Ο Τζανλούκα Μερκούρι έγραψε στην Corriere della Sera ότι αυτές είναι οι ημέρες που παίζονται τα πάντα για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Δεν υπάρχει έμφαση, δεν υπάρχει καμία ρητορική. Ετσι έχουν τα πράγματα. Πρέπει οπωσδήποτε να επιτευχθεί συμφωνία για την αποδέσμευση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων που έχουν παγώσει μετά την επίθεση στην Ουκρανία.
Οι κρίσιμες ημέρες είναι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 18 και 19 Δεκεμβρίου. Αν δεν ακούσετε κανέναν ηγέτη εδώ γύρω να μιλάει σωστά για αυτή τη συνάντηση, χρειάζεται ένας διπλωμάτης από μια μικρή χώρα, όπως ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών της Εσθονίας, Γιονάταν Βσέβιοφ, για να μας υπενθυμίσει για τι μιλάμε. «Προετοιμάζουμε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 18 και 19 Δεκεμβρίου. Προσπαθούμε να διασφαλίσουμε ότι η Ευρώπη θα έχει μια θέση στο τραπέζι όπου γράφεται Ιστορία».
Το Politico το συνοψίζει ως εξής: «Για την ΕΕ παραμένει ένα θεμελιώδες ερώτημα, ένα ερώτημα που αναδύεται σε κάθε κρίση στα γραφεία διπλωματών και αξιωματούχων που εργάζονται στις Βρυξέλλες: μπορεί μια ένωση 27 διαφορετικών, διχασμένων και πολύπλοκων χωρών, καθεμία με τις δικές της εσωτερικές διαμάχες, πολιτικές αντιπαλότητες και φιλόδοξες ηγεσίες, να αντιμετωπίσει την κατάσταση όταν πραγματικά έχει σημασία;»
Η απάντηση είναι κρίσιμη για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι η σωτηρία της Ουκρανίας, η οποία είναι πλέον σαφές ότι έχει εγκαταλειφθεί από την Αμερική του Τραμπ. Είναι προδομένη, όπως λέει ο Μακρόν. «Υπάρχει πιθανότητα οι ΗΠΑ να προδώσουν την Ουκρανία στο εδαφικό ζήτημα, χωρίς να παράσχουν σαφήνεια σχετικά με τις εγγυήσεις ασφαλείας» δήλωσε ο πρόεδρος της Γαλλίας κατά τη διάρκεια μιας εξ αποστάσεως συνόδου κορυφής τις τελευταίες ημέρες. Μόνο εμείς μπορούμε να τη σώσουμε, και δεν είναι «απλώς» αλληλεγγύη: είναι διορατικότητα στην αυτοάμυνα, εν ολίγοις είναι προς το συμφέρον μας.
Η σωτηρία της Ουκρανίας δεν σημαίνει –και δεν σήμαινε ποτέ– την ελπίδα να επιτευχθεί ολοκληρωτική νίκη επί του Πούτιν, κάτι αδιανόητο και όταν ο Μπάιντεν ήταν στην εξουσία, πόσο μάλλον τώρα. Η σωτηρία της Ουκρανίας σημαίνει μείωση της ζημιάς από έναν εδαφικό ακρωτηριασμό, διαφύλαξη της ύπαρξής της ως ανεξαρτήτου κράτους, με εγγυήσεις για την ασφάλειά της. Η Ουκρανία χρειάζεται όπλα, τα οποία η Ευρώπη μπορεί να παράσχει μόνο αγοράζοντάς τα από τις ΗΠΑ, επειδή ο Τραμπ δεν θα δώσει τίποτε πια. Και χρειάζονται πολλά χρήματα, επειδή από τώρα μέχρι τον Φεβρουάριο το Κίεβο δεν θα έχει ούτε καν αρκετά λεφτά για να πληρώσει μισθούς και συντάξεις.
Ολα αυτά εξυπηρετούν τους δικούς της σκοπούς. Μια κατεστραμμένη Ουκρανία, υποταγμένη στον Πούτιν, θα είναι η αιμορραγούσα ανατολική πλευρά ολόκληρης της ηπείρου, μια θανάσιμη πληγή. Μια όρθια Ουκρανία θα σημαίνει ότι η Ευρώπη ήταν αυτή που την κράτησε όρθια. Με αυτόν τον τρόπο η Ευρώπη θα έχει θέσει τα θεμέλια για ένα εύλογο σύστημα ασφαλείας, για μια κοινή άμυνα που δεν είναι πλέον απλώς θεωρητική. Με λίγα λόγια, θα έχει βρει τον πραγματικό εαυτό της.
