To «μέγα φράγμα» στον Κυανό Νείλο ή Μεγάλο Φράγμα της Αιθιοπικής Αναγέννησης ή, απλούστερα, GERD, εγκαινιάστηκε από τους Αιθίοπες. Και η ιταλική κατασκευαστική Webuild SpA πανηγύρισε «τον μεγαλύτερο υδροηλεκτρικό σταθμό που έγινε ποτέ στην Αφρική», στα σύνορα Αιθιοπίας – Σουδάν. Στο θέμα, όμως, υπάρχει γεωπολιτικής φύσεως παρασκήνιο, αφού τόσο η Αίγυπτος όσο και η νόμιμη κυβέρνηση του εμφυλιοπολεμικού Σουδάν αντιτίθενται στην ύπαρξη και λειτουργία αυτού του φαραωνικού φράγματος.
Βέβαια, ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας, Αμπι Αχμετ (βραβείο Νομπέλ Ειρήνης 2019), μιλώντας στην τελετή εγκαινίων προσπάθησε να καθησυχάσει τους γείτονές του: «Στους αδελφούς μας λέω ότι η Αιθιοπία έκτισε το φράγμα για να ευημερήσει, για να ηλεκτροδοτήσει ολόκληρες περιοχές και για να αλλάξει τη ζωή του λαού. Σε καμία περίπτωση δεν το έκανε για να βλάψει τους αδελφούς της. Το Φράγμα της Αναγέννησης δεν αποτελεί απειλή, αλλά κοινή ευκαιρία».
Η Corriere della Sera διαπίστωσε ότι «διακυβεύεται η διαχείριση και η εκμετάλλευση του νερού» και θύμισε ότι η Αίγυπτος πρωτίστως και δευτερευόντως το Σουδάν έχουν κατακεραυνώσει το GERD από την αρχή της κατασκευής του, που διήρκεσε 11 έτη. Παρέπεμψε και στον βρετανικό Economist, ο οποίος «συνόψισε τους οικονομικούς και γεωπολιτικούς λόγους που επικαλούνται οι διαμαρτυρόμενοι».
Δεν επισήμανε κάτι άγνωστο ο Economist: «Η Αίγυπτος και το Σουδάν εξαρτώνται από την πρόσβαση στον Νείλο για το μεγαλύτερο μέρος των αποθεμάτων νερού τους. Η Αίγυπτος υποφέρει ήδη από λειψυδρία, επειδή χρησιμοποιεί μεγάλο μέρος του νερού της για τη γεωργία, ενώ τα συστήματα άρδευσης που διαθέτει είναι παλιά και έχουν διαρροές. Φοβάται ότι το GERD ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί ώστε να στερέψει τα αιγυπτιακά αποθέματά νερού.
»Το Σουδάν, παγιδευμένο σε εμφύλιο πόλεμο περισσότερο από δύο χρόνια, ελπίζει να αυξήσει την αγροτική παραγωγή του. Το GERD ίσως το βοηθήσει στη διαχείριση των πλημμυρών και στην άρδευση, όπως και στη βελτίωση της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας, όμως η χώρα συντάσσεται με την Αίγυπτο, η οποία υποστηρίζει τον εθνικό στρατό του Σουδάν στον εμφύλιο, με συνέπεια να προβάλλει και αυτό την αντίθεσή του στο φράγμα».
Το κλειδί για να κατανοήσουμε τις αντιθέσεις γύρω από την κατασκευή και λειτουργία του φράγματος είναι ότι μέσα στα προαναφερθέντα έντεκα χρόνια της κατασκευής του οι τρεις χώρες δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σε κοινό σχέδιο διαχείρισης των υδάτων του Κυανού Νείλου, ούτε σε κάποιον μηχανισμό που θα ήταν ο αρμόδιος να επιληφθεί σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών. Ολες αυτές οι αποτυχίες ενίσχυσαν την αμοιβαία καχυποψία. Εξάλλου και ο Αμπι έριξε λάδι στη φωτιά προσφάτως, λέγοντας ότι «το GERD σηματοδοτεί το τέλος της γεωπολιτικά ασήμαντης Αιθιοπίας»…
Οι κατασκευαστές του φράγματος είπαν στους συμπατριώτες τους της Corriere ότι το φράγμα έχει πολλές δυνατότητες: «Θα διπλασιάσει την ενέργεια της χώρας, θα επιτρέψει την εξαγωγή της στο Σουδάν, στο Τζιμπουτί, στην Τανζανία και στην Υεμένη, ενώ θα ευνοήσει την ντόπια βιομηχανική ανάπτυξη». Βέβαια, το φράγμα προκάλεσε ζημία στη γεωργία και σε τμήμα του αγροτικού πληθυσμού: «Βύθισε περίπου 1.600 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης, προκαλώντας απώλεια γαιών, οικοτόπων, αλλά και τον εκτοπισμό περίπου 20.000 ανθρώπων».
Στο γεωπολιτικό σκέλος της υπόθεσης, ας σημειωθεί ότι η Αίγυπτος επισείει δύο συνθήκες (την αγγλο-αιγυπτιακή του 1929 και την αιγυπτιακή – σουδανική του 1959) οι οποίες χορήγησαν στο Κάιρο το δικαίωμα να ασκεί βέτο σε οποιοδήποτε κατασκευαστικό έργο επί του Νείλου και των παραποτάμων του, άρα η Αίγυπτος έχει λόγο για τα δικαιώματα ύδρευσης των υπολοίπων χωρών που διαρρέει ο Νείλος. Η άμυνα της Αιθιοπίας σε αυτά τα έγγραφα ήταν απλή: «Δεν δεσμευόμαστε από συνθήκες της αποικιακής εποχής».
Το βρετανικό περιοδικό προεξόφλησε ότι το αιθιοπικό φράγμα δεν θα προκαλέσει σοβαρές ζημιές στη Νειλοχώρα, επισήμανε ότι έπρεπε να είχε επιτευχθεί κάποια συμφωνία για τη διαχείριση του νερού, σχολίασε ότι και οι δύο χώρες έχουν βρει στο φράγμα ένα εργαλείο για τη μόχλευση του εθνικισμού και, τέλος, θύμισε ότι ο αιγύπτιος πρόεδρος Αμπντελφατάχ αλ-Σίσι είχε περιγράψει το φράγμα ως ζήτημα ζωής και θανάτου, «αν και είναι πολύ απίθανο να πραγματοποιήσει την απειλή περί βομβαρδισμού του, την οποία είχε διατυπώσει στο παρελθόν».
Σενάρια περί νέων πολεμικών εστιών
Κλείνοντας η Corriere παρέθεσε τις εκτιμήσεις του Economist ότι «η Αίγυπτος έχει εντείνει τις προσπάθειές της να υποστηρίξει τους εχθρούς της αιθιοπικής κυβέρνησης. Στέλνει όπλα στις πολιτοφυλακές Fano, ένα αιθιοπικό επαναστατικό κίνημα που μάχεται εναντίον του Αμπι», ενώ «έχει ενισχύσει και τους δεσμούς με την Ερυθραία, έναν εχθρό της Αιθιοπίας». Ωστόσο σημείωσαν ότι «και ο Αμπι σχεδιάζει στρατιωτική επίθεση για να ανακτήσει τμήματα της Ερυθραίας, η οποία αποσχίστηκε από την Αιθιοπία το 1993». Και το κλου: «Η ανησυχία είναι ότι αν ξεσπάσει πόλεμος, η Αίγυπτος ίσως υποστηρίξει την Ερυθραία».