Κάθε χρόνο, πάνω από 4,5 εκατομμύρια γυναίκες και μωρά σε όλο τον κόσμο πεθαίνουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του τοκετού, ή των εβδομάδων που τον ακολουθούν – καταγράφοντας ένα θάνατο ανά επτά δευτερόλεπτα παγκοσμίως. Εκατοντάδες χιλιάδες από αυτές τις εγκύους, και ολοένα και περισσότερες, επηρεάζονται από τη ζέστη.

Τώρα η μεγαλύτερη σε εύρος επιστημονική μελέτη, με τη συμμετοχή 6.000 εγκύων, επιχειρεί να αναλύσει την επίδραση του καύσωνα στους θανάτους επίδοξων μητέρων και βρεφών σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για μια δύσκολη αποστολή, που λαμβάνει χώρα σε μια απομονωμένη περιοχή του Πακιστάν, όπως περιγράφει ρεπορτάζ του Economist.

Κάθε γυναίκα στρατολογείται πριν από την 13η εβδομάδα της εγκυμοσύνης της και υποβάλλεται σε επαναλαμβανόμενες εξετάσεις και εκτεταμένους υπερήχους, ενώ παράλληλα φορά συσκευή που καταγράφει τη θερμοκρασία και την υγρασία του περιβάλλοντός της όλο το 24ωρο. Κάποιες από τις εγκύους υπόκεινται σε λήψη δείγματος πλακούντα εντός 30 λεπτών από τον τοκετό.

Τα ευρήματα των ερευνητών του Πανεπιστημίου Αγά Χαν στο Καράτσι του Πακιστάν θα βοηθήσουν να εξηγηθεί γιατί το θερμότερο κλίμα έχει καταστροφικές επιπτώσεις σε ορισμένες εγκύους και στα μωρά τους – μια τάση που είναι πλέον εμφανής παγκοσμίως, και αναμένεται να επιδεινωθεί.

Η μείωση του αριθμού των εγκύων που χάνουν τη ζωή τους στη διάρκεια του τοκετού, των νεογνών και των θνησιγενών βρεφών, επιβραδύνεται την τελευταία δεκαετία. Οι ερευνητές θεωρούν ότι δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως οι υψηλότερες θερμοκρασίες ακυρώνουν πλέον πολλές από τις βελτιώσεις που έχει επιφέρει η ιατρική επιστήμη στην υγεία των εγκύων.

Εδώ και καιρό έχει γίνει σαφές ότι η κλιματική αλλαγή, που αυξάνει τις θερμοκρασίες και κάνει τα ακραία καιρικά φαινόμενα πιο συχνά και σοβαρά, κάνει κακό στην υγεία. Η διατήρηση μιας σταθερής θερμοκρασίας του ανθρώπινου σώματος είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία του. Οσο αυξάνεται, τόσο πιο σκληρά εργάζεται το σώμα για να δροσιστεί – γεγονός που επιβαρύνει ακόμα και υγιή άτομα, ενώ επιδεινώνει θανάσιμα τις χρόνιες παθήσεις.

Η εγκυμοσύνη συνοδεύεται από φυσιολογικές οργανικές αλλαγές που κάνουν μια γυναίκα και το αγέννητο μωρό της ιδιαίτερα ευάλωτα στην άνοδο της θερμοκρασίας. Ο μεταβολισμός των εγκύων επιταχύνεται για να υποστηρίξει το αναπτυσσόμενο έμβρυο, παράγοντας περίσσεια θερμότητα, που το σώμα της μπορεί να διαχειριστεί. Ο όγκος του αίματος αυξάνεται έως και 50%, επιβαρύνοντας τη λειτουργία της καρδιάς.

Η αφυδάτωση και ο υποσιτισμός εμφανίζονται πιο εύκολα και θέτουν μεγαλύτερους κινδύνους τόσο για τη μητέρα όσο και για το παιδί. Παράλληλα, το γυναικείο ανοσοποιητικό σύστημα μεταβάλλεται, καθιστώντας την πιο ευάλωτη σε ορισμένες λοιμώξεις. Ομοίως, τα νεογέννητα δυσκολεύονται να ρυθμίσουν τη θερμοκρασία του σώματός τους και να καταπολεμήσουν τις ασθένειες.

Παρά τα προφανή αυτά προβλήματα, η σύνδεση μεταξύ της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της επικίνδυνης εγκυμοσύνης διαπιστώθηκε σχετικά πρόσφατα. Η πρώτη μεγάλης κλίμακας μελέτη, που δημοσιεύθηκε το 2010, ανέλυσε σχεδόν 60.000 καλοκαιρινές γεννήσεις στην Καλιφόρνια σε διάστημα οκτώ ετών – και διαπίστωσε ότι ο αριθμός των γεννήσεων πριν από τις 37 εβδομάδες κύησης αυξάνονταν παράλληλα με τις θερμοκρασίες.

Οι επιπλοκές που προκύπτουν από τέτοιους «πρόωρους» τοκετούς πιστεύεται ότι προκαλούν το 40% όλων των θανάτων σε βρέφη ηλικίας κάτω του ενός μηνός. Η σχέση μεταξύ της ζέστης και των πρόωρων τοκετών έχει έκτοτε επιβεβαιωθεί από δεδομένα ερευνών σε όλο τον κόσμο.

