Ηταν 11 Μαρτίου του 2011 όταν συνέβη μία από τις χειρότερες πυρηνικές καταστροφές στην Ιστορία. Ενας πολύ ισχυρός σεισμός και στη συνέχεια ένα τρομερό τσουνάμι προκάλεσαν διακοπή ρεύματος στο πυρηνικό εργοστάσιο Νταΐτσι της Φουκουσίμα. Χωρίς ρεύμα οι πυρηνικοί σταθμοί υπερθερμαίνονται, κι έτσι οι αντιδραστήρες 1, 2 και 3 εξερράγησαν την επόμενη μέρα, απελευθερώνοντας τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού στην ατμόσφαιρα.
Δεκατέσσερα χρόνια μετά, η Ιαπωνία στρέφεται ξανά στην πυρηνική ενέργεια, καθώς αγωνίζεται να επιτύχει τους στόχους της για τον περιορισμό των ρύπων, και να ενισχύσει την ενεργειακή της ασφάλεια, όπως αναφέρει ρεπορτάζ του Guardian, που επικαλείται προσχέδιο της ενεργειακής στρατηγικής η οποία αναμένεται να εγκριθεί από το υπουργικό συμβούλιο αυτόν τον μήνα.
Σύμφωνα με το προσχέδιο αυτό, το ιαπωνικό υπουργείο Εμπορίου και Βιομηχανίας στέλνει σήμα ότι παραιτείται από τις προσπάθειες να μειώσει την εξάρτηση από την πυρηνική ενέργεια.
Το έγγραφο ζητά «μεγιστοποίηση» της πυρηνικής ενέργειας, ώστε αυτή να αντιπροσωπεύει περίπου το 20% της συνολικής παραγωγής ενέργειας το 2040 – για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος πρέπει να έχουν τεθεί ως τότε σε πλήρη λειτουργία 30 αντιδραστήρες.
Το σχέδιο, σύμφωνα με τον Guardian, προβλέπει μερίδιο μεταξύ 40% και 50% για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας –σε σύγκριση με λίγο λιγότερο από το ένα τρίτο του 2023– και μείωση της ενέργειας του άνθρακα από το σημερινό 70% σε 30-40%. Η προτροπή για επανεκκίνηση των αντιδραστήρων της Φουκουσίμα προκαλεί σφοδρές αντιδράσεις των οικολόγων ακτιβιστών.
«Η ιαπωνική κυβέρνηση δεν πρέπει να επενδύει στα πυρηνικά εργοστάσια», λέει στον Guardian η Αϊλίν Σμιθ, εκτελεστική διευθύντρια του ομίλου Green Action, με έδρα το Κιότο. «Πολλοί πυρηνικοί σταθμοί είναι παλιοί και η τεχνολογία που χρησιμοποιούν είναι ακόμη πιο παλιά. Το κόστος της μετασκευής τους είναι υψηλό, επομένως ακόμη και η λειτουργία των υφιστάμενων εγκαταστάσεων δεν είναι πλέον εμπορικά βιώσιμη», συμπληρώνει.
Οι γερασμένοι αντιδραστήρες –ηλικίας τουλάχιστον 40 ετών– αποτελούν το 40% όσων λειτουργούν σε όλο τον πλανήτη, αλλά μόλις το 20% εκείνων της Ιαπωνίας. Αντιθέτως, στις ΗΠΑ, 64 από τους 94 αντιδραστήρες της χώρας –το 68% του συνόλου– θα έχουν κλείσει τουλάχιστον 40 χρόνια λειτουργίας μέχρι το τέλος του έτους.
Αλλά σε αντίθεση με πολλές άλλες χώρες που χρησιμοποιούν πυρηνική ενέργεια, η Ιαπωνία είναι ευάλωτη σε ισχυρούς σεισμούς και τσουνάμι – του είδους εκείνου που κατέστρεψε τη Φουκουσίμα Ντάιτσι. «Οι σεισμοί είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος, τόσο για τους παλαιούς, όσο και για τους νέους αντιδραστήρες», λέει η Σμιθ. «Η μετασκευή των παλαιών έχει τεράστιο κόστος – και η κυβέρνηση θα μπορούσε αντ’ αυτής να επενδύσει στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας», εξηγεί.
