Η απόφαση της κυβέρνησης Τραμπ να απομακρύνει τους ξένους φοιτητές από τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ έχει προκαλέσει αναταραχή στον ακαδημαϊκό κόσμο, όμως μακροπρόθεσμα θα έχει ίσως και πολύ χειρότερες συνέπειες για την ίδια τη χώρα. Οι New York Times θυμίζουν ένα παλιότερο περιστατικό, ενδεικτικό των συνεπειών του απομονωτισμού και της απομάκρυνσης λαμπερών μυαλών από τη χώρα για πολιτικούς λόγους ή, ακριβέστερα, για λόγους «πολιτικής υστερίας».

Το 1950 η αμερικανική κυβέρνηση είχε στα χέρια της ένα από τα κλειδιά για τη νίκη στον Ψυχρό Πόλεμο, γράφουν οι ΝΥΤ: τον Τσιέν Σιουσέν, έναν λαμπρό κινέζο επιστήμονα, ο οποίος είχε ήδη μεταμορφώσει τους τομείς της αεροδιαστημικής και των οπλικών συστημάτων.

Στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας και στο MIT είχε βοηθήσει στην επίλυση του προβλήματος της αεριωθούμενης πρόωσης και είχε αναπτύξει τους πρώτους κατευθυνόμενους βαλλιστικούς πυραύλους της Αμερικής. Προήχθη σε συνταγματάρχη στην Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ, εργάστηκε στο άκρως απόρρητο Σχέδιο Μανχάταν και στάλθηκε στη Γερμανία για να ανακρίνει Ναζί επιστήμονες. Ο Τσιέν ήθελε ο πρώτος άνθρωπος που θα πήγαινε στο Διάστημα να είναι Αμερικανός και σχεδίαζε ο ίδιος έναν πύραυλο για να το πετύχει.

Πάνω στο απόγειο της καριέρας του, όμως, του πέρασαν χειροπέδες μπροστά στη γυναίκα του και τον μικρό τους γιο. Οι εισαγγελείς απάλλαξαν τον Τσιέν από τις κατηγορίες για κατασκοπεία, αλλά οι ΗΠΑ τον αντάλλαξαν με δέκα αμερικανούς αιχμαλώτους πολέμου το 1955.

Οι συνέπειες της απέλασης ήταν συγκλονιστικές, γράφουν οι ΝΥΤ: Ο Τσιέν επέστρεψε στην Κίνα και έπεισε αμέσως τον Μάο Τσε Τουνγκ να τον βάλει να εργαστεί για την κατασκευή ενός σύγχρονου προγράμματος όπλων. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας η Κίνα δοκίμασε τον πρώτο της πύραυλο. Μέχρι το 1980 είχε τη δυνατότητα να τους στείλει στην Καλιφόρνια ή στη Μόσχα. Ο Τσιέν δεν βαφτίστηκε απλώς, δικαίως,  «πατέρας των πυραυλικών και διαστημικών προγραμμάτων της Κίνας». Ξεκίνησε την τεχνολογική επανάσταση που μετέτρεψε την Κίνα σε υπερδύναμη.

Η ιστορία του επανέρχεται στο προσκήνιο καθώς η κυβέρνηση Τραμπ στοχεύει ανελέητα ξένους φοιτητές και ερευνητές. Την Τετάρτη 28 Μαΐου ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση θα εργαστεί για την «επιθετική ανάκληση» των αδειών παραμονής των κινέζων φοιτητών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν δεσμούς με το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα ή σπουδάζουν σε «κρίσιμους τομείς».

Υπάρχουν περίπου ένα εκατομμύριο ξένοι φοιτητές στις ΗΠΑ, γράφουν οι New York Times, και περισσότεροι από 250.000 από αυτούς είναι Κινέζοι. Η απέλαση του Τσιέν θα πρέπει να χρησιμεύσει ως προειδοποίηση. Αποδείχτηκε ένα αμερικανικό λάθος, τροφοδοτούμενο από ξενοφοβία, που θα άλλαζε για πάντα την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων.

Ο Τσιέν έγινε στόχος της υστερίας του μακαρθισμού επειδή ήταν κινέζος υπήκοος και επιστήμονας. Το τίμημα που πλήρωσαν οι ΗΠΑ ήταν ακριβό. Οχι μόνο έχασαν την ευκαιρία να ξεπεράσουν τη Σοβιετική Ενωση στις επανδρωμένες διαστημικές πτήσεις, αλλά έδωσαν στην Κίνα τον μόνο πόρο που της έλειπε για να αμφισβητήσει την αμερικανική κυριαρχία στην Ασία: σημαντική επιστημονική ικανότητα. Μέχρι σήμερα η Ουάσινγκτον ξοδεύει δισεκατομμύρια δολάρια σε μια πυρηνική ομπρέλα που προστατεύει τους συμμάχους της στον Ειρηνικό από τα τεχνικά του επιτεύγματα.

Οταν ρωτήθηκε για την απέλαση του Τσιέν από την Αμερική, ο πρώην υπουργός Ναυτικού Νταν Κίμπαλ είπε: «Ηταν το πιο ηλίθιο πράγμα που έκανε ποτέ αυτή η χώρα».

Ο Τσιέν πήγε στις ΗΠΑ σε ηλικία 23 ετών. Επωφελήθηκε από μια υποτροφία στο πλαίσιο της γενικής αντίληψης ότι η διεθνής εκπαιδευτική ανταλλαγή θα προωθούσε τις αμερικανικές αξίες και θα ενίσχυε την παγκόσμια ειρήνη. Ο Εντμουντ Τζέιμς, ο αμερικανός εκπρόσωπος στο Πεκίνο, ίδρυσε το ταμείο που έφερε τον Τσιέν και άλλους φοιτητές σαν αυτόν στις ΗΠΑ.

