Οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση και κυρίως με την Ευρωπαϊκή Ενωση έχουν περάσει τα τελευταία χρόνια πολλές εντάσεις. Μετά τις αρχικές συζητήσεις για ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, ο αυταρχισμός του Ερντογάν ήταν το βασικό στοιχείο που απομάκρυνε τη χώρα του από την ευρωπαϊκή αγκαλιά. Τώρα, τα πράγματα φαίνεται να αλλάζουν. Οπως επισημαίνουν σε ανάλυσή τους οι Financial Times, η Τουρκία είναι πιο απαραίτητη από ποτέ για την ασφάλεια της Ευρώπης, μια εξάρτηση, όμως, που δεν είναι μονομερής.

Ενα επιθετικό drone TB3, βάρους ενός τόνου, απογειώθηκε τον περασμένο μήνα από τουρκικής κατασκευής αεροπλανοφόρο και, έπειτα από μια σύντομη πτήση, προσγειώθηκε με ασφάλεια στο κατάστρωμα. Ηταν η πρώτη φορά που ένα drone πέτυχε τέτοιο κατόρθωμα οπουδήποτε στον κόσμο, ισχυρίστηκε ο Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ, πρόεδρος της Baykar, της μεγαλύτερης εταιρείας κατασκευής drones στην Τουρκία.

«Οπως κάποτε κυβερνούσαμε τις θάλασσες, εσείς, ως απόγονοι του Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα (του εμβληματικού τούρκου ναυάρχου του 16ου αιώνα), σήμερα ανοίξατε τις πόρτες σε έναν νέο κόσμο», είπε στο πλήρωμα του αεροπλανοφόρου Anadolu.

Ισως ο Μπαϊρακτάρ να υπερέβαλε λίγο, όμως ο στρατός της Τουρκίας, η οποία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, βρίσκεται αναμφίβολα σε πολύ καλό δρόμο, ακριβώς τη στιγμή που, όπως γράφουν οι FT, «η Ευρώπη φαίνεται πρόθυμη να παραβλέψει την τελευταία δημοκρατική οπισθοδρόμηση του προέδρου της, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, επειδή χρειάζεται έναν καλά οπλισμένο σύμμαχο για να προστατεύσει τη νοτιοανατολική πλευρά της από τη Ρωσία».

«Εχει καταστεί σαφές ότι η ευρωπαϊκή ασφάλεια δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την Τουρκία και ειδικά χωρίς την αμυντική βιομηχανία της», δήλωσε ο ίδιος ο Ερντογάν τον περασμένο μήνα, εβδομάδες αφότου η σύλληψη του κύριου αντιπάλου του, Εκρέμ Ιμάμογλου, πυροδότησε μαζικές διαμαρτυρίες και αναταραχή, αλλά, περιέργως, δεν έφερε καμία δημόσια κατακραυγή από τη Δύση.

Η Τουρκία και η Ευρώπη συνομιλούν εδώ και καιρό, χωρίς να μπορούν να συμφωνήσουν, κυρίως διότι οι στόχοι τους είναι αντικρουόμενοι, ενώ οι ενταξιακές συνομιλίες της Αγκυρας με την ΕΕ  έχουν παγώσει εδώ και τουλάχιστον έξι χρόνια. Ωστόσο, τώρα, δεδομένης της περιφρονητικής στάσης του Τραμπ απέναντι στο ΝΑΤΟ και της φαινομενικής έλλειψης ενδιαφέροντος των ΗΠΑ για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, ο ρόλος της Τουρκίας «ως χώρας καταδικασμένης να έχει στρατηγική σημασία» σημαίνει ότι μια στενότερη συνεργασία με το μπλοκ είναι αναπόφευκτη, λέει στους FT ένας δυτικός διπλωμάτης.

Υπογραμμίζοντας την αυξανόμενη στρατιωτική και διπλωματική επιρροή της Τουρκίας, ο Ερντογάν προσφέρθηκε να φιλοξενήσει μια τριμερή συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη, την Πέμπτη 15 Μαΐου, μεταξύ των προέδρων των ΗΠΑ, της Ουκρανίας και της Ρωσίας. Η συνάντηση μπορεί να μην πραγματοποιηθεί ποτέ. Ομως, ο Ερντογάν είναι ένας από τους λίγους παγκόσμιους ηγέτες που μπορούν να προσφέρουν να τη φιλοξενήσουν.

Εχει καλές σχέσεις με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, και –στο πλαίσιο αυτού που ο Ερντογάν χαρακτηρίζει «ισορροπημένη» προσέγγιση στην ουκρανική σύγκρουση– η Τουρκία έχει διατηρήσει εμπορικές και διπλωματικές σχέσεις με τη Μόσχα, παρά την παροχή στρατιωτικής βοήθειας στο Κίεβο.

