Ο Ντόναλντ Τραμπ πραγματοποίησε τις απειλές του για αυξημένους δασμούς στις εισαγωγές από το Μεξικό και τον Καναδά. Η ζημιά που κάνουν αυτοί οι δασμοί και στην ίδια την αμερικανική οικονομία, δεν είναι άμεσα ορατή, γράφει το Atlantic, αλλά οδηγούν, με τουλάχιστον τέσσερις τρόπους, σε καταστροφικά αποτελέσματα.
1. Κάθε φόρος επί των εισαγωγών είναι και φόρος επί των εξαγωγών
Η πιο δημοφιλής μπύρα στην Αμερική είναι η Modelo Especial, η οποία παρασκευάζεται στο Μεξικό. Εάν επιβληθούν τέλη 25% στις εισαγωγές της Modelo, οι πωλήσεις θα μειωθούν. Αυτομάτως θα μειωθούν και οι εξαγωγές του αμερικανικού κριθαριού, που προορίζεται για την παρασκευή μεξικάνικης μπύρας. Το Μεξικό αγοράζει τα τρία τέταρτα των εξαγωγών κριθαριού των ΗΠΑ, σχεδόν όλα για ζυθοποιία.
Οι επιτελείς του Τραμπ ισχυρίζονται ότι εξορίζοντας τη μεξικάνικη μπύρα από τα ράφια των παντοπωλείων, οι δασμοί θα αυξήσουν τις πωλήσεις κριθαριού των ΗΠΑ σε ζυθοποιούς των ΗΠΑ. Αυτός ο ισχυρισμός μπορεί να είναι εν μέρει αληθής. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι τόσο απλά
Οι καλλιεργητές κριθαριού δεν ενδιαφέρονται μόνο για το πόσο κριθάρι πουλάνε. Τους ενδιαφέρει πολύ και η τιμή στην οποία το πουλάνε.
Ενας δασμός αυξάνει την τιμή τόσο κάθε εισαγόμενου αγαθού όσο και κάθε αγαθού που ανταγωνίζεται τις εισαγωγές. Εάν η τιμή της Modelo αυξηθεί, θα αυξηθεί και η τιμή της αμερικανικής μπύρας. Οι αμερικανοί παραγωγοί μπύρας δεν είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα. Οι δασμοί επί της Modelo θα τους επιτρέψουν τόσο να αυξήσουν το μερίδιο αγοράς τους σε βάρος της Modelo όσο και να αυξήσουν τις τιμές τους, ώστε να αυξήσουν τα περιθώρια κέρδους τους σε βάρος των καταναλωτών.
Ομως, επισημαίνει το Atlantic, οι αμερικανοί καταναλωτές δεν έχουν άπειρα χρήματα. Εάν πληρώνουν περισσότερα για τις μπύρες τους, θα πρέπει να κάνουν οικονομία αλλού. Συνεπεία αυτού, οι τιμές σε εξαγωγικούς τομείς όπως το κριθάρι και γενικά η γεωργία θα μειώνονται αναλογικά καθώς αυξάνονται οι τιμές στους τομείς εισαγωγής.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι αναπτυσσόμενες χώρες που προσπάθησαν, μετά το 1945, να προχωρήσουν στην εκβιομηχάνιση χρησιμοποιώντας υψηλούς δασμούς, όπως η Αργεντινή υπό τον Περόν και η Ινδία υπό τον Νεχρού, κατέληξαν να απομονωθούν από τις παγκόσμιες αγορές. Οι δασμοι τους επέτρεψαν να φτιάχνουν τις δικές τους ραδιοφωνικές συσκευές και αυτοκίνητα, αλλά με τίμημα τη μείωση των εθνικών εισοδημάτων και άρα τη συρρίκνωση της εγχώριας αγοράς για αυτά τα ραδιόφωνα και τα αυτοκίνητα. Επίσης, τα προστατευμένα ραδιόφωνα και τα αυτοκίνητα δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν στις παγκόσμιες αγορές τα ανώτερα προϊόντα των χωρών που δέχονταν τις παγκόσμιες τιμές, όπως η Γερμανία και η Ιαπωνία.
Οι δασμοί του Τραμπ θα έχουν ως συνέπεια υψηλότερες τιμές για τις εισαγωγές και τα υποκατάστατά τους και χαμηλότερα κέρδη και μισθούς για όλους όσους εργάζονται σε εξαγωγικές βιομηχανίες.
