Μια συζήτηση που διεξάγεται αυτές τις ημέρες στα media, social και μη, είναι για το αν και κατά πόσο άδειασε εφέτος η Αθήνα. Η συζήτηση είναι ώρες ώρες σφοδρή καθώς –αλίμονο– έχει και πολιτικό περιεχόμενο και πρόσημο. Αν, για παράδειγμα, παρατηρήσεις ότι έχει μείνει πολύς κόσμος στην πόλη, αυτό συνιστά εμμέσως αντικυβερνητική κριτική, καθώς υποδηλοί ότι λεφτά για διακοπές δεν υπάρχουν –και δεν είμαστε για τέτοια, μπορεί να θυμώσει κάποιος υπουργός και να αρχίσει να αναρωτιέται τι μαγιό φοράς. Αν, αντιθέτως, διαπιστώσεις ότι η Αθήνα έχει αδειάσει, κινδυνεύεις να κατηγορηθείς για μητσοτακική προπαγάνδα, που θέλει τους Ελληνες να εκδράμουν μαζικά έχοντας αποκτήσει, επί των ημερών αυτής της κυβέρνησης, μια οικονομική άνεση που δεν είχαν τα προηγούμενα χρόνια.
Ομως καλό είναι να προσπεράσουμε αυτό το μάλλον αδιέξοδο και σίγουρα αστείο δίλημμα. Διότι η αλήθεια είναι ότι η Αθήνα δεν έχει αδειάσει –η Αθήνα δεν μπορεί πια να αδειάσει, ασχέτως με το αν οι κάτοικοί της έχουν ή όχι τη δυνατότητα να φύγουν για διακοπές.
Η Αθήνα δεν αδειάζει διότι σε αντίθεση ακόμα και με τα πιο πρόσφατα χρόνια, δέχεται πλέον εκατομμύρια τουρίστες. Η Αθήνα άλλαξε δραματικά ως προς αυτό και μάλιστα άλλαξε χωρίς να το καταλάβουμε. Δεν πάει πολύς καιρός που ξενοδόχοι και παράγοντες του τουρισμού γκρίνιαζαν ότι η πρωτεύουσα είναι απλώς ένα «πέρασμα» για τους τουρίστες που έφταναν στο «Ελ. Βενιζέλος» και συνέχιζαν για τα νησιά και άλλους προορισμούς. Το 2017 οι ξένοι επισκέπτες στην Αθήνα ήταν περίπου τέσσερα εκατ. Το 2024, όμως, μέσα σε μία μόλις επταετία (και με κάποια χρόνια ως μη γενόμενα και μη λογιζόμενα λόγω πανδημίας) άγγιξαν τα οκτώ εκατ. και εφέτος η τάση είναι προς τα δέκα εκατομμύρια, μόνο στην πρωτεύουσα.
Είναι εντελώς άλλο το περιβάλλον, μιλάμε για μια Αθήνα που δέχεται δυο και τρεις «Αθήνες» επιπλέον μέσα σε λίγους μήνες και με ένταση μάλιστα το καλοκαίρι. Και αυτό το νέο πλαίσιο απαιτεί εντελώς διαφορετική προσέγγιση και υπαγορεύει εντελώς διαφορετικές ρυθμίσεις λειτουργίας της πόλης. Ακόμα και κατά τη διάρκεια της «ειδικής» περίοδο του Αυγούστου. Ή μάλλον ιδίως σε αυτήν.
Για δεκαετίες η Αθήνα απολάμβανε ένα άυλο προνόμιο να «ανασαίνει», να ξεκουράζεται η ίδια τον Αύγουστο. Η Αθήνα έπαιρνε άδεια από τον εαυτό της, έμπαινε σε mode διακοπών αυτές τις ημέρες και αυτή η ραστώνη δεν έμοιαζε να ενοχλεί ούτε καν όσους έμεναν πίσω· ήταν φυσιολογική, αναμενόμενη και τελικά αποδεκτή η υπολειτουργία όλων των δημόσιων ή και ιδιωτικών υπηρεσιών.
(Μην πάτε μακριά: ακόμα και οι Ολυμπιακοί Αγώνες της, το 2004, είχαν σκοπίμως τοποθετηθεί χρονικά αυτές τις ημέρες του Αυγούστου, για να μπορέσει η άδεια και ξεκούραστη πόλη να δεχτεί ως αστικό κέλυφος τις επιπλέον δουλείες μιας παγκόσμιας κλίμακας διοργάνωσης.)
Ομως αυτό το mode δεν υπάρχει πια. Τέλος. Οι Αθηναίοι μπορεί να φεύγουν, αλλά υπάρχουν πίσω οι αμέτρητοι τουρίστες που κατακλύζουν μαζικά τους αρχαιολογικούς χώρους, τα μουσεία, τα ξενοδοχεία, τα Airbnb, τα εστιατόρια, τους δρόμους και τα μέσα μεταφοράς της Αθήνας ακόμα και ντάλα Δεκαπενταύγουστο. Οι τουρίστες φέρνουν μαζί τους όχι μόνο αυξημένη κατανάλωση, με τα υποπροϊόντα της, και επιπλέον μετακινήσεις, αλλά και εργαζόμενους που μένουν και αυτοί στην πόλη για να τους εξυπηρετήσουν. Αυτοί οι εργαζόμενοι κάτι θα καταναλώσουν και κάπως θα μετακινηθούν κι εκείνοι –έχοντας άλλωστε εκδιωχθεί από το κέντρο της πόλης, λόγω αυξημένων ενοικίων, μένουν πια στα πέριξ και κάνουν commuting.
Το να έχεις λοιπόν Μετρό που έχει αναμονές 12 και 16 λεπτά επειδή είναι Αύγουστος και οι εργαζόμενοι στο Μετρό πρέπει να πάρουν άδεια, να έχεις Τραμ με ακόμη μεγαλύτερες καθυστερήσεις, ή το να έχεις αραιότερη την αποκομιδή των σκουπιδιών επειδή και εδώ οι εργαζόμενοι της καθαριότητας πρέπει να πάρουν τις καλοκαιρινές τους άδειες –και καλώς να τις πάρουν, όλοι έχουν δικαίωμα στην ξεκούραση–, δεν είναι πια ούτε λειτουργικό, ούτε αποδεκτό.
Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο πληθυσμός και ο «πληθυσμός» της Αθήνας έχoυν αλλάξει. Και ότι από τη στιγμή που άλλαξαν, η πόλη απαιτεί άλλον τρόπο λειτουργίας και περισσότερους ανθρώπινους πόρους. Για να μη συζητήσουμε τους φυσικούς της πόρους, όπως το νερό.
Αυτά πρέπει να μετρηθούν από την αρχή και να ληφθούν υπ’ όψιν ως νέα δεδομένα. Αν ο δήμος δεν μπορεί να το κάνει, και δεν έχει και τις αρμοδιότητες εδώ που τα λέμε, πρέπει να το κάνει η κεντρική κυβέρνηση.