Δεν είναι όλοι οι αγρότες επιδοματούχοι κομπιναδόροι, ούτε κάθε κτηνοτρόφος κυνικός πελάτης κάποιου βουλευτή. Δεν είναι όλοι με το χέρι απλωμένο στο κράτος.
Και αν μερικοί είναι, φταίει κατά το ήμισυ το ίδιο το κράτος που τους εκπαίδευσε έτσι. Να υποβάλλουν ψεύτικες δηλώσεις στρεμμάτων γιατί αλλιώς δεν βγαίνει ο χειμώνας, να πιάνουν επαφές με πολιτευτές γιατί αλλιώς δεν εγκρίνεται η επένδυση, να γράφουν τα ζώα στ’ όνομα της πεθεράς για να πάρουν διπλή εξισωτική.
Αλλά δεν είναι αυτός ο κανόνας. Είναι το άλλοθι του καναπέ. Ο πραγματικός αγρότης δεν έχει χρόνο για ίντριγκα. Σηκώνεται στις 5 το πρωί και κοιμάται κουρασμένος, όχι διεφθαρμένος. Μετράει το βαρέλι και τη σοδειά, όχι τις γνωριμίες και τις ψήφους.
Ζει με την αγωνία του καιρού, με το άγχος της αγοράς, με τον φόβο της ζημιάς. Αν κάνει καύσωνα, χάθηκε. Αν βρέξει πολύ, πνίγηκε. Αν δεν πιάσει τιμή το γάλα, πάει η χρονιά. Ναι, θα έρθει ο ΕΛΓΑ μετά τη ζημιά, αλλά κι αυτός, με άλλο ζύγι υπολογίζει την καταστροφή και με άλλο τη βιώνει η τσέπη του κατεστραμμένου.
Ο γεωργός δεν παίρνει άδεια. Ο κτηνοτρόφος δεν έχει αργίες. Τα ζώα δεν καταλαβαίνουν από Πάσχα και Χριστούγεννα. Πρέπει να φάνε, να ποτιστούν, να αρμεχτούν, να ζήσουν. Το ίδιο και η γη. Η γη θέλει φροντίδα, ιδρώτα, σιωπή, γνώση, σκληρό χέρι και καθαρή ματιά.
Κι αν μερικές φορές πήγε στα μπουζούκια του κάμπου και τα έσπασε με τις τραγουδιάρες, ας του κάνει κριτική όποιος ζει ως κοσμοκαλόγερος στην Αθήνα. Οχι ο θαμώνας του Μαζωνάκη και του Ρέμου, να μέμφεται ηθικολογικά αυτόν που μερακλώνει στη Σούλα-Μπούλα της Λάρισας ή του Ηρακλείου.
Τη βαθιά συνδεδεμένη με τη γη και τα ζώα Ελλάδα, τη σιωπηλή, την κουρασμένη, δεν την εμφανίζουν στα πάνελ. Δεν την καλούν στα δελτία. Κι όμως, αυτή η Ελλάδα τρώει ξύλο στον σημερινό δημόσιο διάλογο, όπως κάθε φορά που σκάει ένα σκάνδαλο που σχετίζεται με τον πρωτογενή τομέα.
Γιατί είναι εύκολο να γενικεύεις. Είναι άνετο να ταυτίζεις τον ιδρώτα με τη λαμογιά. Είναι βολικό –για όσους ζουν με air condition και excel– να κάνουν μάθημα ηθικής σ’ εκείνον που καλλιεργεί καπνά με την τσάπα ή αρμέγει πρόβατα με τη γαλότσα μέσα στη φρέσκια κοπριά που αχνίζει.
Ο αγρότης είναι το μόνο επάγγελμα που δεν μπορεί να πει «σήμερα δεν δουλεύω». Δεν έχει remote working, δεν έχει bonus, δεν έχει ημερήσιο στόχο που κλείνει με ένα email. Εχει έναν Θεό να φοβάται, έναν καιρό να παλεύει, μια σοδειά να ελπίζει. Ζει μια ζωή που κυλάει πάνω στον μόχθο, όχι στο χαρτί.
Οχι, δεν είναι άγιοι οι αγρότες. Αλλά δεν είναι ούτε κλέφτες από χόμπι. Κι όσοι γίνονται, το κάνουν από ανάγκη ή από μιμητισμό, βλέποντας πως το κράτος επιβραβεύει περισσότερο την πονηριά παρά την ειλικρίνεια. Οταν βλέπεις τον έντιμο και καθαρό να χάνει, αλλά τον κουτοπόνηρο να βγαίνει μάγκας, τότε παρασύρεσαι. Κακώς, αλλά παρασύρεσαι.
Αλλά και πάλι, αυτοί δεν είναι η πλειοψηφία. Η πλειοψηφία είναι ένας πατέρας που δεν ξέρει πώς θα πληρώσει το ρεύμα του ψυγείου με τα γαλακτοκομικά που παράγει. Είναι μια μάνα που φροντίζει δέκα κατσίκες και τρία παιδιά μαζί. Είναι ο παππούς που δεν μπορεί να περπατήσει πλέον, αλλά ποτίζει ακόμα με λάστιχο γιατί έτσι έμαθε. Είναι ο νέος που γύρισε στο χωριό και προσπαθεί να κάνει start-up με παλιό τρακτέρ και δίχως έναν κρατικό γεωπόνο να τον συμβουλεύει.
Αυτόν τον αγρότη ποιος τον υπερασπίζεται; Σήμερα, με αφορμή τον ΟΠΕΚΕΠΕ, ανοίχτηκαν κατάλογοι. Ανακαλύφθηκαν πλαστά στρέμματα, εικονικές καλλιέργειες, μεσάζοντες και διεφθαρμένοι συνεταιρισμοί. Να αποκαλυφθούν όλα. Να επιστραφούν τα λεφτά. Να πάνε και κάποιοι φυλακή, αν χρειαστεί. Να καθαρίσει ο τόπος.
Αλλά όχι να λασπωθεί όλο το χωράφι για μερικά αγριόχορτα. Οχι να θεωρούμε κάθε γαλότσα βουτηγμένη στη διαπλοκή. Οχι να αντιμετωπίζεται συλλήβδην ο άνθρωπος της υπαίθρου ως επαίτης, παραδόπιστος, τεμπέλης ή εξαρτημένος. Δεν είναι έτσι.
Αυτή είναι η ώρα, όχι να δικαιολογήσουμε τα λάθη, αλλά να θυμηθούμε την αξία. Να κοιτάξουμε το ψωμί στο τραπέζι, το τυρί στο πιάτο, το κρέας στην κατσαρόλα και να αναρωτηθούμε από ποια πλάτη, από ποια σκληρή γη και από ποιο κουρασμένο χέρι ήρθαν.
Να ξεχωρίσουμε το λαμόγιο από τον εργάτη. Να δείξουμε λίγη ντροπή όταν μιλάμε –τσουβαλιαστά και εξ αποστάσεως– για εκείνον που η καθημερινότητά του είναι κόπος και η προοπτική του είναι πάντα αβέβαιη.
Και κυρίως, να μην ξεχάσουμε ποτέ ότι η Ελλάδα δεν κρατήθηκε ούτε από τους διορισμένους ούτε από τους επικοινωνιολόγους. Κρατήθηκε από εκείνον που φύτεψε, θέρισε, τάισε, άρμεξε, κουβάλησε και δεν ζήτησε τίποτα, μόνο να τον αφήσουν ήσυχο να ζήσει με αξιοπρέπεια.