Εχετε μπει ποτέ σε κατάστημα second hand; Το κοινό γνώρισμα αυτών των μαγαζιών είναι η χαρακτηριστική οσμή που αναδίδεται από τους «λόφους» των μεταχειρισμένων ειδών.

Ρούχα, παπούτσια, τσάντες, φο μπιζού και άλλα αξεσουάρ, λευκά είδη, διακοσμητικά και εργαλεία στοιβάζονται σε ράφια, πάγκους και καλάθια, στριμώχνονται σε κρεμάστρες, σέρνονται ακόμα και στο πάτωμα, αναδίδοντας μια αρκετά δυσάρεστη μυρωδιά, που όμως δεν είναι ικανή να απωθήσει τους λάτρεις του vintage.

Αντίθετα το εμπορικό κέντρο ReTuna Återbruksgalleria μυρίζει πολύ ωραία. Γιατί παρόλο ότι λατρεύει τη μόδα vintage, η διευθύντριά του, Άννα Μπέργκστρομ, δεν αντέχει τη μυρωδιά των μεταχειρισμένων. Και θεωρεί πολύ σημαντικό ο χώρος αυτός να είναι δελεαστικός.

Τα πάντα είναι προς πώληση στα 14 εξειδικευμένα καταστήματα του πρώτου εμπορικού κέντρου στον κόσμο με ανακυκλωμένα είδη, από ρούχα μέχρι και εργαλεία Do It Yourself (DIY), που άνοιξε πριν από τρία χρόνια στη Σουηδία με πρωτοβουλία του δήμου της πόλης Εσκιλστούνα, η οποία απέχει μία ώρα με το τρένο από τη Στοκχόλμη.

Για τους περισσότερους ανθρώπους, οι περίφημες, υπαίθριες ή όχι, «αγορές των ψύλλων» (flea markets), όπως το Μοναστηράκι της Αθήνας και το Μπιτ Μπαζάρ της Θεσσαλονίκης, τα στοκάδικα, τα second hand και τα παζάρια με τα μεταχειρισμένα των εθελοντικών οργανώσεων φέρουν ένα στίγμα, που οφείλεται σε αμέτρητες κακές εμπειρίες.

Πράγματι, πολύ συχνά αυτά τα μέρη αξίζουν μεν αλλά είναι καταθλιπτικά, όπως λέει η Αννα Μπέργκστρομ στον Ντούγκαλ Σόου του BBC.  Γι’ αυτό και έβαλε στόχο της να ανανεώσει  τις αγορές των μεταχειρισμένων και να τις κάνει  της μόδας.

Ευρύχωρο και ελκυστικό, το εμπορικό κέντρο που διευθύνει η Μπέργκστρομ θυμίζει το Ikea. Στην είσοδο, μια εγκατάσταση από ανακυκλωμένα υλικά – ένας κυκλικός πάγκος γύρω από ένα δέντρο- καλωσορίζει τους πελάτες. Το εμπορικό κέντρο διαθέτει επίσης καφετέρια αλλά και υπηρεσία συσκευασίας δώρων.

Το ReTuna οφείλει το όνομά του στο «Τούνα» (Τόνος), το χαϊδευτικό της πόλης Εσκιλστούνα, και το συνθετικό «Re» της λέξης Recycle, αφού όλα του τα εμπορεύματα προέρχονται από ανακύκλωση, είναι μεταχειρισμένα ή από στοκ ή έχουν βρει μια άλλη χρήση καθώς έχουν μετατραπεί σε κάτι άλλο.

Δημιουργήθηκε το 2015 σε μια αποθήκη που παλιότερα στέγαζε τα φορτηγά μιας εταιρείας logistics, και τα καταστήματά του δεν είναι φιλανθρωπικά ιδρύματα αλλά εμπορικές επιχειρήσεις, που πληρώνουν ενοίκιο αλλά και ένα ποσοστό επί των κερδών.

