Μηχανισμό δημιουργίας ερεισμάτων στον πυρήνα της Ευρώπης εν όψει της πολυδάπανης διαδικασίας για την επίτευξη του στόχου της αμυντικής αυτονομίας της Ένωσης επιχειρεί να στήσει η Τουρκία μέσω της αναβάθμισης των στρατηγικών σχέσεων της με την Ιταλία και των προσωπικών διαύλων επικοινωνίας που φαίνεται ότι διατηρούν ο Ταγίπ Ερντογάν με την Τζόρτζια Μελόνι. Οι δύο χώρες συνδέονται σε βάθος ετών με παραδοσιακούς δεσμούς, οι οποίοι ενισχύονται δια της κοινής παρουσίας τους στο ΝΑΤΟ, αλλά και τις διαχρονικά ογκώδεις μεταξύ τους οικονομικές και εμπορικές συναλλαγές.
Τα στοιχεία είναι ενδεικτικά: Την περσινή χρονιά το διμερές εμπόριο ξεπέρασε τα 30 δισ. δολάρια, με την Ιταλία να επενδύει κεφάλαια 5 δισ. δολαρίων και περισσότερες από 1.500 ιταλικές εταιρείες να δραστηριοποιούνται σε τουρκικό έδαφος. Η δε εξαγορά της Piaggio από την Baykar, αλλά και η συμφωνία συνεργασίας μεταξύ της τελευταίας με την Leonardo —αμφότερες του χώρου της αεροπορικής βιομηχανίας— είναι ενδεικτικές αφενός του μεγέθους επιρροής που ασκεί πλέον η Άγκυρα στην ιταλική στρατιωτική βιομηχανία, αφετέρου των βλέψεων της Τουρκίας να εισέλθει στο μεγάλο παιχνίδι: Στα εκατοντάδες δισεκατομμύρια που θα διαθέσουν οι Βρυξέλλες για την εγκαθίδρυση της ευρωπαϊκής άμυνας.
Όπως λέει στο Protagon έμπειρος έλληνας διπλωμάτης που στο παρελθόν έχει υπηρετήσει στη Ρώμη «η Ιταλία εδώ και δεκαετίες είχε πολύ στενές σχέσεις με την Τουρκία και πάντως πολύ στενότερες απ’ ό,τι με την Ελλάδα. Όσο δε για το πώς βλέπουν την τουρκική αμυντική βιομηχανία; Ως έναν από τους καλύτερους και αξιόπιστους εταίρους. Και αυτή δεν είναι άποψη μόνο της Ιταλίας, είναι άποψη και άλλων Ευρωπαίων».
Επιπλέον, είναι φανερό ότι ο Ερντογάν και η Μελόνι, παρότι προέρχονται από δύο εντελώς διαφορετικούς κόσμους, έχουν κοινό κώδικα επικοινωνίας, ο οποίος εδράζεται στις πολιτισμικές αξίες που –τουλάχιστον επιδιώκουν– να αντιπροσωπεύουν στο εσωτερικό των χωρών τους. Ο τούρκος πρόεδρος, μάλιστα, εκτιμά ότι η ιταλίδα πρωθυπουργός είναι αυτή που θα μπορούσε να λειτουργήσει υπέρ της τουρκικής παρουσίας στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας.
Εμπειροι παρατηρητές επισημαίνουν ότι η Άγκυρα βρίσκεται ήδη, έστω εμμέσως, εντός αυτής της διαδικασίας, ακριβώς λόγω της εξαγοράς της Piaggio και της συνεργασίας που διακρατεί η Baykar με τη Leonardo. «Πρόκειται για έως πρότινος ευρωπαϊκές εταιρείες, με πρόσβαση στην κοινή αγορά, τις οποίες πλέον κατέχουν ή συμμετέχουν όχι απλώς Τούρκοι, αλλά ο γαμπρός του κ. Ερντογάν», λένε στο Protagon.
«Από την πλευρά της η Τουρκίας αυτό που έχει σημασία είναι ο ρόλος που δύναται να παίξει η Ιταλία και δη η Μελόνι ως “διευκολυντής” ή “διαμεσολαβητής” σε όλη αυτή τη συζήτηση που έχει ανοίξει για το είδος της συμμετοχής της Άγκυρας στην ευρωπαϊκή αμυντική αυτονομία», υπογραμμίζει στο Protagon ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών Παναγιώτης Τσάκωνας, προσθέτοντας μάλιστα ότι η συζήτηση έρχεται σε μια συγκυρία όπου στις Βρυξέλλες, αλλά και μεταξύ των κρατών- μελών «υπάρχει μεγάλη πίεση για να γίνει το επόμενο βήμα», καθώς είναι προφανές ότι η Ένωση δεν έχει περιθώρια για άλλες καθυστερήσεις.
Στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών παρακολουθούν με προσοχή την εξέλιξη της ιταλοτουρκικής σχέσης, η οποία κατά τη διάρκεια της τελευταίας διακυβερνητικής διάσκεψης των δύο πλευρών θωρακίστηκε και με συμφωνίες στους τομείς των υποδομών και της ενέργειας, ενώ δεν παραβλέπεται ότι στην Κοινή Διακήρυξη, πέρα από τα ζητήματα της άμυνας, συμπεριελήφθησαν ρητές αναφορές με κοινές προσεγγίσεις σε όλα τα μείζονα γεωπολιτικά θέματα της συγκυρίας: Ουκρανία, Λιβύη, Συρία, Μέση Ανατολή.
