Η αεροπορική επιδρομή του Ισραήλ εναντίον της διαπραγματευτικής ομάδας της Χαμάς στο Κατάρ, τον Σεπτέμβριο, φαινόταν να βάζει μπουρλότο στη Μέση Ανατολή. Οι Ισραηλινοί είχαν αποτύχει να δολοφονήσουν τους στόχους τους και παράλληλα, είχαν διασχίσει την κόκκινη γραμμή για τα αραβικά κράτη.
Στις 9 Σεπτεμβρίου 2025, η ειρήνη στη Γάζα έμοιαζε πιο μακριά από ποτέ.
Η επίθεση στο Κατάρ παραβίασε την κυριαρχία μιας χώρας-συμμάχου των ΗΠΑ και έθεσε προ των πυλών την επέκταση της σύγκρουσης σε ολόκληρη την περιοχή.
Λίγες εβδομάδες αργότερα, όμως, αποδείχθηκε ότι ήταν μια κομβική στιγμή που οδήγησε σε μια πολυπόθητη συμφωνία για την απελευθέρωση όλων των εναπομεινάντων ομήρων, χάρη στον αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, όπως επισήμανε ανάλυση του BBC.
Το ίδιο επιδίωκε και ο προηγούμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, για ενάμιση χρόνο με μερική μόνο επιτυχία, καθώς στη διάρκεια της δικής του θητείας απελευθερώθηκαν ορισμένοι όμηροι.
Η συμφωνία αυτή είναι, βέβαια, μόνο το πρώτο βήμα προς μια βιώσιμη ειρήνη, τη στιγμή που οι εμπόλεμες πλευρές διαπραγματεύονται ακόμα τις λεπτομέρειες για τον αφοπλισμό της Χαμάς, τη διακυβέρνηση της Γάζας και την πλήρη ισραηλινή αποχώρηση.
Αλλά αν αυτή η συμφωνία τηρηθεί, θα μπορούσε να είναι το χαρακτηριστικό επίτευγμα του Τραμπ στη δεύτερη θητεία του – ένα επίτευγμα που διέφυγε του Μπάιντεν και της διπλωματικής του ομάδας, σημείωσε το BBC.
Το μοναδικό στιλ διαπραγμάτευσης του Τραμπ –το οποίο ανέπτυξε στον κόσμο της αγοραπωλησίας ακινήτων– και οι καλές σχέσεις του με το Ισραήλ και τον αραβικό κόσμο, φαίνεται να συνέβαλαν σε αυτή την πρόοδο.
Ομως, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα διπλωματικά επιτεύγματα, υπήρχαν επίσης κρίσιμοι παράγοντες, εκτός ελέγχου, τόσο του Μπάιντεν όσο και του Τραμπ.
Μια στενή σχέση που δεν είχε ποτέ ο Μπάιντεν
Μπροστά στις κάμερες, ο Τραμπ και ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου είναι όλο χαμόγελα.
Ο Τραμπ δεν παύει να τονίζει ότι το Ισραήλ δεν έχει καλύτερο φίλο, ενώ ο Νετανιάχου έχει περιγράψει τον Τραμπ ως τον «μεγαλύτερο σύμμαχο που είχε ποτέ το Ισραήλ στον Λευκό Οίκο». Και αυτά τα θερμά λόγια συνοδεύτηκαν από πράξεις.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης προεδρικής θητείας του, ο Τραμπ μετέφερε την αμερικανική πρεσβεία στο Ισραήλ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ και εγκατέλειψε μια μακροχρόνια θέση των ΗΠΑ ότι οι ισραηλινοί οικισμοί στην παλαιστινιακή Δυτική Οχθη είναι παράνομοι, θέση που απορρέει από το διεθνές Δίκαιο.
Οταν το Ισραήλ ξεκίνησε τις αεροπορικές επιδρομές του κατά του Ιράν τον Ιούνιο, ο Τραμπ διέταξε τα αμερικανικά βομβαρδιστικά να στοχεύσουν τις εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου της Τεχεράνης με τις πιο ισχυρές συμβατικές βόμβες του.
Αυτές οι δημόσιες εκδηλώσεις υποστήριξης μπορεί να έδωσαν στον Τραμπ το περιθώριο να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση στο Ισραήλ παρασκηνιακά.
Σύμφωνα με διεθνή ΜΜΕ, ο διαπραγματευτής του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, έπεισε τον Νετανιάχου στα τέλη του 2024 να αποδεχτεί μια προσωρινή εκεχειρία, με αντάλλαγμα την απελευθέρωση ορισμένων ομήρων.
