Με τους πολιτιστικούς πολέμους να μαίνονται στις ΗΠΑ και σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο, ήταν ζήτημα χρόνου τα κλιματιστικά να βρεθούν στο επίκεντρό τους. Τον Ιούλιο, καθώς ένα κύμα καύσωνα έπληττε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, οι απόψεις σχετικά με τον κλιματισμό στη Γαλλία μετατράπηκαν ξαφνικά σε τεστ πολιτικών πεποιθήσεων.
Η ηγέτιδα της Ακροδεξιάς, Μαρίν Λεπέν δηλώνει την πρόθεσή της να αναπτύξει ένα «μεγάλο σχέδιο κλιματιστικού εξοπλισμού» σε όλη τη χώρα εάν το κόμμα της ανέλθει στην εξουσία. Η Μαρίν Τοντελιέ, επικεφαλής του κόμματος των Πρασίνων, χλευάζει την ιδέα και αντιπροτείνει «πρασίνισμα» των πόλεων και αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων.
Κείμενο γνώμης στη συντηρητική εφημερίδα Le Figaro υπερασπίζεται τον κλιματισμό επειδή «η εφίδρωση περιορίζει τη μάθηση στα σχολεία, μειώνει τις ώρες εργασίας στη δουλειά και πιέζει αφόρητα τα νοσοκομεία». Η αριστερή εφημερίδα Libération αντικρούει τα επιχειρήματα γράφοντας ότι η τεχνολογία του κλιματισμού είναι «περιβαλλοντική εκτροπή που πρέπει να ξεπεραστεί», καθώς φυσά ζεστό αέρα στους δρόμους και καταναλώνει πολύτιμη ενέργεια.
«Εχει ο κλιματισμός ακροδεξιά χροιά;» ρωτά προκλητικά ένα τηλεοπτικό τοκ σόου, αντανακλώντας την πόλωση γύρω από το ζήτημα. Σύμφωνα με τους New York Times, η συζήτηση για τον κλιματισμό στη Γαλλία μπορεί να υποχώρησε ελαφρώς μαζί με τις θερμοκρασίες των τελευταίων ημερών, αλλά τα όλο και πιο καυτά καλοκαίρια στην Ευρώπη δεν θα επιτρέψουν στο θέμα να εξαφανιστεί από την επικαιρότητα.
Πριν από δεκαετίες, οι αντιπαραθέσεις γύρω από τον κλιματισμό μπορεί να φαίνονταν παράξενες στην Ευρώπη, όπου ιστορικά υπήρχε μικρή ανάγκη για αυτόν, και όπου το κρύο του χειμώνα παραμένει κορυφαία ανησυχία. Αλλά οι καιροί αλλάζουν – κυριολεκτικά.
Μια ανάλυση των δεδομένων ημερήσιας θερμοκρασίας του προγράμματος Copernicus της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας, δείχνει ότι μεγάλο μέρος της Ευρώπης βιώνει πλέον μεγαλύτερες περιόδους έντονης ζέστης από ότι πριν 40 χρόνια. Ο κλιματισμός, που κάποτε αντιμετωπιζόταν με χλεύη ως περιττή «αμερικανιά», σήμερα θεωρείται όλο και πιο απαραίτητος.
Παρά την άνοδο της θερμοκρασίας, μόλις τα μισά ιταλικά σπίτια διαθέτουν κλιματισμό, ενώ στην Ισπανία, τα ακίνητα με κλιματισμό δεν ξεπερνούν το 40%. Στη Γαλλία η διείσδυση του κλιματισμού είναι ακόμα χαμηλότερη – στο 20 με 25% των νοικοκυριών. Το 2023, το 62,5% της κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ χρησιμοποιήθηκε για τη θέρμανση των κατοικιών, έναντι μόλις 1% για την ψύξη τους, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της Ενωσης.
Το κόστος του ρεύματος είναι συνήθως υψηλότερο στην Ευρώπη από ότι στις ΗΠΑ, όπου σχεδόν το 90% των κατοικιών χρησιμοποιούν κάποια μορφή κλιματισμού. Η πυκνή αρχιτεκτονική των ευρωπαϊκών πόλεων δεν είναι κατάλληλη για τις άκομψες μονάδες κλιματισμού, και σε μεγαλουπόλεις όπως το Παρίσι, η εξασφάλιση των απαραίτητων εγκρίσεων για παλιές ή ιστορικές πολυκατοικίες είναι συχνά περίπλοκη.
Ο κλιματισμός εξακολουθεί να τρομάζει πολλούς Ευρωπαίους, οι οποίοι βλέπουν την εμμονή των Αμερικανών με τις μονάδες σε κάθε κτίριο ως αντιαισθητικές, και προτιμούν τη στεγανοποίηση των κατοικιών τους – παρότι ειδικοί στις ενεργειακά αποδοτικές ανακαινίσεις κτιρίων ισχυρίζονται ότι θα είναι αποτελεσματικές μόνο σε κάποιο βαθμό τις επόμενες δεκαετίες.
