Τα παιδιά σήμερα μεγαλώνουν με ένα κινητό στο χέρι. Μαθαίνουν να κατεβάζουν εφαρμογές πριν μάθουν να δένουν τα κορδόνια τους. Δεν παίζουν κυνηγητό και κρυφτό, κάνουν scroll. Δεν ανταλλάσσουν μυστικά με τους φίλους τους, ανταλλάσσουν likes. Και αποφασίζουν ποιος influencer θα γίνει το πρότυπό τους για να ενταχθούν στη στρατιά των ακολούθων του.
Η μάχη για να τους πάρεις το κινητό από τα χέρια καταλήγει πάντα σε πόλεμο νεύρων. Των δικών σου, κυρίως, που βλέπεις τον εαυτό σου να περνάει από το καλό στο άγριο, ενώ τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν τίποτα από τα δύο. Δεν αφήνουν το κινητό ούτε με παρακάλια ούτε με φοβέρα. Και αν το αφήσουν, θα στραφούν σε μια άλλη οθόνη, στο έξυπνο ρολόι τους για παράδειγμα, που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει πια από ένα κινητό.
Αν τους πάρεις όλες τις οθόνες και τις κρύψεις, θα φρικάρουν. Θα κάθονται στον καναπέ και θα λένε «βαριέμαι» εκατό φορές το λεπτό. Κυριολεκτικά, δεν βρίσκουν τίποτα άλλο ενδιαφέρον εκτός από το να χαζεύουν σε μια οθόνη, κι εσύ ως γονιός στέκεσαι εντελώς αδύναμος μπροστά στο παραπάνω δεδομένο.
Εντελώς αδύναμος στέκεσαι και μπροστά στο περιεχόμενο της οθόνης. Το τι βλέπουν τα παιδιά σου εκεί μέσα είναι μια εξίσωση που δεν μπορείς να λύσεις ολοκληρωτικά, όσο και αν προσπαθείς. Οι πλατφόρμες είναι εξαιρετικά ικανές στο να παρακάμπτουν τον γονεϊκό έλεγχο κι εσύ πολύ μικρός για να τις εμποδίσεις.
Ετσι, το ότι η Ελλάδα θα γίνει η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που θα απαγορεύσει τα κοινωνικά δίκτυα σε ανηλίκους κάτω των δεκαπέντε ετών μοιάζει κάπως σωτήριο. Εχεις μαλώσει τόσες φορές με τα παιδιά σου για το αν πρέπει ή όχι να έχουν προφίλ στο Instagram ή στο TikTok, που σκέφτεσαι ότι, αν μη τι άλλο, το μέτρο θα σου δώσει μια δικαιολογία. Στον επόμενο καβγά θα τους πεις: «Ξεχάστε τα κοινωνικά δίκτυα. Και δεν το λέω εγώ, το λέει το κράτος».
Δεν χρειάζεται να τους τρίβεις μάταια στη μούρη τις μελέτες που συνδέουν την εκτεταμένη χρήση κοινωνικών δικτύων με αύξηση περιστατικών άγχους, κατάθλιψης και διατροφικών διαταραχών σε εφήβους. Να τους κάνεις κήρυγμα για το ότι η σύγκριση με ψηφιακά τέλεια σώματα και ζωές θα τους δημιουργήσει νευρώσεις και μια νέου τύπου δυστυχία. Να τους φωνάζεις ότι αυτό που βλέπουν δεν είναι κατάλληλο για την ηλικία τους και μπορεί να πιαστούν κορόιδα.
Οπως η κοινωνία δεν επιτρέπει στα παιδιά να καπνίζουν, να πίνουν αλκοόλ ή να οδηγούν, επειδή αναγνωρίζει ότι δεν έχουν ακόμη την ψυχολογική ωριμότητα να διαχειριστούν αυτούς τους κινδύνους, έτσι θα τους απαγορεύει και τα κοινωνικά δίκτυα που αποδεδειγμένα μπορούν να διαβρώσουν την αυτοεικόνα, τη συγκέντρωση και την κοινωνική συμπεριφορά τους. Μοιάζει λογικό.
Το ελληνικό σχέδιο είναι ο έλεγχος στην πηγή, δηλαδή στις συσκευές. Με τη βοήθεια της εφαρμογής Kids Wallet, θα αποκλείονται και θα αφαιρούνται από τα αποτελέσματα αναζήτησης ανήλικοι ή θα εμποδίζεται η απευθείας πρόσβασή τους στα social media. Εκείνο που μπαίνει στο στόχαστρο είναι κυρίως οι πλατφόρμες online στοιχηματισμού και πώλησης καπνικών προϊόντων και αλκοόλ, πλατφόρμες γνωριμιών αλλά και με πορνογραφικό περιεχόμενο.
Βέβαια, τίποτα δεν εγγυάται ότι μια απαγόρευση μπορεί όντως να λειτουργήσει μέσα σε ένα πλαίσιο πλήρους αφοσίωσης στην οθόνη. Την οποία δεν έχουν μόνο τα παιδιά, την έχουν όλοι. Μικροί-μεγάλοι ζούμε χαζεύοντας κοινωνικά δίκτυα, με τα εικονικά προφίλ μας να συναγωνίζονται τον πραγματικό εαυτό μας. Η σύνδεση της κοινωνίας με τον ψηφιακό κόσμο δεν ήταν ποτέ πιο ισχυρή.
Επειτα, τέτοιες απαγορεύσεις μοιάζουν κατασκευασμένες για να αποτύχουν παταγωδώς. Δεν θα βρει ο έφηβος τρόπο να υπάρχει στο ψηφιακό σύμπαν των δικτύων, αν το θέλει; Οι απαγορευμένοι καρποί είναι για να τρώγονται και εδώ μιλάμε για παιδιά που έχουν γεννηθεί μέσα στους αλγόριθμους και τους παίζουν στα δάχτυλα.
Το κυριότερο, όμως, είναι ότι ποτέ μια απαγόρευση δεν λύνει το πρόβλημα από μόνη της. Μπορεί να έχει έξυπνη τεχνολογία ταυτοποίησης ηλικίας, μπορεί να ορίσει αυστηρά πρόστιμα για τις πλατφόρμες που παραβιάζουν τον νόμο, αλλά χωρίς μια ουσιαστική εκπαίδευση ψηφιακού γραμματισμού, δεν σώζεται το πράγμα.
Το ζητούμενο δεν είναι να δημιουργηθεί μια γενιά αρνητών του ψηφιακού, αλλά μια γενιά που θα έχει χρόνο να μάθει κολύμπι πριν πέσει σε έναν ψηφιακό ωκεανό χωρίς σωσίβιο.
Και αυτό πρέπει να αρχίσει από τα σχολεία. Μη σας πω από τα μαιευτήρια.