2.Το αφανές ντόμινο
Οταν οι δημοσιογράφοι γράφουν για τους δασμούς, αναζητούν καθημερινά παραδείγματα γνωστά σε όλους, όπως ακριβώς η μπύρα Modelo. Αλλοι θα αναφέρουν ντομάτες ή αβοκάντο, τρόφιμα για τα οποία το κόστος των δασμών θα αντικατοπτρίζεται στο ταμείο του σούπερ μάρκετ. Ομως, η μεγαλύτερη ζημιά που προκαλούν οι δασμοί δεν είναι τόσο εμφανής.
Η μεγαλύτερη επιχείρηση υαλουργίας στη Βόρεια Αμερική είναι μια μεξικανική εταιρεία, η Vitro. Εχει εργοστάσια στις ΗΠΑ και τον Καναδά, αλλά το κέντρο των δραστηριοτήτων της είναι το Μοντερέι του Μεξικού.
Πολύ λίγοι καταναλωτές αγοράζουν μεγάλα φύλλα βιομηχανικού γυαλιού. Γι αυτό και δεν τους ενδιαφέρει η τιμή. Ομως, τους ενδιαφέρει η τιμή ενός νέου διαμερίσματος. Αυτή η τιμή του διαμερίσματος εξαρτάται από το κόστος κατασκευής. Κάτι που εξαρτάται και από την τιμή των παραθύρων. Η οποία, με τη σειρά της, εξαρτάται από την τιμή του γυαλιού. Την οποία ο Τραμπ μόλις αύξησε κατά έως και 25%.
Μπορεί κανείς να αγοράσει λίγο αλουμίνιο σε μορφή κουτιών και άλλων οικιακών προϊόντων. Ομως, ο κύριος τρόπος που πληρώνει ο καταναλωτής για το αλουμίνιο, γράφει το Atlantic, είναι στην τιμή των αεροπορικών εισιτηρίων. Εάν μπουν δασμοί στο αλουμίνιο, το κόστος κατασκευής ενός αεροσκάφους αυξάνεται. Αρα και οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων. Ο ταξιδιώτης δεν θα ξέρει γιατί τα εισιτήρια έγιναν πιο ακριβά, θα κατηγορήσει την απληστία των αεροπορικών εταιρειών και κάποιοι πολιτικοί θα δικαιώσουν αυτό του το παράπονο. Ποιος θα συνδέσει την αύξηση με ένα προεδρικό διάταγμα ενάντια στο φθηνότερο καναδικό αλουμίνιο, το οποίο οφείλει το πλεονέκτημα τιμής του στην άφθονη υδροηλεκτρική ενέργεια του Κεμπέκ;
Μεγάλες, πολυςεθνικές εταιρείες μπορούν να μετατοπίσουν την πηγή πρώτων υλών τους από χώρες που υπόκεινται σε δασμούς, όπως η Κίνα και το Μεξικό, προς ευνοημένες χώρες, όπως το Βιετνάμ και οι Φιλιππίνες. Ομως, η αλλαγή δεν είναι ποτέ εύκολη. Για τις μικρότερες εταιρείες, μπορεί να αποδειχθεί εντελώς ανέφικτη. Ο μεγαλύτερος κατασκευαστής εξωλέμβιων κινητήρων στις ΗΠΑ απασχολεί μόνο 5.000 άτομα και πρόκειται να απολύσει περισσότερο από το ένα τέταρτο του εργατικού δυναμικού του. Αυτός ο τύπος εταιρείας δεν μπορεί εύκολα να πάει στο Ανόι για να προμηθευτεί έναν αξιόπιστο αντικαταστάτη του προμηθευτή εξαρτημάτων της, που βρίσκεται στο Σεντζέν της Κίνας. Η πρόκληση είναι μεγαλύτερη όταν ο αμερικανός κατασκευαστής δεν έχει ιδέα πόσο καιρό θα διαρκέσουν οι δασμοί Τραμπ. Πιθανότατα θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί τους γνωστούς του προμηθευτές, να πληρώνει τις αυξήσεις και τους δασμούς, να ανεβάζει τις τιμές της και να υποφέρει από τη στασιμότητα και τη συρρίκνωση της επιχείρησής του.
3. Οι δασμοί είναι παράνομοι, αλλά αυτό δεν έχει σημασία
Κάποιοι αναρωτιούνται πώς μπορεί ο Τραμπ να το κάνει αυτό. Αλλωστε, ο ίδιος ο Τραμπ επαναδιαπραγματεύτηκε τη NAFTA (Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής) και επαίνεσε τη νέα εμπορική συμφωνία ΗΠΑ-Μεξικού-Καναδά ως «βασισμένη στην αρχή της δικαιοσύνης και της αμοιβαιότητας». Η επιβολή νέων δασμών από ιδιοτροπία δεν μπορεί να είναι συνεπής με τις υποχρεώσεις των ΗΠΑ απέναντι στη Συνθήκη.
