Η αλλαγή καθεστώτος στη Βενεζουέλα, αν τελικά συμβεί, δεν θα έρθει μέσα από θεαματικές εικόνες στην τηλεόραση, αλλά πιθανότατα μέσω διαδικτυακών μηνυμάτων και πολιτικών «memes». Το αν ο Ντόναλντ Τραμπ επιχειρήσει να απομακρύνει το καθεστώς της χώρας, θα φανεί σύντομα. Η παράξενη εμμονή του με τη Βενεζουέλα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της εξωτερικής πολιτικής του: τα κίνητρά του σχετίζονται με το εσωτερικό ακροατήριο των ΗΠΑ, η επιχειρηματολογία του χτίζεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η στάση του συχνά αγνοεί θεσμικούς φραγμούς, νόμους και ηθικούς κανόνες. Δεδομένου ότι η Βενεζουέλα βρίσκεται στη «γειτονιά» των ΗΠΑ, μια επιχείρηση αλλαγής καθεστώτος δεν θα ενείχε σοβαρούς κινδύνους διεθνούς κλιμάκωσης.
Το πραγματικό ερώτημα, γράφει ο Εντουαρντ Λους στους Financial Times, είναι αν ο Τραμπ μπορεί να πετύχει τον στόχο του χωρίς να στείλει αμερικανούς στρατιώτες στο έδαφος της χώρας. Οι περίπου 15.000 αμερικανοί στρατιωτικοί που έχει αναπτύξει σε ακτίνα άμεσης πρόσβασης στη Βενεζουέλα δείχνουν την αμφιθυμία του. Η δύναμη αυτή είναι υπερβολικά μεγάλη για να θεωρηθεί μέρος μιας ενισχυμένης επιχείρησης κατά των ναρκωτικών, γεγονός που εξηγεί και γιατί ακόμη και απλά αλιευτικά σκάφη έχουν στοχοποιηθεί. Ταυτόχρονα, το μέγεθος της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην περιοχή είναι πολύ μικρό για μια πραγματική χερσαία εισβολή. Ο Τραμπ βρίσκεται παγιδευμένος μεταξύ υπερβολής και ανεπαρκούς προετοιμασίας.
Η φαινομενική στρατηγική του είναι η απομάκρυνση του Νικολάς Μαδούρο μέσω εκφοβισμού. Αν και οι κινήσεις του έχουν έντονα θεατρικά χαρακτηριστικά, οι συνέπειες είναι αληθινές. Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο ανακοίνωσε ζώνη απαγόρευσης πτήσεων στη Βενεζουέλα, αλλά το έκανε μέσω κοινωνικών δικτύων και όχι μέσω του Πενταγώνου. Παρότι δύσκολα θα υπάρξει πιλότος που θα αψηφήσει την προειδοποίηση, η διαταγή δεν έχει καμία επίσημη επιχειρησιακή ισχύ. Την επόμενη ημέρα δήλωσε «μην το πάρετε τοις μετρητοίς». Κι όμως, οι πιλότοι το πήραν και ο ουρανός της Βενεζουέλας είναι πλέον σχεδόν άδειος.
Η προσπάθεια ανατροπής ενός ξένου καθεστώτος δεν είναι κάτι ξένο στην αμερικανική Ιστορία, θυμίζουν οι Financial Times. Οι ΗΠΑ ίσως έχουν ανατρέψει περισσότερες κυβερνήσεις από οποιαδήποτε άλλη δύναμη, κυρίως στη Λατινική και στην Κεντρική Αμερική. Συνήθως το έκαναν μέσω πραξικοπημάτων και όχι με εισβολές μεγάλης κλίμακας. Η αποτυχημένη απόπειρα ανατροπής του καθεστώτος της Κούβας, στον Κόλπο των Χοίρων το 1961, ανέδειξε τους κινδύνους της υπερβολικής εμπιστοσύνης σε τοπικούς συμμάχους.
Αντιθέτως, η εισβολή στον Παναμά το 1989-90, για την ανατροπή του Μανουέλ Νοριέγα, ήταν σύντομη και αποτελεσματική, αν και ο Παναμάς είναι μικρός και φιλοξενούσε ήδη μεγάλο αριθμό αμερικανών στρατιωτών. Με 30 εκατομμύρια κατοίκους και μια εκτεταμένη ζούγκλα, η Βενεζουέλα θα ήταν εξαιρετικά δυσκολότερη περίπτωση.