Μια συνδυαστική ανάλυση 198 μελετών σε 66 χώρες το 2024 διαπίστωσε ότι οι πιθανότητες πρόωρου τοκετού αυξάνονται κατά περίπου 4% με κάθε άνοδο 1 βαθμού Κελσίου της μέσης θερμοκρασίας στην οποία εκτίθενται οι γυναίκες τον μήνα πριν από τον τοκετό – και περισσότερο σε μεγαλύτερα διαστήματα. Οι καύσωνες αυξάνουν την πιθανότητα πρόωρου τοκετού κατά 25%, ενώ σε φτωχότερες χώρες με λιγότερο εύκρατο κλίμα, ο αντίκτυπος είναι ακόμη μεγαλύτερος.

Παράλληλα έχουν παρατηρηθεί ισχυροί δεσμοί μεταξύ του θερμότερου καιρού και των θνησιγενών νεογνών, καθώς και με τον διαβήτη κύησης και τις υπερτασικές διαταραχές στις μέλλουσες μητέρες – δύο συμπτώματα που απειλούν τη ζωή, αν δεν αντιμετωπισθούν εγκαίρως. Το χαμηλό βάρος γέννησης και ορισμένες γενετικές ανωμαλίες δείχνουν επίσης να αυξάνονται λόγω καύσωνα.

Ολα αυτά επιδεινώνουν τις υπάρχουσες ανισότητες. Η μελέτη της Καλιφόρνια διαπίστωσε ότι ο κίνδυνος πρόωρου τοκετού αυξήθηκε κατά πάνω από 200% στις μαύρες μητέρες από ότι στις λευκές κάτω από τις ίδιες αυξημένες θερμοκρασίες. Ειδικά σε χώρες του Τρίτου Κόσμου, όπου οι γυναίκες δεν μπορούν να αποφύγουν αποτελεσματικά τις υψηλές θερμοκρασίες, οι κίνδυνοι αυξάνονται κατακόρυφα, τόσο για τις εγκύους, όσο και για τα έμβρυα.

Αυτές οι επιπτώσεις είναι πιθανό να γίνουν πιο σοβαρές καθώς αυξάνονται οι θερμοκρασίες διεθνώς. Μοντελοποίηση ιατρικής σχολής του Λονδίνου προέβλεψε αλλαγές στις πρόωρες γεννήσεις και στην παιδική θνησιμότητα στη Νότια Αφρική και την Κένυα. Με βάση την τρέχουσα πορεία εκπομπών αερίων παγκοσμίως, η παιδική θνησιμότητα αναμένεται να αυξηθεί κατά 20% στη Νότια Αφρική μεταξύ 2040 και 2060 – και οι πρόωρες γεννήσεις κατά πάνω από 50% και στις δύο χώρες.

Αλλά αν και οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στην υγεία των νέων μητέρων και των μωρών είναι πλέον σαφείς, οι λόγοι που τις προκαλούν δεν είναι. Παρακολουθώντας στενά την υγεία χιλιάδων γυναικών και των εμβρύων τους, καθώς και τις ακριβείς συνθήκες στις οποίες εκτίθενται καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους, η ομάδα του Καράτσι επιχειρεί να τους κατανοήσει.

Ελπίζουν ότι περαιτέρω έρευνα θα αποκαλύψει τις φυσικές διεργασίες με τις οποίες η θερμότητα επηρεάζει τα αποτελέσματα της εγκυμοσύνης – όπως την αλλαγή της ροής του αίματος στον πλακούντα που προκαλεί ορμονικές αλλαγές, ή διαταράσσει τον τρόπο με τον οποίο τα εμβρυϊκά κύτταρα εκφράζουν ορισμένα γονίδια. Αυτό θα επιτρέψει στους γιατρούς να αρχίσουν να αναπτύσσουν ιατρικές θεραπείες. Αλλά όλα αυτά απαιτούν χρόνια εντατικών μελετών.

Ο μετριασμός είναι ο άμεσος στόχος αρκετών τρεχουσών ερευνών. Μία από αυτές, εξετάζει τον αντίκτυπο φθηνών παρεμβάσεων στα πακιστανικά σπίτια, όπως η προσθήκη σκίασης σε καμβά στις στέγες, ή το βάψιμο τοίχων με ανακλαστικό χρώμα. Μια νέα ηλεκτρονική εφαρμογή προσφέρει εξατομικευμένες συμβουλές για την προστασία από τη ζέστη σε εγκύους και ήδη έχει τεθεί δοκιμαστικά στη Σουηδία, τη Νότια Αφρική και τη Ζιμπάμπουε.

Τέτοιες πρωτοβουλίες δεν έχουν ακόμα ξεπεράσει τα όρια των ακαδημαϊκών κύκλων, καθώς ελάχιστες χώρες υπολογίζουν την υγεία των μητέρων στα σχέδιά προσαρμογής τους απέναντι στην κλιματική αλλαγή που υποβάλλουν στον ΟΗΕ. Στην Αμερική, η νομοθεσία για τη χρηματοδότηση της έρευνας σχετικά με τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη στην εγκυμοσύνη προτάθηκε για πρώτη φορά πριν από περίπου πέντε χρόνια, αλλά έκτοτε δεν έχει οδηγήσει πουθενά.

Τόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, όσο και τα Ηνωμένα Εθνη σύντομα θα δημοσιεύσουν επίσημες οδηγίες σχετικά με τους δείκτες που πρέπει να παρακολουθούν οι κυβερνήσεις για να σχεδιάζουν παρεμβάσεις που θα προστατεύουν την υγεία των εγκύων και των βρεφών από τις διαρκώς αυξανόμενες θερμοκρασίες και τους επίμονους καύσωνες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News