Ανώτερες πηγές που βρίσκονται κοντά στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών αποδίδουν ευρύτερα χαρακτηριστικά στη στρατηγική της Άγκυρας: «Οι Τούρκοι θα προσπαθήσουν να πλαγιοκοπήσουν οποιονδήποτε Ευρωπαίο μπορεί να τους “βάλει μέσα” στα εξοπλιστικά. Και πράγματι η Ιταλία τους θέλει εκεί», λένε στο Protagon, παραπέμποντας πάντως στα επιμέρους άρθρα της «Λευκής Βίβλου», όπου προβλέπονται οι όροι για τη συμμετοχή χωρών εκτός της ΕΕ στη διαδικασία της στρατηγικής αυτονομίας. Συγκεκριμένα, υπενθυμίζουν ότι προκειμένου η Τουρκία να εμπλακεί ευθέως στην ευρωπαϊκή άμυνα θα πρέπει να συνάψει διμερή συμφωνία στα θέματα άμυνας με την Ένωση, προσθέτοντας ότι «η Ελλάδα καλύπτεται από τα εν λόγω κείμενα».
Όπως σημειώνεται συγκεκριμένα στο εν λόγω άρθρο: «Η κοινή προμήθεια μπορεί να περιλαμβάνει: υπό ένταξη χώρες, υποψήφιες χώρες, δυνάμει υποψήφιες χώρες και άλλες τρίτες χώρες με τις οποίες η Ένωση έχει συνάψει εταιρική σχέση ασφάλειας και άμυνας». Πρέπει δε να επισημανθεί ότι από τα συνολικά κονδύλια για την άμυνα, το 65% αφορά ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και το 35% αυτές τρίτων ή άλλων χωρών. Από τις τελευταίες, πάντως, αξιόλογες δυνατότητες παραγωγής και πώλησης εξοπλισμών έχουν μόνο οι εξής τέσσερις: ΗΠΑ, Βρετανία, Τουρκία και Νορβηγία.
Τι κερδίζει, όμως, η Ιταλία από μια τόσο στενή σχέση με τον Ερντογάν; Η Τζόρτζια Μελόνι επικυρώνει την εικόνα της ως μια δυναμική ευρωπαία ηγέτης, η οποία δεν διστάζει να πατάει με αυτοπεποίθηση σε δύο βάρκες: Στο πολυμερές πλαίσιο της Ένωσης, την ώρα που μιλάει απευθείας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, προωθώντας παραλλήλως συμφωνίες με έτερους περιφερειακούς παίκτες όπως η Τουρκία.
«Δείτε πόσο γρήγορα ξεχάστηκε για τους Ευρωπαίους και ειδικά για τους Ιταλούς η υπόθεση του Ιμάμογλου», λέει στο Protagon έλληνας διπλωμάτης με πολυετή παρουσία στην Τουρκία. «Οι Ιταλοί θεωρούν ότι οι Τούρκοι θα τους ανοίξουν την αγορά στην Ανατολή», προσθέτει, αναδεικνύοντας όμως ως κορυφαία προτεραιότητα της Μελόνι στη σχέση με τον Ερντογάν το Μεταναστευτικό: «Στη Ρώμη γνωρίζουν ότι ο τούρκος πρόεδρος κρατά το “κλειδί” των εξελίξεων τόσο στη Συρία όσο και στη Λιβύη, δηλαδή τις δύο πιθανές πηγές μιας νέας μεγέθυνσης των προσφυγικών ροών. Και μια τέτοια έξαρση είναι το τελευταίο πράγμα που θέλει να δει η Μελόνι να συμβαίνει, ξανά, στην Ιταλία».
Σύμφωνα με μια παλιά ρήση μεταξύ ελλήνων ιστορικών «αν θες να μάθεις ποιος είναι ο υπ’ αριθμόν ένα αντίπαλος της χώρας στην Ανατολική Μεσόγειο μην κοιτάξεις στα δεξιά του χάρτη. Αντίπαλος είναι η Ιταλία, η οποία ήταν στο απέναντι στρατόπεδο και στους δυο μεγάλους Πολέμους, ενώ ανέκαθεν θεωρούσε την Ελλάδα ανταγωνίστρια ναυτική δύναμη».
Μπορεί σήμερα τα παραπάνω να ακούγονται υπερβολικά, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι οι σχέσεις της Ελλάδας με την Ιταλία δεν βρίσκονται σε ιστορικό υψηλό. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η σχεδόν προαναγγελθείσα διακυβερνητική Αθήνας – Ρώμης τελικά δεν πραγματοποιήθηκε, κυρίως λόγω αδυναμίας καθορισμού της ατζέντας εν μέσω των εξελισσόμενων, ραγδαίων γεωπολιτικών αλλαγών. «Η διακυβερνητική με την Ιταλία θα γίνει σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, θα δρομολογηθεί αμέσως μετά τη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας με την Αίγυπτο, που θα πραγματοποιηθεί στις 7 Μαΐου στην Αθήνα», λένε στο Protagon διπλωματικές πηγές που γνωρίζουν επακριβώς τον προγραμματισμό των επόμενων εβδομάδων.