Η στρατιωτική σημασία της Τουρκίας, την οποία ο Ερντογάν βλέπει ως τρόπο για την επανέναρξη των συνομιλιών ένταξης στην ΕΕ, είναι αδιαμφισβήτητη. Ο Χακάν Φιντάν, υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας και πρώην αρχηγός των μυστικών της υπηρεσιών, προσκαλείται πλέον τακτικά σε αμυντικές συναντήσεις της ΕΕ. Οι υπουργοί Εξωτερικών του ΝΑΤΟ θα είναι επίσης στην Τουρκία, στις 14-15 Μαΐου, για μια προγραμματισμένη συνάντηση.

«Υπάρχει όρεξη για στενότερη συνεργασία με την Αγκυρα και για το άνοιγμα ορισμένων ακόμη διαδικασιών και καναλιών», λέει στους FT ένας ευρωπαίος αξιωματούχος, δείχνοντας πόσο έχουν αλλάξει οι εποχές.

Το Ναυτικό της Τουρκίας ελέγχει τις θαλάσσιες οδούς προς και γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα, ενώ με 355.000 ενεργό προσωπικό, οι ένοπλες δυνάμεις της, είναι οι μεγαλύτερες του ΝΑΤΟ, στην ευρωπαϊκή πλευρά της συμμαχίας.

Ενώ η Ευρώπη δυσκολεύεται να συγκεντρώσει μια δύναμη ασφαλείας για την Ουκρανία, περίπου 30.000 στρατιωτών, ο τουρκικός στρατός –δομημένος με γνώμονα την εθνική άμυνα, αλλά με εκστρατευτική εμπειρία, μετά τις πρόσφατες επιχειρήσεις του στη Λιβύη και στη Σομαλία– θα μπορούσε να συγκεντρώσει ταχύτατα μια αποτελεσματική ειρηνευτική δύναμη, αν συμφωνήσει να συμμετάσχει σε οποιοδήποτε τέτοιο σχέδιο, σημειώνουν οι FT.

«Οι Τούρκοι ξέρουν πώς να χρησιμοποιούν βία και δεν φοβούνται να έχουν απώλειες», εξηγεί ένας δυτικός αξιωματούχος ασφαλείας. «Εχουν εμπειρία σε επιχειρήσεις κατά εξεγέρσεων και έχουν χρησιμοποιήσει ήδη drones με τρόπους που είναι απόλυτα εφαρμόσιμοι σε οποιαδήποτε επιχείρηση επιτήρησης στην Ουκρανία».

Η αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας γνωρίζει επίσης άνθηση, σημειώνουν οι FT. Ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούν να συνεχίσουν να προμηθεύουν την Ουκρανία και ταυτόχρονα να αναπληρώσουν τα εξαντλημένα αμυντικά τους αποθέματα, τουρκικά τεθωρακισμένα οχήματα, πολεμικά πλοία, drones και πυρομαχικά βγαίνουν συνεχώς από τις γραμμές παραγωγής των εργοστασίων. Επιπλέον, είναι κατασκευασμένα κυρίως με τουρκικά ανταλλακτικά.

Οι κρατικές αμυντικές εταιρείες STM και ASFAT κατασκευάζουν κορβέτες για την Ουκρανία. Η ιδιωτική εταιρεία Repkon έχει κατασκευάσει γραμμές παραγωγής βλημάτων πυροβολικού 155 χιλιοστών στις ΗΠΑ και τη Γερμανία. Οι πρώτες παραδόσεις στην τουρκική αεροπορία ενός μαχητικού αεροσκάφους πέμπτης γενιάς, του Kaan, έχουν προγραμματιστεί για το 2028, από την κρατική TAI.

Πιο άμεσα, η Baykar, η οποία προμήθευσε drones στην Ουκρανία στην αρχή της ρωσικής εισβολής, πρόσφατα επισφράγισε τη συνεργασία της με την ιταλική αμυντική εταιρεία Leonardo. «Η κίνηση αυτή», επισημαίνουν οι FT, «θα μπορούσε να τη βοηθήσει να πουλήσει τα προϊόντα της στην ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά drones της Ευρώπης, παράλληλα με τους υπάρχοντες πελάτες της στη Μέση Ανατολή». Ο Μπαϊρακτάρ, ένας 45χρονος απόφοιτος του MIT, είναι γαμπρός του Ερντογάν.

Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και τα εξελιγμένα συστήματα πληροφοριών έπαιξαν, επίσης, καθοριστικό ρόλο στις επιχειρήσεις του τουρκικού στρατού κατά του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν, ή PKK, της μαχητικής ομάδας που συμφώνησε να καταθέσει τα όπλα αυτήν την εβδομάδα και να ξεκινήσει μια ιστορική ειρηνευτική διαδικασία.