Ολα αυτά κρύβονται πίσω από το ζήτημα των ρωσικών κονδυλίων για την Ουκρανία. Η συμφωνία είναι η απάντηση. Η Ευρώπη, ναι, στέλνει στον Πούτιν το μήνυμα ότι η Ουκρανία πρέπει να ιδρώσει τουλάχιστον άλλα δύο χρόνια, αν είναι ικανή, και τότε θα δούμε αν ο χρόνος είναι πραγματικά με το μέρος του, όπως φωνάζουν οι οπαδοί του. Και η Ευρώπη, ναι, απαντά στο κάλεσμα της Ιστορίας. Η Ευρώπη είναι εδώ, και αν είναι εδώ αυτή τη φορά, θα είναι εκεί ακόμη περισσότερο στο μέλλον.
Εχουν επίγνωση της σημασίας της στιγμής οι ευρωπαίοι ηγέτες; Ο καγκελάριος της Γερμανίας φαίνεται να είναι ο πιο διαυγής αυτές τις μέρες. Ο Φρίντριχ Μερτς εξήγησε με δικά του λόγια πόσο σημαντικό είναι να ξεμπλοκαριστεί το ζήτημα των ρωσικών κεφαλαίων και το έκανε αδίστακτα, επισημαίνοντας τον κίνδυνο η ανίερη συνεργασία Τραμπ-Πούτιν να αποκτήσει τον έλεγχο αυτών των χρημάτων, όπως ορίζει ρητά το ρωσοαμερικανικό σχέδιο των 28 σημείων. «Αν η ΕΕ λαμβάνει σοβαρά υπόψη την ευρωπαϊκή κυριαρχία, δεν μπορούμε να αφήσουμε σε άλλα κράτη, μη ευρωπαϊκά, να αποφασίσουν τι θα κάνουν με τους οικονομικούς πόρους ενός επιτιθέμενου» έγραψε ο Φρίντριχ Μερτς.
Υπογραμμίζοντας το επείγον της στιγμής, ο γερμανός καγκελάριος θα πάει στις Βρυξέλλες για να συναντηθεί με τον βέλγο πρωθυπουργό Ντε Βέβερ, το κύριο εμπόδιο στη συμφωνία, αλλά για κατανοητούς λόγους. Το Βέλγιο, έχοντας νομική ευθύνη για τα ρωσικά κεφάλαια που έχουν παγώσει στο έδαφός του, 180 δισ. ευρώ σε ρωσικά ομόλογα που κατέχει η εταιρεία Euroclear, φοβάται τη διεθνή αγωγή και περαιτέρω αντίποινα από τη Ρωσία.
Η κυβέρνηση των Βρυξελλών δεν θέλει να διακινδυνεύσει να υποχρεωθεί σε αποζημίωση της Μόσχας, αν ένα διαιτητικό δικαστήριο αποφανθεί υπέρ της ή αν οι κυρώσεις της ΕΕ δεν ανανεωθούν. Για αυτόν τον λόγο ο Ντε Βέβερ έχει δηλώσει ότι θα μπλοκάρει το δάνειο αποζημίωσης αν δεν υπάρξει εγγύηση ότι άλλα κράτη θα συνεισφέρουν στην τελική αποζημίωση.
Η αρχική ιδέα της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ήταν να δώσει αυτά τα χρήματα στην ΕΕ (η οποία στη συνέχεια θα τα μεταβιβάσει στο Κίεβο) σε αντάλλαγμα για ομόλογα που θα είναι καταχωρισμένα στην Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας, αλλά θα κρατούνται μέχρι την καταβολή των πολεμικών αποζημιώσεων στην Ουκρανία. Επομένως θα έπρεπε να αποπληρώσει το δάνειο μόνο αν η Μόσχα συμφωνούσε να καταβάλει πολεμικές αποζημιώσεις στο Κίεβο. Η απαίτηση του Βελγίου είναι να αναλάβουν όλοι ένα μερίδιο του κινδύνου αποζημίωσης προς τους Ρώσους, κάτι που συναντά αντίσταση από βασικές χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία.
