδιανόητο ότι η κυβέρνηση της χώρας σκέφτεται την πιθανότητα να εκδώσει άδειες για νέα έργα άντλησης ορυκτών καυσίμων, την ώρα που η κλιματική αλλαγή πλήττει τόσο έντονα τους κοραλλιογενείς υφάλους του Νινγκαλού. Και ενώ η συζήτηση για τα ορυκτά φουντώνει, οι επιστήμονες εργάζονται για να κατανοήσουν καλύτερα τον ύφαλο, σε μια προσπάθεια να τον βοηθήσουν.
Ομάδα του Πανεπιστημίου του Κουίνσλαντ χαρτογραφεί το Νινγκαλού, τραβώντας φωτογραφίες των κοραλλιών και συνδέοντάς τα με εικόνες από drone. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να παρακολουθούν καλύτερα την υγεία τους. Παράλληλα τρέχει και μια εργαστηριακή έρευνα, με την επιλεκτική αναπαραγωγή συνδυασμών κοραλλιών, και με στόχο την ανακάλυψη των πιο ανθεκτικών στις υψηλές θαλάσσιες θερμοκρασίες και την επανατοποθέτησή τους στον ύφαλο.
Με τις επικρίσεις για ελλιπή μέτρα της κυβέρνησης να αυξάνονται, οι επιστήμονες καταφεύγουν σε αναλογίες όπως αυτή της «υποβρύχιας πυρκαγιάς». Θεωρούν ότι, όπως οι Αρχές ασχολούνται με τις τεράστιες πυρκαγιές που ξεσπούν πλέον κάθε χρόνο στην Αυστραλία, έτσι πρέπει να αντιμετωπίζουν και την κρίση στους κοραλλιογενείς υφάλους – οι οποίοι φιλοξενούν το 25% όλης της θαλάσσιας ζωής, ενώ φροντίζουν και τους ανθρώπους.
Τα κοράλλια προστατεύουν χιλιάδες μικροσκοπικούς θαλάσσιους οργανισμούς, που με τη σειρά τους τρέφουν χιλιάδες ψάρια, τα οποία συνιστούν κεντρικό συστατικό της διαβίωσης εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλον τον κόσμο. Παράλληλα προστατεύουν τις ακτές από τα κύματα και τα ακραία φαινόμενα καταιγίδων που επιφέρει η κλιματική αλλαγή. Με αυτόν τον τρόπο τα κοράλλια παρέχουν τεράστιες υπηρεσίες σε ολόκληρο τον πλανήτη.