Αν και νομίζουμε ότι ξέρουμε τον εαυτό μας, οι περισσότεροι δεν τον γνωρίζουμε τόσο καλά. Η έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι που έχουν υψηλό επίπεδο αυτογνωσίας – που μπορούν να δουν τον εαυτό τους μέσα στον κόσμο και πώς τον βλέπουν οι άλλοι – παίρνουν πιο έξυπνες αποφάσεις, μεγαλώνουν πιο ώριμα παιδιά και είναι πιο πετυχημένοι στο σχολείο και την εργασία. Είναι λιγότερο πιθανό να πουν ψέματα, να εξαπατήσουν ή να κλέψουν. Και διατηρούν με τους άλλους πιο υγιείς σχέσεις, γράφει η Wall Street Journal.
Η Τάσα Γιούριχ, ψυχολόγος από το Ντένβερ του Κολοράντο στις ΗΠΑ, πέρασε τρία χρόνια κάνοντας έρευνα για την αυτογνωσία και τα αποτελέσματά της δημοσιεύτηκαν στο νέο της βιβλίο με τίτλο «Insight». Ως προς την αυτογνωσία, λέει, υπάρχουν τρεις τύποι ανθρώπων: όσοι έχουν αυτογνωσία, όσοι υποτιμούν ότι έχουν (τους αποκαλεί «υποτιμητές») και εκείνοι που υπερεκτιμούν την αυτογνωσία τους («υπερεκτιμητές»). Οι «υποτιμητές» αυτομαστιγώνονται χωρίς λόγο ενώ οι «υπερεκτιμητές» πιστεύουν ότι κάνουν τα πάντα καλά. Διαφορές φύλου πάντως δεν διαπίστωσε.
Η εσωτερική αυτογνωσία είναι διεργασία ενδοσκόπησης – τι συμβαίνει όταν γνωρίζουμε καλά τον εαυτό μας. Αντίστοιχα, η εξωτερική αυτογνωσία είναι αυτό που συμβαίνει όταν αντιλαμβανόμαστε τον τρόπο με τον οποίο μας βλέπουν οι άλλοι. Μπορεί να υπερέχουμε σε κάτι και όχι σε κάτι άλλο.
Η εξωτερική αυτογνωσία είναι πιο δύσκολο να επιτευχθεί, υποστηρίζει η δρ Γιούριχ. Μπορούμε να κάνουμε ψυχοθεραπεία ή να κρατάμε ημερολόγιο προσπαθώντας να μάθουμε τον εαυτό μας, αλλά εξακολουθούμε να κοιτάζουμε τον κόσμο μέσα από τον δικό μας φακό. Άλλοι άνθρωποι, όμως, μπορούν να μας δώσουν μια πολύ πιο αντικειμενική εικόνα για τον εαυτό μας.
Πώς μπορούμε να μάθουμε πώς μας βλέπουν πραγματικά οι άλλοι; Εκείνοι που μας γνωρίζουν καλά συχνά δεν θα μας πουν την αλήθεια. Τα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης, με όλα τα «like» και τους «friends», μας δίνουν, επίσης, μια ψευδή αίσθηση του εαυτού μας. Η τεχνολογία, εξάλλου, αποκρύπτει πολλά σχόλια, που προκύπτουν από τη γλώσσα του σώματος και τον τόνο της φωνής, τα οποία θα μας βοηθούσαν να καταλάβουμε περισσότερα πράγματα.
Η Τάσα Γιούριχ υποστηρίζει ότι μπορούμε να ενισχύσουμε την εξωτερική αυτογνωσία μας. Αυτή και οι συνεργάτες της διάβασαν περισσότερες από 800 μελέτες σχετικές με την αυτογνωσία. Εξέτασαν επίσης περίπου 5.000 άτομα σε όλο τον κόσμο και διεξήγαγαν λεπτομερείς συνεντεύξεις με 50 άτομα, που βελτίωσαν σημαντικά την αυτογνωσία τους με την πάροδο του χρόνου.
Ο αμερικανίδα ψυχολόγος εντόπισε επτά κατηγορίες –περιοχές αυτογνωσίας του εαυτού μας, που πρέπει να καλλιεργήσουμε και να επιδιώξουμε feedback από τους άλλους εάν θέλουμε να έχουμε μεγαλύτερη επίγνωση. Αυτές είναι οι αξίες μας, τα πάθη, οι φιλοδοξίες, ο τρόπος προσαρμογής μας (ποιο είδος περιβάλλοντος θα μας κάνει ευτυχισμένους και αφοσιωμένους), η προσωπικότητα, οι δυνάμεις και οι αδυναμίες μας και ο αντίκτυπος που έχουμε στους ανθρώπους γύρω μας.