«Η Ευρώπη φαίνεται να αναμένει 800 δισ. ευρώ σε αμυντικές δαπάνες και η Τουρκία είναι μία από τις λίγες χώρες που μπορούν να βοηθήσουν», είπε ο τούρκος υπουργός Οικονομικών, Μεχμέτ Σιμσέκ, στους Financial Times τον περασμένο μήνα, προσθέτοντας ότι οι διεθνείς πωλήσεις όπλων «αυξήθηκαν δραματικά» από τις εξαγωγές των 7,2 δισ. δολαρίων του περασμένου έτους.

«Οι σχέσεις της Ευρώπης με την Τουρκία στο παρελθόν αφορούσαν εν μέρει την ένταξη στην ΕΕ και κυριαρχούσαν ζητήματα όπως το κράτος δικαίου. Τώρα όλα έχουν να κάνουν με τη γεωπολιτική», λέει στους FT ο Γκαλίπ Νταλάι, ανώτερος σύμβουλος στο think tank Chatham House. «Ομως, εξακολουθούν να υπάρχουν αμοιβαίες εξαρτήσεις και αμοιβαίες ανάγκες. Η ευρωπαϊκή ασφάλεια είναι και τουρκική ασφάλεια».

Μια εκεχειρία στην Ουκρανία, για παράδειγμα, θα μπορούσε να οδηγήσει τη Ρωσία στην ανοικοδόμηση της παρουσίας της στην Κριμαία, και την ικανότητά της να προβάλει ξανά τη στρατιωτική ισχύ της στη Μαύρη Θάλασσα και στην ανατολική Μεσόγειο.

«Στρατηγικά, το status quo έχει βολέψει την Τουρκία με πολλούς τρόπους», εξηγεί στους FT ο Αλέσιο Παταλάνο, καθηγητής πολέμου και στρατηγικής στο King’s College του Λονδίνου. «Μια ισχυρότερη Ρωσία στη Μαύρη Θάλασσα και σε όλο τον Καύκασο θα αποτελούσε απειλή τόσο για την Ευρώπη όσο και για την Τουρκία».

Η Τουρκία χρειάζεται επίσης την Ευρώπη για να στηρίξει την αμυντική βιομηχανία της, ένα φωτεινό σημείο στη γενικώς παραπαίουσα οικονομία της.

«Η Τουρκία προσπαθεί να πει στην Ευρώπη: “Δείτε τι μπορούμε να κάνουμε και πόσο καλά μπορούμε να το κάνουμε”», λέει ο Τομ Γουόλντουιν, ειδικός στις αμυντικές προμήθειες, του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών, στο Λονδίνο, το οποίο έχει δημοσιεύσει μια σειρά από εκθέσεις για την τουρκική αμυντική βιομηχανία.

«Ωστόσο, η βιομηχανία της αντιμετωπίζει θέματα βιωσιμότητας, στερείται κεφαλαίων, προσπαθεί να κάνει πάρα πολλά και υποφέρει από έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού. Χρειάζεται την Ευρώπη», πρόσθεσε.

Η σχέση ΕΕ-Τουρκίας είναι εδώ και καιρό γεμάτη κυνισμό και διφορούμενες συζητήσεις και από τις δύο πλευρές, σημειώνουν οι FT. Σήμερα, η ανάγκη της Ευρώπης για τον στρατό της Τουρκίας μπορεί και πάλι να υπερισχύσει των ανησυχιών σχετικά με την «πορεία του Ερντογάν προς ένα πλήρως αυταρχικό μοντέλο», όπως δήλωσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περασμένη εβδομάδα. Ωστόσο, όχι στον βαθμό που να ανοίξει ξανά το θέμα της ένταξης, επιμένουν αξιωματούχοι της ΕΕ.

Η σχέση μεταξύ ασφάλειας και εσωτερικής πολιτικής είναι επίσης λεπτή. Δέκα ημέρες μετά τη σύλληψή του, ο Ιμάμογλου ικέτευσε τη Γερμανία να μην εμποδίσει την εδώ και καιρό συζητούμενη πώληση αεροσκαφών Eurofighter στην Τουρκία λόγω της κράτησής του, υποστηρίζοντας ότι το εθνικό συμφέρον είναι πιο σημαντικό.

«Σας παρακαλώ να ανακαλέσετε αυτήν την απόφαση. Η Τουρκία δεν αφορά μόνο τον Ερντογάν, η Τουρκία είναι μεγαλύτερη από τον Ερντογάν. Οι κυβερνήσεις έρχονται και παρέρχονται», έγραψε ο Ιμάμογλου στο X, από τη φυλακή, προσθέτοντας ότι: «Το τέλος της διακυβέρνησης του Ερντογάν είναι ορατό».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News