«Το έθνος που θα καταφέρει να εκπαιδεύσει τους νέους Κινέζους της σημερινής γενιάς», έγραψε τότε ο Τζέιμς στον Ρούσβελτ, «θα είναι το έθνος που με μικρή προσπάθειας θα αποκομίσει τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη σε ηθική, πνευματική και εμπορική επιρροή». Μέχρι τη δεκαετία του 1960, τα τρία τέταρτα των 200 πιο διακεκριμένων επιστημόνων της Κίνας, συμπεριλαμβανομένων μελλοντικών νικητών του βραβείου Νομπέλ, είχαν εκπαιδευτεί στην Αμερική χάρη στον Τζέιμς.

Στην Καλιφόρνια ο Τσιέν μπήκε σε μια ομάδα πολλά υποσχόμενων νέων επιστημόνων. Σε μια ετήσια συνάντηση μηχανικών, δύο από τα μέλη της ομάδας ανακοίνωσαν ότι είχαν βρει τον τρόπο να δημιουργήσουν έναν πύραυλο ικανό να πετάει 1.600 χλμ. πάνω από την επιφάνεια της Γης. Σύντομα απέκτησαν ένα πιο επίσημο όνομα: Εργαστήριο Αεριοπροώθησης.

Το 1949 ο Τσιέν επιλέχθηκε να ηγηθεί του εργαστηρίου, το οποίο ήταν ο πρόδρομος της NASA. Δεν ήθελε μόνο να βοηθήσει τις ΗΠΑ να κερδίσουν τον διαστημικό αγώνα, σημειώνουν οι ΝΥΤ, αλλά εκπονούσε επίσης σχέδια για τη χρήση πυραύλων στα αεροπορικά ταξίδια, ώστε οι επιβάτες να μπορούν να φτάσουν από τη Νέα Υόρκη στο Λος Αντζελες σε λιγότερο από μία ώρα.

Δεν υπήρξαν στοιχεία για την εμπλοκή του σε κάποιο δίκτυο κατασκοπείας, αλλά πιθανώς η αμερικανική κυβέρνηση δεν ενδιαφερόταν για την αλήθεια. Οι διαμαρτυρίες κορυφαίων αξιωματούχων και ακαδημαϊκών, συμπεριλαμβανομένου του Οπενχάιμερ, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Τσιέν στο Σχέδιο Μανχάταν, δεν εισακούστηκαν. Επειτα από πέντε χρόνια σε κατ’ οίκον περιορισμό, ο Τσιέν παρακαλούσε την κινεζική κυβέρνηση να τον βοηθήσει να φύγει από τις ΗΠΑ.

Εγγραφα του υπουργείου Εξωτερικών, τα οποία έχουν πλέον δημοσιοποιηθεί, υποδηλώνουν ότι ο Τσιέν κατέστη ένα εξαιρετικά υποτιμημένο πιόνι για την κυβέρνηση Αϊζενχάουερ, η οποία τον αντάλλαξε με αμερικανούς αεροπόρους. Ο κινέζος πρωθυπουργός Τσου Ενλάι, μιλώντας θριαμβευτικά για τις διαπραγματεύσεις, είχε πει: «Ξανακερδίσαμε τον Τσιέν Σουσέν. Αυτό και μόνο έκανε τις συνομιλίες αξιόλογες».

Ο Τσιέν δεν επέστρεψε ποτέ στις ΗΠΑ. Στην Κίνα θεωρείται εθνικός ήρωας και υπάρχει μουσείο προς τιμήν του. Οι περισσότερες από τις δημοσιεύσεις του, στα τελευταία του χρόνια, ήταν είτε τεχνικά έγγραφα είτε κομματική προπαγάνδα κατά των ΗΠΑ. Το 1966, ωστόσο, ένας από τους πρώην συναδέλφους του στο Caltech έλαβε μια καρτ ποστάλ, διακοσμημένη με ένα παραδοσιακό κινέζικο σχέδιο με λουλούδια και σφραγίδα ταχυδρομείου του Πεκίνου. Σε αυτήν ο Τσιέν είχε γράψει απλά: «Αυτό είναι ένα λουλούδι που ανθίζει στις αντιξοότητες».

Η ανακοίνωση του Ρούμπιο, αν και δεν περιέχει λεπτομέρειες, έχει προκαλέσει τεράστια ανησυχία στους διεθνείς φοιτητές και στους αμερικανούς συναδέλφους τους στα ερευνητικά πανεπιστήμια. Κάτι μεγαλύτερο χάνεται, ωστόσο, γράφουν οι ΝΥΤ: η Αμερική κάποτε έβλεπε την εκπαίδευση ως έναν τρόπο για την ενίσχυση και ενδυνάμωση του έθνους. Ηταν ένα στρατηγικό πλεονέκτημα το γεγονός ότι τόσο πολλοί από τους καλύτερους και λαμπρότερους στοχαστές, επιστήμονες και ηγέτες ήθελαν να σπουδάσουν στις ΗΠΑ και να εκτεθούν στην αμερικανική δημοκρατία και κουλτούρα.

Τα επιτεύγματα του Τσιέν για λογαριασμό της Κίνας καταδεικνύουν τον κίνδυνο να εγκαταλειφθεί αυτό το πλεονέκτημα. Εάν οι ΗΠΑ επιλέξουν να αποξενώσουν, αντί να καλωσορίζουν, τα ταλέντα του κόσμου, υπάρχει πάντα η πιθανότητα κάποια μέρα αυτά να στραφούν εναντίον τους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News