Στη δημόσια συζήτηση για το μέλλον της Ελλάδας στη θάλασσα, οι ελληνικοί λιμένες παρουσιάζονται συχνά ως αυτόνομα κεφάλαια. Ο Πειραιάς με τη δυναμική του, η Θεσσαλονίκη με τον βαλκανικό της ορίζοντα, η Αλεξανδρούπολη με τον ενεργειακό και στρατιωτικό ρόλο της∙ η Πάτρα, το Ηράκλειο, ο Βόλος, η Καβάλα με τη δική τους γεωοικονομική θέση.
Κάθε λιμένας καλλιεργεί το αφήγημά του και τις προσδοκίες του. Ωστόσο, η σημερινή εποχή αποκαλύπτει κάτι βαθύτερο και πιο κρίσιμο: η ισχύς της Ελλάδας στη Μεσόγειο δεν αναδεικνύνεται από τον πρωταγωνιστικό ρόλο ενός λιμένα, αλλά από τον τρόπο με τον οποίο όλοι μαζί συνθέτουν ένα ενιαίο στρατηγικό δίκτυο.
Οι ελληνικοί λιμένες δεν αποτελούν πλέον στατικούς εμπορικούς χώρους. Εξελίσσονται σε κόμβους ενέργειας, σε σημεία θαλάσσιας τροφοδοσίας, σε σημεία διέλευσης υποθαλάσσιων καλωδίων δεδομένων και σε κόμβους στρατηγικής κινητικότητας. Οσο η Μεσόγειος γίνεται πυκνότερη, πιο ανταγωνιστική και πιο απαιτητική, τόσο γίνεται σαφέστερο ότι η προστιθέμενη αξία της χώρας προκύπτει από τη συνδεσιμότητα, τη συνέχεια και την ασφάλεια που μπορεί να προσφέρει. Η εικόνα της Ελλάδας δεν καθορίζεται από το μέγεθος των προβλητών, αλλά από την αρχιτεκτονική των συνεργασιών.
Αυτό οδηγεί σε μια ευρύτερη κατανόηση της ισχύος. Η γεωγραφία της χώρας προσφέρει ένα σπάνιο πλεονέκτημα: πυκνότητα στρατηγικών σημείων σε μικρή απόσταση. Οταν αυτά λειτουργούν με κοινό προσανατολισμό, η Ελλάδα μετατρέπεται σε διάδρομο εμπορίου, ενέργειας, υποδομών και ναυτιλιακών ροών, που παράγει σταθερότητα στη Μεσόγειο, αντί για αβεβαιότητα. Η χώρα δεν προβάλλει απλώς έναν κόμβο, αλλά ένα σύνολο κρίσιμων σημείων που, αλληλοσυμπληρούμενα, διαμορφώνουν μια συνεκτική, αναγνωρίσιμη στρατηγική.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Αλεξανδρούπολη, ο Πειραιάς, η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, το Ηράκλειο, ο Βόλος και η Καβάλα δεν λειτουργούν ως ανταγωνιστικά σημεία ισχύος, αλλά ως διαφορετικές εκφάνσεις του ίδιου πλεονεκτήματος. Κάθε λιμένας εξελίσσεται με το δικό του αποτύπωμα και τη δική του γεωοικονομική ή γεωπολιτική σημασία, χωρίς να αναιρεί τη σημασία των υπολοίπων. Η δύναμη αναδεικνύεται όταν το σύνολο λειτουργεί ως αρχιπέλαγος υποδομών και όχι ως σύνολο αυτόνομων νησίδων.
Και εδώ συναντιούνται η ανάπτυξη με την ασφάλεια. Οι υποδομές πλέον δεν αποτελούν απλώς οικονομικές επενδύσεις, αλλά στρατηγικά συστατικά της σταθερότητας. Ο ρόλος ενός τερματικού LNG, μιας εγκατάστασης FSRU, ενός υποθαλάσσιου καλωδίου δεδομένων ή ενός πολυσύχναστου λιμένα έχει το ίδιο βάρος με αυτό που παλιότερα αποδιδόταν σε έναν στόλο ή σε έναν αυτοκινητόδρομο. Οταν οι λιμένες και οι ενεργειακές και ψηφιακές υποδομές αντιλαμβάνονται ως ενιαίο σώμα, η Ελλάδα δεν παρακολουθεί τις εξελίξεις – τις επηρεάζει.
Σε μια περίοδο όπου υβριδικές πιέσεις δοκιμάζουν κρίσιμες υποδομές στην ευρύτερη περιοχή, η δυνατότητα μιας χώρας να θωρακίζει το δίκτυό της αποκτά γεωπολιτική βαρύτητα. Προσφέρει σταθερότητα σε συμμάχους και επενδυτές, προβλεψιμότητα στα δίκτυα εφοδιασμού και ασφάλεια στις ροές δεδομένων και ενέργειας. Η γεωγραφία δημιουργεί ευκαιρίες∙ το δίκτυο τις μετατρέπει σε ισχύ. Εκεί βρίσκεται η διαφορά ανάμεσα σε μια χώρα που απλώς συμμετέχει και σε μια χώρα που προσανατολίζει τις εξελίξεις.
Με αυτή τη λογική, οι ελληνικοί λιμένες έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν ένα νέο πρότυπο στη Μεσόγειο – ένα υπόδειγμα σταθερότητας που ενθαρρύνει επενδύσεις, διευρύνει συνεργασίες και προσφέρει εθνική και περιφερειακή ασφάλεια. Ενα μοντέλο όπου η ανάπτυξη και η αποτροπή συμβαδίζουν, χωρίς να ζητηθεί επιλογή ανάμεσα στην οικονομική προοπτική και την προστασία των υποδομών.
Ισως τελικά η συζήτηση για το μέλλον της Ελλάδας στη θάλασσα να μην αφορά τον επόμενο πρωταγωνιστή λιμένα, αλλά το πώς οι λιμένες μαζί θα συνεχίσουν να ανεβάζουν το μέγεθος, το κύρος και την αυτοπεποίθηση της χώρας στη Μεσόγειο. Η ισχύς της Ελλάδας δεν αποτυπώνεται σε μια μεμονωμένη εγκατάσταση∙ αναδεικνύεται όταν οι λιμένες λειτουργούν ως ενιαίος ζωντανός οργανισμός υποδομών, ενέργειας και ασφάλειας – ένα αρχιπέλαγος στρατηγικών κόμβων που θωρακίζει τη Μεσόγειο και προσφέρει στους συμμάχους σταθερό σημείο αναφοράς.
Η Δανάη Κουμανάκου είναι πρέσβειρα ε.τ.