Ιάπωνες αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι οι αντιδραστήρες θα πρέπει να επανεκκινήσουν εάν η Ιαπωνία θέλει να ανταποκριθεί στην αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης ενέργειας – εν μέρει λόγω των κέντρων επεξεργασίας δεδομένων που σχετίζονται με την Τεχνητή Νοημοσύνη και τα εργοστάσια ημιαγωγών – αλλά και αν θέλει να επιτύχει τον στόχο των μηδενικών εκπομπών αερίων μέχρι τα μέσα του αιώνα.
H ιαπνωνική Greenpeace υποστηρίζει ότι τα κυβερνητικά σχέδια για λειτουργία των γερασμένων αντιδραστήρων θα αφήσουν την Ιαπωνία ευάλωτη σε ένα άλλο μεγάλο ατύχημα, καθώς «αμφισβητείται θεμελιωδώς η ασφάλεια των εργοστασίων».
Η τριπλή κατάρρευση των αντιδραστήρων της Φουκουσίμα έχει κλονίσει την εμπιστοσύνη των Ιαπώνων στην πυρηνική ενέργεια. Πριν την καταστροφή, λειτουργούσαν 54 αντιδραστήρες, οι οποίοι παρήγαγαν περίπου το 30% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Μόλις 14 αντιδραστήρες έχουν τεθεί ξανά σε λειτουργία από τότε, ενώ άλλοι παροπλίζονται, ή αναμένουν άδεια για να επιστρέψουν σε λειτουργία.
Το ατύχημα του 2011 ανάγκασε περισσότερους από 160.000 ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους στην περιοχή– και μετέτρεψε ολόκληρες κοινότητες σε πόλεις-φαντάσματα.
Το κλείσιμο των αντιδραστήρων μετά τη Φουκουσίμα ανάγκασε την Ιαπωνία να βασιστεί περισσότερο στα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα. Οπως αναφέρει ο Guardian, είναι πλέον η δεύτερη μεγαλύτερη εισαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο μετά την Κίνα – και η τρίτη μεγαλύτερη εισαγωγέας άνθρακα.
Από το 2011, οι επιχειρήσεις κοινής ωφελείας έχουν επανεκκινήσει 14 αντιδραστήρες, συμπεριλαμβανομένου ενός στην περιοχή που καταστράφηκε από το τσουνάμι– παρά την αντίδραση των κατοίκων. Από τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους, οι πυρηνικοί σταθμοί θα μπορούν να παραμείνουν σε λειτουργία πέρα από το προηγούμενο όριο των 60 ετών, υπό την προϋπόθεση ότι θα υποβάλλονται σε αναβαθμίσεις ασφαλείας.
Πέρυσι ο Νο 1 αντιδραστήρας στο πυρηνικό εργοστάσιο της Τακαχάμα, στην κεντρική Ιαπωνία, έγινε ο πρώτος που έλαβε έγκριση για λειτουργία πέραν των 50 ετών. Τέσσερις αντιδραστήρες λειτουργούν ήδη για περισσότερα από 40 χρόνια, ενώ άλλοι τρεις αναμένεται να φτάσουν αυτό το ορόσημο φέτος. Πολλά Μέσα ενημέρωσης αντιδρούν με τρόμο στην επέκταση χρήσης των πυρηνικών εργοστασίων, και κατηγορούν τους πολιτικούς για υποκρισία.
Σημειώνουν ότι ο πρωθυπουργός της χώρας, Σιγκέρου Ισίμπα, είχε υποσχεθεί να προσπαθήσει να φέρει την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας «όσο το δυνατόν πιο κοντά στο μηδέν» κατά τη διάρκεια της καμπάνιας του για την ανάληψη της ηγεσίας του κυβερνώντος κόμματος το περασμένο φθινόπωρο.