Οταν το Ισραήλ εξαπέλυσε επιθέσεις εναντίον των συριακών δυνάμεων τον Ιούλιο, συμπεριλαμβανομένου του βομβαρδισμού μιας χριστιανικής εκκλησίας, ο Τραμπ πίεσε τον Νετανιάχου να αλλάξει πορεία.
Ο Τραμπ επέδειξε πρωτοφανή θέληση και άσκησε πρωτοφανή πίεση σε ισραηλινό πρωθυπουργό, είπε στο BBC ο Ααρον Ντέιβιντ Μίλερ του Ιδρύματος Carnegie για τη Διεθνή Ειρήνη.
«Δεν υπάρχει παράδειγμα αμερικανού προέδρου που να λέει κυριολεκτικά σε έναν ισραηλινό πρωθυπουργό ότι θα πρέπει να συμμορφωθεί, αλλιώς…», δήλωσε χαρακτηριστικά στο BBC.
Η σχέση του Μπάιντεν με την κυβέρνηση Νετανιάχου ήταν πάντα πιο εύθραυστη.
Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ στήριξε δημόσια τον Νετανιάχου προκειμένου να τον πιέσει στο παρασκήνιο να μειώσει την ένταση της πολεμικής εκστρατείας του Ισραήλ.
Ο Μπάιντεν, επί μισό αιώνα, στήριζε το Ισραήλ, αλλά ο πόλεμος στη Γάζα δίχασε το Δημοκρατικό Κόμμα.
Με κάθε βήμα που έκανε ο Μπάιντεν, διακινδύνευε να διασπάσει την εσωτερική του υποστήριξη, ενώ η σταθερή Ρεπουμπλικανική βάση του Τραμπ τού έδινε μεγαλύτερο περιθώριο ελιγμών.
Βέβαια, η εσωτερική πολιτική ή οι προσωπικές σχέσεις μπορεί να είχαν μικρότερη σημασία από το απλό γεγονός ότι, κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Μπάιντεν, το Ισραήλ δεν ήταν έτοιμο να κάνει ειρήνη.
Οκτώ μήνες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας του Τραμπ, με το Ιράν να έχει βομβαρδιστεί από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο να έχει χάσει τη δύναμή της λόγω της ισραηλινής επίθεσης εκεί, και τη Γάζα να έχει ερειπωθεί, όλοι οι βασικοί στρατηγικοί στόχοι του Νετανιάχου, είχαν επιτευχθεί.
Οι μπίζνες του Τραμπ με τους Αραβες
Η ισραηλινή πυραυλική επίθεση στην Ντόχα, η οποία σκότωσε έναν πολίτη του Κατάρ, αλλά όχι αξιωματούχους της Χαμάς, ώθησε τον Τραμπ να στείλει τελεσίγραφο στον Νετανιάχου. Ο πόλεμος έπρεπε να τελειώσει.
Ο Τραμπ είχε δώσει στο Ισραήλ «ελευθέρας» για τη δράση του στη Γάζα και στον Λίβανο και το βοήθησε στον βομβαρδισμό του Ιράν.
Αλλά μια επίθεση στο έδαφος του Κατάρ ήταν ένα εντελώς διαφορετικό ζήτημα, το οποίο συνέβαλε ώστε ο Τραμπ να συμφωνήσει με τους Αραβες για το πώς θα τελειώσει ο πόλεμος στη Γάζα.
Αρκετοί αξιωματούχοι του Τραμπ δήλωσαν στο CBS ότι αυτό ήταν ένα σημείο καμπής που ώθησε τον αμερικανό πρόεδρο να ασκήσει τη μέγιστη πίεση για να επιτευχθεί μια ειρηνευτική συμφωνία.
Οι στενοί δεσμοί του προέδρου των ΗΠΑ με τα κράτη του Κόλπου είναι γνωστοί, σημείωσε το BBC.
Εχει επιχειρηματικές συναλλαγές με το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ). Ξεκίνησε και τις δύο προεδρικές του θητείες με κρατικές επισκέψεις στη Σαουδική Αραβία. Φέτος, επισκέφθηκε επίσης επίσης την Ντόχα και το Αμπου Ντάμπι.
Οι Συμφωνίες του Αβραάμ, οι οποίες ομαλοποίησαν τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και αρκετών μουσουλμανικών κρατών, συμπεριλαμβανομένων των ΗΑΕ, ήταν το μεγαλύτερο διπλωματικό επίτευγμα της πρώτης του θητείας.