Και μας συμβουλεύει τι πρέπει να κάνουμε για να δούμε καλύτερα πώς μας βλέπουν οι άλλοι. Λέει η Γιούριχ:
- Επιλέξτε το σωστό άτομο για να ζητήσετε feedback (ανατροφοδότηση)
Μπορεί να μην είναι κάποιος πολύ δικός σας. Ο σύζυγος, ο καλύτερος φίλος ή κάποιο μέλος της οικογένειας έχει λόγους να προσπαθήσει να σας ευχαριστήσει. Αυτές οι σχέσεις μπορεί να είναι συναισθηματικά πολύπλοκες, οπότε υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος συγκρούσεων, αν δεν σας αρέσει η ανατροφοδότηση.
Αναζητήστε κάποιον πιο μακρινό που μπορεί να είναι πιο αντικειμενικός. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι μπορούν να παρακολουθήσουν έναν ξένο (που δεν τον έχουν συναντήσει ποτέ) για πέντε λεπτά σε ένα βίντεο και να αξιολογήσουν την προσωπικότητά του όπως ακριβώς ένας στενός φίλος ή ένα μέλος της οικογένειας.
Επιλέξετε επίσης ένα άτομο, που μπορεί να σας δει στο σωστό πλαίσιο. Για παράδειγμα, εάν θέλετε να μάθετε πώς σας βλέπουν τα άτομα του αντίθετου φύλου, ρωτήστε ένα τέτοιο άτομο. - Να είστε συγκεκριμένοι ως προς το τι θέλετε να μάθετε
Μη ζητήσετε απλά feedback. «Ανοίγετε την πόρτα σε πράγματα που ίσως δεν θέλετε να ακούσετε ή ίσως να μην είστε έτοιμοι να επεξεργαστείτε», λέει η Γιούριχ και προτείνει να κάνετε μερικές σκέψεις προηγουμένως: «Σκεφτείτε πώς θέλετε να σας βλέπουν οι άλλοι».
Για παράδειγμα: Αν θέλετε να σας θεωρούν αστεία/ο και γοητευτική/ό, ζητήστε από κάποιον που ήταν στο πάρτι μαζί σας το προηγούμενο βράδυ να σας περιγράψει πώς πραγματικά είσαστε. Τι σας βοήθησε να δώσετε αυτή την εικόνα; Πώς αντιδρούσαν οι άλλοι; - Δώστε μεγαλύτερη προσοχή στις αντιδράσεις των ανθρώπων
Συχνά χανόμαστε στις σκέψεις μας, φτιάχνοντας ιστορίες για τον εαυτό μας σχετικά με το τι πιστεύουν οι άλλοι, οι οποίες βασίζονται περισσότερο στις ανασφάλειες μας παρά στη γνώμη τους.
Η Γιούριχ προτείνει να σκεφτούμε ποιος είναι ο στόχος μας και να τον συγκρίνουμε με το αποτέλεσμα. Θέλεις να είσαι αστείος/α στο πάρτι. Γέλασαν οι άνθρωποι με το αστείο για την πεθερά σου ή ήταν σιωπηλοί, κοιτάζοντας γύρω-γύρω τους άλλους; - Παρατηρήστε μήπως οι άνθρωποι σάς αντιμετωπίζουν διαφορετικά
Δεν αρκεί να παρατηρήσουμε τη γλώσσα του σώματός τους – μερικοί άνθρωποι είναι υπερκινητικοί ή υποτονικοί ανεξάρτητα από το τι γίνεται. Δώστε προσοχή στο πώς ανταποκρίνονται στους άλλους. Αντιδρούν το ίδιο και με εσάς; Σας ακούν περισσότερο ή λιγότερο; Γελούν περισσότερο ή λιγότερο;
Είναι επίσης σημαντικό να παρατηρήσετε εάν ο τρόπος με τον οποίο ανταποκρίνεται κάποιος έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, ειδικά αν τον γνωρίζετε καλά. Η προσωπικότητα είναι αρκετά σταθερή, οπότε τυχόν αλλαγές μπορεί να αφορούν εσάς. - Κάντε το τεστ των φίλων
Η ψυχολόγος προτείνει να αναρωτηθείτε: «Ποιοι άνθρωποι θα με έβγαζαν από τη φυλακή στις 2 η ώρα το πρωί;» Τα μέλη της οικογένειας δεν μετρούν. Εάν δεν έχετε τουλάχιστον ένα ή δύο άτομα σε αυτή τη λίστα, σκεφτείτε τι διαφορετικό θα μπορούσατε να κάνετε, ώστε να έχετε ανθρώπους στη ζωή σας που θα έκαναν ο,τιδήποτε για σας. - Δημιουργήστε έναν φανταστικό θεραπευτή
Είναι σαν φανταστικός φίλος, αλλά πιο ειλικρινής. Φανταστείτε ότι ο θεραπευτής- ή η θεραπεύτριά σας παρατηρεί τη συμπεριφορά σας και στη συνέχεια σας λέει απαλά τι βλέπει. «Χρειάζεται να αλλάξετε τον τρόπο που βλέπετε τα πράγματα», λέει η Τάσα Γιούριχ, «Αυτό θα σας βοηθήσει να είστε αντικειμενικοί και να μην οχυρώνεστε πίσω από τις άμυνές σας».