Οι περισσότεροι, όμως, βρίσκονται κάπου στη μέση – θεωρούν ότι τα κλιματιστικά είναι χρήσιμα εργαλεία, συμπληρωματικά της μόνωσης. Τώρα, η συζήτηση αποκτά και πολιτική χροιά, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στη Γαλλία, υπάρχει ευρεία συμφωνία ότι ο κλιματισμός είναι απαραίτητος σε χώρους όπως οίκοι ευγηρίας, νοσοκομεία και σχολεία, αλλά ελάχιστοι υποστηρίζουν τις μονάδες ψύξης σε κάθε σπίτι.
«Ο κλιματισμός δεν είναι άσπρο-μαύρο», δήλωσε πρόσφατα στους δημοσιογράφους η γαλλίδα υπουργός Περιβάλλοντος, Ανιές Πανιέ-Ρουνατσέ. «Τον χρειαζόμαστε για να προσφέρουμε στους ευάλωτους πολίτες λίγη ανακούφιση, όμως δεν πρέπει να τον χρησιμοποιούμε παντού». Αλλά η δημόσια συζήτηση οξύνεται, με επίκεντρο τους συμβολισμούς του κλιματισμού.
Οι επικριτές του, που προέρχονται κυρίως από τις τάξεις της Αριστεράς, ισχυρίζονται ότι είναι ένα ακόμη παράδειγμα του πώς οι ηγέτες αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα της κλιματικής αλλαγής, αντί να ασχολούνται με τις ρίζες της. Υποστηρίζουν ότι πρόκειται για μια τεχνολογία που καταναλώνει ενέργεια και πρέπει να αναπτυχθεί με φειδώ για όσους την χρειάζονται πραγματικά, την ώρα που η κοινωνία οφείλει να εφαρμόζει λύσεις που δεν επιδεινώνουν την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Αλλά για τους υποστηρικτές του, που προέρχονται κυρίως από τη Δεξιά, ο κλιματισμός δυσφημείται άδικα από τους οικολόγους. Σημειώνουν ότι η Γαλλία βασίζεται κυρίως στην πυρηνική ενέργεια με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιείται στην ψύξη, και πως οι μονάδες κλιματισμού διαρρέουν λιγότερα ρυπογόνα ψυκτικά αέρια από ότι στο παρελθόν.
«Δεν υπάρχει λόγος να καταλήγουμε σε ιδεολογικό δογματισμό και να αντιστεκόμαστε σε συγκεκριμένες λύσεις», έγραψε μια ομάδα συντηρητικών βουλευτών, συμμάχων της Λεπέν, σε νομοσχέδιο που προτάθηκε τον περασμένο μήνα και το οποίο καθιστά υποχρεωτικό τον κλιματισμό ορισμένων δημόσιων χώρων. Παράλληλα, οι υποστηρικτές του κλιματισμού υποστηρίζουν ότι τα μονωμένα παντζούρια των σπιτιών δεν συνιστούν μακροπρόθεσμη λύση για τα επόμενα χρόνια.
Μεγάλο μέρος της νότιας Ευρώπης βιώνει πλέον πάνω από δύο μήνες με ημερήσιες μέγιστες θερμοκρασίες που υπερβαίνουν τους 30 βαθμούς Κελσίου. Η πρωτεύουσα της Ισπανίας, Μαδρίτη, είχε κατά μέσο όρο 63 ημέρες με πάνω από τους 30 βαθμούς τα τελευταία χρόνια, σε σχέση με τις 29 ημέρες ετησίως που είχε στις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Σε πολλά μέρη, η ζέστη δεν είναι απλώς μεγαλύτερης διάρκειας αλλά και πιο έντονη. Πριν από 40 χρόνια, οι θερμοκρασίες στη Μαδρίτη σπάνια ξεπερνούσαν τους 32 βαθμούς Κελσίου, αλλά τα τελευταία πέντε χρόνια, ένα τυπικό καλοκαίρι περιλαμβάνει περίπου 40 ημέρες με θερμοκρασίες άνω των 32. Μένει να φανεί εάν οι πολιτισμικές αντιδράσεις απέναντι στον κλιματισμό στη Γαλλία θα παραμείνουν, υπό αυτές τις κλιμακούμενες συνθήκες τα προσεχή καλοκαίρια.
Προς το παρόν, καθώς οι διαφωνίες συνεχίζονται, η επίσημη συμβουλή της γαλλικής κυβέρνησης σχετικά με τη ζέστη κινείται στη μέση οδό, κατά κάποιο τρόπο. Ο κλιματισμός βρίσκεται στη λίστα με τις λύσεις για δροσιά στο σπίτι, ωστόσο οι οδηγίες χρήσης του προειδοποιούν ότι είναι «μια λύση που θα πρέπει να εξετάζεται μόνο αφού έχουν εξαντληθεί όλες οι άλλες επιλογές».