Ο χρόνος που πέρασε στις πρωτεύουσες της Αραβικής Χερσονήσου νωρίτερα φέτος, συνέβαλε στο να αλλάξει τον τρόπο σκέψης του, σημείωσε στο BBC ο Εντ Χουσεΐν του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν επισκέφθηκε το Ισραήλ σε αυτό το ταξίδι στη Μέση Ανατολή, αλλά τα ΗΑΕ, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, όπου άκουσε επανειλημμένες εκκλήσεις για τερματισμό του πολέμου.
Λιγότερο από έναν μήνα μετά την ισραηλινή επίθεση στην Ντόχα, ο Τραμπ υποχρέωσε τον Νετανιάχου να τηλεφωνήσει προσωπικά στο Κατάρ για να ζητήσει συγγνώμη.
Και αργότερα την ίδια ημέρα, ο ισραηλινός πρωθυπουργός υπέγραψε το ειρηνευτικό σχέδιο 20 σημείων του Τραμπ για τη Γάζα -ένα σχέδιο που είχε επίσης την υποστήριξη βασικών μουσουλμανικών κρατών στην περιοχή.
Αν η σχέση του Τραμπ με τον Νετανιάχου, του έδωσε το περιθώριο να πιέσει το Ισραήλ να επιτύχει μια συμφωνία, το ιστορικό του με μουσουλμάνους ηγέτες μπορεί να εξασφάλισε την υποστήριξή τους ώστε να πείσουν τη Χαμάς να δεσμευτεί στη συμφωνία.
«Ενα από τα πράγματα που συνέβησαν σαφώς, ήταν ότι ο πρόεδρος Τραμπ ανέπτυξε επιρροή στους Ισραηλινούς και έμμεσα στη Χαμάς», τόνισε ο Τζον Αλτερμαν του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS).
«Αυτό έκανε τη διαφορά. Η ικανότητά του να το κάνει αυτό στον κατάλληλο χρόνο και να μην υποκύπτει στις επιθυμίες των αντιμαχόμενων , ήταν ένα πρόβλημα με το οποίο πολλοί προηγούμενοι πρόεδροι έχουν παλέψει, και φαίνεται να το κάνει με σχετική επιτυχία», πρόσθεσε.
Το γεγονός ότι ο Τραμπ είναι πολύ πιο δημοφιλής στο Ισραήλ από τον ίδιο τον Νετανιάχου, ήταν ένας μοχλός που χρησιμοποίησε προς όφελός του, επισήμανε ο Αλτερμαν στο BBC.
Τώρα, το Ισραήλ έχει δεσμευτεί να απελευθερώσει περισσότερους από 1.000 Παλαιστινίους που κρατούνται σε ισραηλινές φυλακές και έχει συμφωνήσει σε μερική αποχώρηση από τη Γάζα.
Η Χαμάς θα απελευθερώσει όλους τους υπόλοιπους ομήρους, ζωντανούς και νεκρούς, αν και έχει δηλώσει ότι δεν μπορεί να εντοπίσει όλα τα πτώματα.
Το τέλος του πολέμου, ο οποίος έχει οδηγήσει στην καταστροφή της Γάζας και στον θάνατο περισσότερων από 67.000 Παλαιστινίων, είναι πλέον εφικτό.
Η επιρροή των Ευρωπαίων
Η παγκόσμια καταδίκη του Ισραήλ για τον πόλεμο στη Γάζα επηρέασε επίσης τη σκέψη του Τραμπ.
Οι συνθήκες στη Γάζα είναι πρωτοφανείς όσον αφορά την καταστροφή και την ανθρωπιστική κρίση για τους Παλαιστινίους. Τους τελευταίους μήνες, η κυβέρνηση Νετανιάχου απομονώθηκε διεθνώς ολοένα και περισσότερο.
Καθώς το Ισραήλ ανέλαβε τον στρατιωτικό έλεγχο της προμήθειας τροφίμων στους Παλαιστινίους και στη συνέχεια ανακοίνωσε μια σχεδιαζόμενη επίθεση στην Πόλη της Γάζας, αρκετές μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, με επικεφαλής τον Εμανουέλ Μακρόν, αποφάσισαν ότι δεν μπορούσαν να παραμείνουν ευθυγραμμισμένες με τη θέση της Ουάσινγκτον για σαφή υποστήριξη του Ισραήλ.
Ακολούθησε μια ιστορική ρήξη μεταξύ των αμερικανών και των ευρωπαίων συμμάχων όσον αφορά βασικά στοιχεία της διπλωματίας και το μέλλον της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης.