Ολα αυτά ισχύουν και οι ενέργειες του Τραμπ είναι παράνομες βάσει των κανόνων της Συνθήκης. Ομως, οι ΗΠΑ σταμάτησαν έτσι κι αλλιώς να συμμορφώνονται με τους κανόνες της Συνθήκης πριν από λίγο καιρό.
Το 2018, θυμίζει το Arlantic, η κυβέρνηση Τραμπ επέβαλε δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου. Οι πληγείσες χώρες έφεραν την υπόθεσή τους στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Περισσότερα από τέσσερα χρόνια αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2022, ο ΠΟΕ εξέδωσε την απόφασή του. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχασαν σε κάθε σημείο. Αποτέλεσμα; Η κυβέρνηση Μπάιντεν δήλωσε ότι θα αγνοούσε την απόφαση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες «δεν θα παραχωρήσουν τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη βασική ασφάλειά τους στα πάνελ του ΠΟΕ», δήλωσε ένας εκπρόσωπος της τότε κυβέρνησης
Αυτά τα προκλητικά λόγια υποστηρίχθηκαν από παρεμποδιστικές πρακτικές. Το 2017, η κυβέρνηση Τραμπ είχε μπλοκάρει νέους διορισμούς στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο του ΠΟΕ, το ανώτατο δικαστήριο του παγκόσμιου εμπορίου. Η κυβέρνηση Μπάιντεν συνέχισε το εμπάργκο. Σήμερα, και οι επτά θέσεις είναι κενές.
Οι ΗΠΑ έχουν επίσης σαμποτάρει τους μηχανισμούς επίλυσης διαφορών στο πλαίσιο των εμπορικών συμφωνιών της Βόρειας Αμερικής. Το 1998, μετά από καταγγελία του Μεξικού, οι ΗΠΑ απέφυγαν την τιμωρία με την ευφυή μέθοδο της άρνησης να διορίσουν οποιονδήποτε στην επιτροπή που υποτίθεται ότι θα έκρινε το θέμα. Αυτό λίγο-πολύ σκότωσε τη NAFTA. Η εμπορική συμφωνία ΗΠΑ-Μεξικού-Καναδά του Τραμπ είναι ακόμη πιο γεμάτη με εξαιρέσεις που επιτρέπουν στην κυβέρνησή του να κάνει ό,τι θέλει.
4. Ο δρόμος προς τον απομονωτισμό
Μπορεί πολύς κόσμος να έχει ξεχάσει ήδη το ξέσπασμα του Τραμπ κατά της Κολομβίας το προπερασμένο Σαββατοκύριακο, που περιλάμβανε απειλές για υψηλούς δασμούς στα κολομβιανά προϊόντα. Ο περισσότερος κόσμος πιθανώς δεν γνωρίζει καν ότι η Κολομβία άνοιξε την αγορά της στις εξαγωγές σίτου, σόγιας, βοείου κρέατος, βαμβακιού και φιστικιών των ΗΠΑ, ώστε να εξασφαλίσει μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ίδιοι οι Κολομβιανοί, όμως, το θυμούνται.
Η πολιτική της Κολομβίας είναι έντονα πολωμένη, ως αποτέλεσμα ετών αναταραχής και εμφυλίου πολέμου. Κατά το μεγαλύτερο μέρος του 21ου αιώνα, η πολιτική της Κολομβίας κυριαρχούνταν από φιλικούς προς τις ΗΠΑ πολιτικούς της Δεξιάς. Το 2022, για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της, η χώρα εξέλεξε πρόεδρο της Αριστεράς, τον Γκουστάβο Πέτρο. Ο Πέτρο είναι πρώην μαρξιστής αντάρτης, αλλά δεσμεύτηκε να συνεχίσει τον διάλογο με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Πώς θα φαίνεται τώρα αυτός ο διάλογος στους Κολομβιανούς; Και σε άλλους στη Νότια Αμερική και στον κόσμο;
Ο Τραμπ, σύμφωνα με το Atlantic, αποκηρύσσει μόνος του τα 80 χρόνια αμερικανικής προσπάθειας να πείσουν οι ΗΠΑ άλλες χώρες να τις εμπιστευτούν και να βασιστούν σε αυτές. Αναδιαμορφώνει τη διεθνή εικόνα των ΗΠΑ κατά τον εαυτό του: Παρορμητικός, εγωιστικός, κοντόφθαλμος και αναξιόπιστος. Η πρώτη θητεία Τραμπ μπορεί να είχε απορριφθεί ως παρέκκλιση. Ενας Τραμπ που επέστρεψε, αυτή τη φορά εξουσιοδοτημένος από μια γνήσια λαϊκή νίκη, δεν μπορεί να απορριφθεί τόσο εύκολα. Προφανώς αντιπροσωπεύει κάτι βαθύ στην αμερικανική πολιτική, κάτι που είναι πιθανό να διαρκέσει, κάτι που πρέπει να λάβουν υπόψη άλλες χώρες.