Παρ’ όλα αυτά, ο Τραμπ φαίνεται αποφασισμένος. Αν κατά κάποιον τρόπο καταφέρει να πείσει τον Μαδούρο να εγκαταλείψει την εξουσία, με γενναία χρηματικά κίνητρα, την προοπτική μιας άνετης εξορίας και νομική ασυλία, τότε ίσως σημειώσει μια απροσδόκητη επιτυχία. Σύμφωνα με τους Financial Times, μια τέτοια εξέλιξη δεν είναι πιθανή, αλλά δεν αποκλείεται πλήρως. Αν όμως ο Μαδούρο αντισταθεί, ο Τραμπ δύσκολα θα μπορέσει να υποχωρήσει χωρίς σημαντικό πολιτικό κόστος. Η τάση του να επιδιώκει «φθηνές» στρατιωτικές λύσεις είναι εμφανής, και ο κίνδυνος ενός μεγάλου λάθους αυξάνεται.
Ο νεοδιορισμένος «υπουργός πολέμου» Πιτ Χέγκσεθ παίζει κεντρικό ρόλο σε όλα αυτά. Εχει αναλάβει να αποδυναμώσει τους θεσμικούς φραγμούς του Πενταγώνου. Η δημόσια προσοχή έχει στραφεί κυρίως στην εντολή του να «εξοντωθούν όλοι» οι φερόμενοι διακινητές ναρκωτικών. Ωστόσο, η Iστορία δείχνει ότι ελάχιστοι αμερικανοί στρατιωτικοί –και ακόμη λιγότεροι πολιτικοί προϊστάμενοί τους– έχουν λογοδοτήσει για εγκλήματα πολέμου. Ακόμη και ο αξιωματικός που ηγήθηκε της σφαγής στο Μι Λάι το 1968 εξέτισε μόλις τρία χρόνια σε κατ’ οίκον περιορισμό. Η εντολή του Χέγκσεθ να καταστρέφονται μικρά σκάφη χωρίς σαφή απόδειξη ότι οι επιβάτες τους είναι «ναρκοτρομοκράτες» είναι κατά πάσα πιθανότητα παράνομη, αλλά φαίνεται ότι δεν θα υπάρξουν συνέπειες.
Ακόμη πιο ανησυχητική, κατά την άποψη του Λους, είναι η «διαβρωτική επίδραση του Χέγκσεθ στην επαγγελματική ακεραιότητα των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων». Ο Χέγκσεθ έχει χτίσει την καριέρα του κατηγορώντας τους στρατιωτικούς κανόνες ως «woke» και έχει φτάσει στο σημείο να δίνει διαλέξεις στους κορυφαίους αξιωματικούς για το πώς να είναι «πιο ανδροπρεπείς».
Μετά την αντικατάσταση κορυφαίων στρατιωτικών ηγετών, ο Τραμπ και ο Χέγκσεθ έχουν διασφαλίσει ότι η κορυφή της στρατιωτικής ιεραρχίας είναι πλήρως ευθυγραμμισμένη μαζί τους. Οσοι εκφράζουν αντιρρήσεις περιθωριοποιούνται ή αποστρατεύονται, ενώ οι νομικοί σύμβουλοι έχουν απομακρυνθεί. Η απαξίωση της στρατιωτικής πολυμορφίας έχει διαβρώσει το ηθικό, καταστρέφοντας έναν επαγγελματισμό που χτίστηκε επί δεκαετίες.
Ακόμη κι αν απολυόταν ο Χέγκσεθ, οι συνέπειες όλων αυτών ήδη είναι ορατές: η αποτελεσματικότητα του αμερικανικού στρατού έχει υποστεί σημαντικό πλήγμα. Και το πιο επικίνδυνο είναι ότι η χώρα καθοδηγείται από έναν πρόεδρο και έναν πολιτικό αξιωματούχο που δεν χαίρουν σεβασμού στη στρατιωτική ηγεσία.
Το μήνυμα προς τους στρατηγούς, γράφουν οι Financial Times, είναι ότι ο νόμος είναι για τους αδύναμους. Ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, στρατηγός και αργότερα πρόεδρος, έλεγε ότι «τα σχέδια ίσως είναι άχρηστα, αλλά ο σχεδιασμός είναι τα πάντα». Αν ο Τραμπ επιχειρήσει αλλαγή καθεστώτος στη Βενεζουέλα, ο σχεδιασμός του θα βασίζεται στον Χέγκσεθ και πιθανότατα θα είναι τόσο επιθετικός όσο και τα memes που θα τα συνοδεύουν.