Αντιμέτωπη με την καταιγίδα αμφιβολιών και καθυστερήσεων (το «δάνειο αποζημίωσης» ανακοινώθηκε τον Σεπτέμβριο) και αφού η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατέστησε σαφές ότι δεν μπορεί να είναι ο εγγυητής έσχατης ανάγκης, η Κομισιόν παρουσίασε τελικά δύο προτάσεις για την απεμπλοκή της κατάστασης. Η πρώτη δίνει έμφαση στην ιδέα ενός δανείου αποζημίωσης που θα χρηματοδοτηθεί με παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία στο Βέλγιο, αλλά και σε άλλες χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Σουηδία και Κύπρο), όπως ζήτησε ο ίδιος ο Ντε Βέβερ. Αυτό θα ανέβαζε το σύνολο στα 210 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 75 δισ. ευρώ θα διατεθούν αμέσως για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας για τα επόμενα δύο χρόνια (το υπόλοιπο θα χρησιμοποιηθεί εν μέρει για την κάλυψη ενός άλλου δανείου που εγκρίθηκε από την G7 πέρυσι).
Ο κίνδυνος για το Βέλγιο να κληθεί να αποπληρώσει τους Ρώσους εντός ημερών εάν οι κυρώσεις δεν επιβεβαιωθούν ή αν εκδοθεί αρνητική απόφαση ελαχιστοποιείται από έναν μηχανισμό που παρέχει εγγύηση, εν μέρει από τον Προϋπολογισμό της ΕΕ και εν μέρει από τα κράτη-μέλη, με μερίδια ανάλογα του ΑΕΠ τους. Ωστόσο, σε περίπτωση προβλημάτων, τα κράτη-μέλη θα μπορούσαν ακόμη να ζητήσουν δάνειο από την ΕΕ. Η πρόταση προβλέπει την εφαρμογή των εξουσιών έκτακτης ανάγκης της Κομισιόν, βάσει του άρθρου 122 της Συνθήκης της ΕΕ, η οποία θα απέτρεπε την ομόφωνη ψήφο και, επομένως, το βέτο από τη φιλορωσική Ουγγαρία ή από το ίδιο το Βέλγιο.
Η δεύτερη πρόταση προβλέπει δάνειο που θα χρηματοδοτηθεί μέσω ενός κοινού μέσου χρέους της ΕΕ, το οποίο θα προέρχεται από τον πολυετή Προϋπολογισμό της. Αλλά αυτό θα απαιτούσε ομοφωνία, κάτι που είναι αδύνατο λόγω του βέτο της Ουγγαρίας. Επομένως μόνο το δάνειο επανορθώσεων βρίσκεται στο τραπέζι, αναθεωρημένο και τροποποιημένο με όλες τις πιθανές εγγυήσεις, αλλά πιθανώς όχι αρκετό για το Βέλγιο. Εξ ου και η επίσκεψη του Μερτς, ο οποίος θα προσπαθήσει να πείσει τον Ντε Βέβερ, ώστε να μην τον ταπεινώσει με ψήφο πλειοψηφίας.
Ο γερμανός καγκελάριος ενεργεί ως ένας εθνικός ηγέτης, που δεν κρύβει από τους πολίτες του την πιθανότητα να πρέπει να εγγυηθεί για τις βελγικές ανησυχίες και για τις ουκρανικές ανάγκες, αλλά είναι και ευρωπαίος ηγέτης που υφαίνει έναν κοινό ιστό χωρίς τον οποίο η Ευρώπη θα ήταν ανεπανόρθωτα εκτεθειμένη.
Αυτές είναι πραγματικά καθοριστικές ημέρες και εβδομάδες. Το θέμα είναι καυτό. Οι Ρώσοι ήδη μιλούν για casus belli. Η απαίτηση για γρήγορη και ανώδυνη λύση από τους ευρωπαίους ηγέτες ήταν υπερβολική, επειδή ήταν και ανθρωπίνως και πολιτικώς αδύνατη. Αλλά το να περιμένουμε από όλους να βρουν μια κοινή λύση στις 18 και 19 Δεκεμβρίου, μια λύση που θα έσωζε την Ουκρανία και την ίδια την Ευρώπη, είναι απλώς επιτακτική ανάγκη. Από την επόμενη ημέρα και μετά η ετυμηγορία της Ιστορίας θα γραφτεί για όλους, σύμφωνα με την Corriere Della Sera.