Το Μεξικό και ο Καναδάς πρέπει τελικά να υποστούν ό,τι τους επιβάλλουν οι ΗΠΑ. Δεν μπορούν να μετεγκατασταθούν. Το Μεξικό έχει μάθει από την ιδιαίτερα πικρή εμπειρία του ότι κάθε προσπάθεια να επιτύχει τις δικές του διεθνείς συμφωνίες θα σκοντάψει σε βέτο από τις ΗΠΑ, ακόμη και με τη βία εάν χρειαστεί.
Οι Καναδοί είναι σε καλύτερη θέση, όπως συνοψίζεται στο κυνικό τοπικό αστείο: «Οι Αμερικανοί είναι οι καλύτεροί μας φίλοι, είτε μας αρέσει είτε όχι». Ομως, άλλες χώρες έχουν περισσότερες επιλογές. Οπως εξηγεί το Atlantic, κατά τους τελευταίους πέντε αιώνες, ο ευρωατλαντικός κόσμος έχει δει την άνοδο της μίας μεγάλης δύναμης μετά την άλλη: Της Ισπανίας των Αψβούργων, της Γαλλίας των Βουρβόνων και του Ναπολέοντα, της Βικτωριανής Βρετανίας, της Αυτοκρατορικής και στη συνέχεια της Ναζιστικής Γερμανίας, της Σοβιετικής Ενωσης. Καθεμία από αυτές τις δυνάμεις τελικά κατέπεσε, επειδή τρόμαξε άλλες δυνάμεις και τις προκάλεσε να ενωθούν εναντίον της.
Οι ΗΠΑ, από το 1945 και μετά, επέλεξαν έναν διαφορετικό τρόπο. Συμφιλίωσαν τον κόσμο με την κυριαρχία τους, σε μεγάλο βαθμό χρησιμοποιώντας αυτήν την κυριαρχία προς όφελος των πρόθυμων εταίρων. Παρείχαν ασφάλεια, άνοιξαν αγορές, καλωσόρισαν την ευημερία των άλλων δημοκρατιών και των ομοϊδεατών συμμάχων τους. Ποιος θα διακινδύνευε όλα αυτά προκειμένου να ανατρέψει έναν τόσο καλόπιστο ηγεμόνα, τουλάχιστον όσο εκείνος παρέμενε καλόπιστος;
Στον 21ο αιώνα, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν ένα νέο είδος αντιπάλου. Οι προηγούμενοι αντίπαλοι μπορεί να ήταν ισάξιοι με τις ΗΠΑ σε πλούτο, τεχνολογία ή στρατιωτική δύναμη, αλλά όχι και στα τρία. Η Κίνα σήμερα είναι η πιο ισότιμη δύναμη που έχουν αντιμετωπίσει οι ΗΠΑ από τότε που οι Αμερικανοί πολέμησαν τη Βρετανική Αυτοκρατορία, το 1812. Για να αντιμετωπίσουν την Κίνα, διατηρώντας παράλληλα την ειρήνη, οι ΗΠΑ θα χρειαστούν περισσότερους και καλύτερους φίλους από ποτέ. Ο Τραμπ κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να αποξενώσει και να προσβάλει αυτούς τους φίλους.
«Πρώτα η Αμερική» σημαίνει «Μόνη της η Αμερική». Οι εμπορικοί πόλεμοι που μόλις άρχισαν είναι βήματα στον δρόμο προς τις μελλοντικές δυσκολίες και, αν δεν συμβεί ξαφνικά μια επιφοίτηση καλύτερης διαχείρισης, προς μελλοντικές καταστροφές.
Η γεωπολιτική ετυμηγορία για την πρώτη προεδρία Τραμπ θα μπορούσε να περιέχει μια δόση ανακούφισης, καταλήγει το Atlantic: «Οσο άσχημα κι αν ήταν, θα μπορούσε να ήταν χειρότερα». Στην παρούσα τροχιά, η ετυμηγορία για τη δεύτερη προεδρία του μπορεί να μην περιέχει καθόλου ανακούφιση.