Η Άννα Μπέργκστρομ δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει στους καταστηματάρχες το επιχειρηματικό της μότο, «Κάντο όπως ο Hugo Boss», αφού ο στόχος της είναι ένα εμπορικό κέντρο το οποίο μπορεί να στέκεται ισότιμα απέναντι σε ένα κανονικό, λαμπερό mall.

Στο ReTuna υπάρχει κατάστημα αθλητικών ειδών γεμάτο με μπότες του σκι και ελαφρώς φθαρμένα έλκηθρα, κατάστημα με παιδικά που ξεχειλίζει από παιχνίδια (λίγο ξεθωριασμένα), βιβλιοπωλείο, κατάστημα DIY, και ένα άλλο με είδη σπιτιού, ακόμη και pet shop με αξεσουάρ για κατοικίδια.

Στο ανθοπωλείο που ειδικεύεται επίσης σε χειροποίητα διακοσμητικά για το σπίτι, η Μαρία Λάρσον δείχνει με υπερηφάνεια στον δημοσιογράφο του BBC, το best seller της, μια λάμπα – κουκουνάρι φτιαγμένη με κομματάκια δέρματος από ανακυκλωμένα δερμάτινα μπουφάν. Ωστόσο ανησυχεί γιατί η ζήτηση για διακοσμητικά από παλιό δέρμα είναι μεγάλη αλλά δεν μπορεί να βρει αρκετά μεταχειρισμένα δερμάτινα μπουφάν.

Το ReTuna βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο κέντρο ανακύκλωσης της πόλης, που διευθύνεται επίσης από τον δήμο της Εσκιλστούνα, όπου μια σταθερή ροή αυτοκινήτων φέρνει συνεχώς χαρτί, στρώματα και άλλα ανεπιθύμητα οικιακά αντικείμενα.

Πολλά από αυτά τα αυτοκίνητα προσπερνούν το κέντρο ανακύκλωσης ​​και σταματούν σε μια ράμπα ακριβώς δίπλα στο ReTuna. Εδώ οι κάτοικοι της πόλης αφήνουν ό,τι δεν χρειάζονται πια και μπορεί να μεταπωληθεί ή να μετατραπεί σε κάτι άλλο. Η διαλογή γίνεται σε έναν τεράστιο χώρο κάτω από το εμπορικό κέντρο, όπου ένας μικρός στρατός εργαζομένων τα τακτοποιεί σε καθορισμένες ζώνες.

Καθημερινά οι καταστηματάρχες κατεβαίνουν εκεί κάτω και επιθεωρούν τα αντικείμενα που έχουν φτάσει: παιδικά παιχνίδια, οικιακές συσκευές, εργαλεία κηπουρικής… ίσως ακόμη και ένα δερμάτινο μπουφάν. Είναι ο «θησαυρός» τους, λέει η Άννα, στον οποίο έχουν πρόσβαση χάρη στο ενοίκιο που πληρώνουν.

Συχνά οι καταστηματάρχες κάνουν ανεπίσημες συμφωνίες μεταξύ τους. Έτσι, για παράδειγμα, αν το κατάστημα ενδυμάτων γνωρίζει ότι η Λάρσον χρειάζεται δερμάτινα μπουφάν, θα της στείλουν όσα είναι πολύ κατεστραμμένα για να ξαναπωληθούν.

Οσα αντικείμενα μένουν αναξιοποίητα μεταφέρονται στη συνέχεια δίπλα, στο κέντρο ανακύκλωσης. «Γι’ αυτό μερικές φορές αστειεύομαι λέγοντας ότι το ReTuna είναι ένα εμπορικό κέντρο σκουπιδιών υψηλής μόδας», λέει η Μπέργκστρομ.

Η διευθύντρια αυτού του πρωτότυπου εμπορικού κέντρου αποδίδει το πάθος της για ηθικές, βιώσιμες αγορές στην ανατροφή που της έδωσαν οι γονείς της. Η Αννα Μπέργκστρομ γεννήθηκε σε ένα κοινόβιο χίπις, και όταν ήταν τριών ετών, η οικογένειά της μετακόμισε σε ένα χωριό με στόχο μια πιο απλή ζωή. Οι γονείς της είχαν απορρίψει κάθε μορφή καταναλωτισμού και προσπάθησαν να την προστατεύσουν από αυτόν.