Η κυβέρνηση Τραμπ επέπληξε τη Γαλλία όταν δήλωσε ότι θα αναγνώριζε ένα παλαιστινιακό κράτος, μια κίνηση που όμως ακολούθησε το Ηνωμένο Βασίλειο. Προσπαθούσαν έτσι, να διατηρήσουν την ιδέα μιας λύσης των δύο κρατών «σε μηχανική υποστήριξη», αλλά πιο ουσιαστικά να περιθωριοποιήσουν τα άκρα και από τις δύο πλευρές και να αναβιώσουν μια διπλωματική πορεία προς ένα κοινό ισραηλινο-παλαιστινιακό μέλλον.
Αλλά ο Μακρόν ήταν έξυπνος στο να πείσει τους Σαουδάραβες να συμμετάσχουν στο ειρηνευτικό του σχέδιο, σημείωσε το BBC.
Τελικά, ο Τραμπ βρέθηκε αντιμέτωπος με μια ευρωπαϊκή-αραβική συμμαχία εναντίον των ισραηλινών εθνικιστών και της Aκροδεξιάς όσον αφορά το σχέδιο για το μέλλον της Γάζας και ο ίδιος επέλεξε τους φίλους του στον Κόλπο.
Σύμφωνα με ένα γαλλο-σαουδαραβικό ειρηνευτικό σχέδιο, οι αραβικές χώρες εξέδωσαν επίσης μια άνευ προηγουμένου καταδίκη της σφαγής της Χαμάς την 7η Οκτωβρίου και κάλεσαν την τρομοκρατική οργάνωση να τερματίσει την κυριαρχία της στη Γάζα και να παραδώσει τα όπλα της στην Παλαιστινιακή Αρχή υπό ανεξάρτητο κράτος.
Αυτή ήταν μια διπλωματική νίκη για τους Αραβες και τους Ευρωπαίους. Το σχέδιο 20 σημείων του Τραμπ βασίστηκε στο γαλλο-σαουδαραβικό σχέδιο σε βασικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης μιας αναφοράς σε τελική παλαιστινιακή «κρατική υπόσταση», ακόμη και αν αυτό ήταν ασαφές και υπό όρους.
Ο Τραμπ, ενώ ζητούσε από την Τουρκία, το Κατάρ και την Αίγυπτο να διατηρήσουν την πίεση στη Χαμάς, περικύκλωσε τον Νετανιάχου, ασκώντας άνευ προηγουμένου πίεση σε αυτόν για να τερματίσει τον πόλεμο.
Κανείς δεν ήθελε να είναι η πλευρά που θα πει όχι στον Τραμπ, τόνισε το BBC.
Το μοναδικό στιλ του Τραμπ έδωσε λύση στο αδιέξοδο
Ο τρόπος που επιλέγει ο Τραμπ να προσεγγίσει μία κρίση, είναι ανορθόδοξος και συνήθως ξεκινά με μεγάλα λόγια.
Κατά την πρώτη του θητεία, οι προσβολές του για το «μικρό ανθρωπάκι» και οι προειδοποιήσεις του για «φωτιά και οργή» φάνηκαν να οδηγούν τις ΗΠΑ σε πόλεμο με τη Βόρεια Κορέα. Αντ’ αυτού, ξεκίνησε απευθείας συνομιλίες με τον Κιμ Γιονγκ Ουν.
Ο Τραμπ ξεκίνησε τη δεύτερη θητεία του με μια σοκαριστική πρόταση ότι οι Παλαιστίνιοι θα έπρεπε να υποχρεωθούν να μετεγκατασταθούν από τη Γάζα, καθώς αυτή θα μετατρεπόταν σε Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής.
Οι μουσουλμάνοι ηγέτες εξοργίστηκαν. Οι έμπειροι διπλωμάτες της Μέσης Ανατολής έμειναν άναυδοι.
Το ειρηνευτικό σχέδιο 20 σημείων του Τραμπ, ωστόσο, δεν διαφέρει και τόσο από το είδος της συμφωνίας που θα είχε πετύχει ο Μπάιντεν και την οποία οι σύμμαχοι των ΗΠΑ είχαν από καιρό υποστηρίξει. Δεν είχε καμία σχέση με τις δηλώσεις του περί Ριβιέρας.
Ο Τραμπ ακολούθησε μια πολύ αντισυμβατική πορεία προς ένα συμβατικό αποτέλεσμα, κατέληξε το BBC. Μπορεί να μην είναι ο τρόπος που διδάσκουν διπλωματία στα μεγάλα πανεπιστήμια του Ivy League, αλλά, τουλάχιστον σε αυτήν την περίπτωση και αυτή τη στιγμή, έχει αποδειχθεί αποτελεσματικός.