Τα πρόσφατα εγκαίνια του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου ήταν τα δεύτερα λαμπρά εγκαίνια που έχουν πραγματοποιηθεί στην Αίγυπτο. Ενάμιση αιώνα πριν (για την ακρίβεια, 151 χρόνια πριν) η Αίγυπτος εγκαινίασε τη διώρυγα του Σουέζ. Και μάλιστα με εγκαίνια που απλώθηκαν σε διάστημα δύο χρόνων!
Το έργο ήταν μέρος ενός μεγαλεπήβολου προγράμματος που είχε επιλέξει η τότε άρχουσα τάξη της Αιγύπτου με στόχο να μετατρέψει τη χώρα σε ευρωπαϊκό κράτος. Πράγματι, έχοντας πρακτικά ανεξαρτητοποιηθεί από την Τουρκία, η Αίγυπτος υπό τον Χεδίβη Ισμαήλ Πασά, ακολούθησε μια πορεία «εξευρωπαϊσμού» με πολλά έργα υποδομής, ενίσχυση της αστικοποίησης, εισαγωγή δυτικών θεσμών και ίδρυση πανεπιστημίων αλλά και Οπερας στο Κάιρο. Παρατηρούμε ότι εκείνη την εποχή δεν υπήρχε αντίδραση στην πορεία εξευρωπαϊσμού της χώρας από κύκλους Ισλαμιστών, όπως αντιθέτως συμβαίνει σήμερα σε μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου.
Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, ο Χεδίβης της Αιγύπτου ζήτησε το 1869 από τον διάσημο ιταλό συνθέτη Τζουζέπε Βέρντι να συνθέσει μια όπερα για να παρουσιαστεί μαζί με τα εγκαίνια της διώρυγας του Σουέζ. Αρχικά ο Βέρντι αρνήθηκε γιατί δεν ήθελε να γράψει μουσική που να χρησιμοποιηθεί ως συμπληρωματικό στοιχείο των τελετών αυτών. Οταν όμως ο ιμπρεσάριος φίλος και συνεργάτης του, που είχε γίνει διευθυντής της όπερας του Καΐρου, Καμίλο ντι Λοκλ, του διάβασε στο Παρίσι την περίληψη μιας μεγαλειώδους αιγυπτιακής ιστορίας έρωτα και πολέμου, ο Βέρντι διαισθάνθηκε τις σκηνικές και μουσικές δυνατότητες που είχε η όπερα και δέχθηκε την παραγγελία. Το έργο αυτό είχε γράψει ο γάλλος λόγιος και αιγυπτιολόγος Αύγουστος Εδουάρδος Μαριέτ, που ήταν ο ιδρυτής του αιγυπτιακού τμήματος αρχαιοτήτων. Τους στίχους του λιμπρέτου έγραψε ο Αντόνιο Γκισλαντσόνι ενώ διάφορες λεπτομέρειες και το φινάλε υπέδειξε ο ίδιος ο Βέρντι. Ετσι γεννήθηκε η «Αΐντα».
Το έργο ήταν έτοιμο από το 1870 αλλά ο γαλλοπρωσικός πόλεμος καθυστέρησε το ανέβασμά της, καθώς τα σκηνικά και τα κοστούμια της όπερας είχαν αποκλειστεί στο πολιορκημένο Παρίσι από τον στρατό του Μπίσμαρκ.
Η «Αΐντα» ανέβηκε τελικά στο θέατρο του Καΐρου στις 24 Δεκεμβρίου του 1871. Η μεγαλειώδης πρεμιέρα κράτησε από τις 7 το βράδυ μέχρι τις τρεις και μισή το πρωί. Ο ίδιος ο Χεδίβης έμεινε στο θέατρο με την Αυλή του έως το τέλος και έστειλε από εκεί συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον Βέρντι. Στα θεωρεία βρισκόταν ένα ασυνήθιστο κοινό για όπερα, παράξενο και πολύχρωμο, αποτελούμενο από Κόπτες έως Εβραίους και κυρίες του χαρεμιού με φερετζέδες τακτοποιημένες σε τρία θεωρεία. Χαρακτηριστικό σημείο της όπερας ήταν βέβαια το μέρος με τις σάλπιγγες που δηλώνουν τον θρίαμβο της Αιγύπτου του Ρανταμές εναντίον του Αιθίοπα Αμονάσρο.
(το σημείο με το θριαμβευτικό εμβατήριο)
Η «Αΐντα» λοιπόν, στην ιστορική εκείνη συγκυρία, συμπύκνωσε το όραμα της Αιγύπτου να γίνει ευρωπαϊκό κράτος. Είναι χαρακτηριστική η φράση του Χεδίβη προς ένα ευρωπαίο διπλωμάτη πως «η Αίγυπτος δεν ανήκει πλέον στην Αφρική αλλά είναι κομμάτι της Ευρώπης».
Μόνο που όλο αυτό το μεγαλεπήβολο πρόγραμμα εξευρωπαϊσμού χρηματοδοτήθηκε με δάνεια τα οποία τελικά η Αίγυπτος δεν κατάφερε να εξυπηρετήσει. Ετσι, μόλις πέντε χρόνια μετά την πανηγυρική πρεμιέρα της Αΐντας, η Αίγυπτος μπήκε σε καθεστώς ευρωπαϊκής επιτροπείας που οδήγησε τελικά το 1882 σε βρετανική κατοχή. Από την άλλη πλευρά, η «Αΐντα» παρέμεινε μία από τις σημαντικότερες όπερες, στην οποία μάλιστα συνδέθηκε η αρχαιολογία με τη λογοτεχνία και τη μουσική, λειτουργώντας παράλληλα ως σύμβολο πολιτισμικής ισχύος.
Και να που 149 χρόνια μετά, ένα άλλο μεγάλο έργο, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αιγύπτου ξαναφέρνει στην επικαιρότητα την ίδια ακριβώς σχέση – της αρχαιολογίας με την πολιτισμική ισχύ.