Τα Χριστούγεννα, δεν της επιτρεπόταν να έχει κούκλες Barbie αλλά ούτε και κανένα άλλο παιχνίδι, θυμάται. Μεγαλώνοντας όμως, αντέδρασε. «Ο καθένας πρέπει να κάνει τη δική του πανκ επανάσταση», λέει αινιγματικά. Στην πραγματικότητα η Αννα κατέληξε να κάνει καριέρα στους ναούς του σύγχρονου καταναλωτισμού. Άρχισε με τη δημιουργία καταστημάτων λιανικής πώλησης και στη συνέχεια ανέλαβε την διεύθυνση δύο εμπορικών κέντρων στην περιοχή της Στοκχόλμης.

Όταν όμως απέκτησε παιδιά -τέσσερις κόρες- άρχισε να έχει αμφιβολίες. Οι άδειες μητρότητας -περίπου δώδεκα μήνες για κάθε παιδί- της έδωσαν χρόνο για να προβληματιστεί. Και μάλλον το μητρικό ένστικτο αναζωπύρωσε μερικές από τις αξίες που της είχαν ενσταλάξει οι γονείς της. Καθώς τα παιδιά της μεγάλωναν, όμως, θέριευαν και οι αμφιβολίες της για τον κόσμο στον οποίο τις είχε φέρει.

Παρακολουθώντας απελπισμένη τις έφηβες κόρες της να γοητεύονται από την σύγχρονη κουλτούρα του καταναλωτισμού, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί από τα μεγάλα brands, τους influencers και τα social media, στην αρχή η Άννα προσπάθησε να τους κόψει το χαρτζιλίκι, ώστε να μην μπορούν να αγοράζουν καινούργια ρούχα, προσφέρθηκε, όμως, να τους δίνει χρήματα για μεταχειρισμένα αντικείμενα. Απέτυχε.

Συνειδητοποίησε τότε ότι έπρεπε να κάνει κάτι περισσότερο, οπότε η πρόταση να αναλάβει τη διεύθυνση του ReTuna ήρθε πραγματικά την πιο κατάλληλη στιγμή: «Συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να γίνω πρότυπο για τα παιδιά μου, κάνοντας κάτι καλό για τον πλανήτη», λέει η Άννα. Αποκαλεί το εμπορικό κέντρο «το μωρό μου», και θέλει να είναι ένας τόπος που θα τον επισκέπτονται με υπερηφάνεια τα παιδιά της.

Και πράγματι το κάνουν, αν και δεν τις έχει πείσει ακόμη να κάνουν tag την τοποθεσία με αναρτήσεις τους στο Instagram. Η μεγαλύτερη ελπίδα της, εξάλλου, είναι ότι αυτό που λειτουργεί για την οικογένειά της μπορεί να λειτουργήσει για ολόκληρη τη σουηδική κοινωνία.

Οι Σουηδοί αγαπούν την έννοια της αειφορίας και να κάνουν πράγματα για τον πλανήτη, αλλά υπάρχει ένα «χάσμα» όταν πρόκειται για δράση, λέει, η Άννα Μπέργκστρομ και πιστεύει ότι το εμπορικό της κέντρο μπορεί να γεφυρώσει αυτό το κενό.

Υπάρχουν, άλλωστε, ενδείξεις ότι μπορεί να τα τα καταφέρει, αφού οι πωλήσεις αυξάνονται σιγά-σιγά. Από την ημέρα που άνοιξε το ReTuna, πριν από τρία χρόνια, έχουν πωληθεί προϊόντα αξίας 2,8 εκατ. ευρώ, ενώ το 2018 κατάφερε να προσελκύει 700 επισκέπτες ημερησίως. «Το κλειδί για να ακολουθήσουν οι σύγχρονοι καταναλωτές την αειφόρο διαβίωση είναι να τους την παρουσιάσεις με μοντέρνο τρόπο», υποστηρίζει η Αννα Μπέργκστρομ. Και μάλλον έχει δίκιο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News