Η στρατιωτική ιστορία είναι διάσπαρτη με κουφάρια κορυφαίων πολεμικών μηχανών. Τα πυροβόλα Γκάτλινγκ, τα θωρηκτά και τα άρματα μάχης είχαν όλα κάποτε ακαταμάχητη ισχύ, πριν ξεπεραστούν, ή εξαλειφθούν από νεότερες εξοπλιστικές τεχνολογίες.
Στο πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα, τα πυρηνικά υποβρύχια αποδείχθηκαν μη ανιχνεύσιμα και θανατηφόρα επιθετικά μέσα. Διαθέτουν μεγάλη αποτρεπτική δυνατότητα, καθώς οποιαδήποτε επίθεση σε χώρα εξοπλισμένη με πυρηνοκίνητα υποβρύχια ενέχει τον κίνδυνο αντιποίνων.
Αλλά, για πόσο ακόμη;
Ηδη, όπως αναφέρει ο βρετανικός Guardian, οι εξελίξεις στις τεχνολογίες ανίχνευσης υποβρυχίων είναι ραγδαίες: Τεράστια δίκτυα εξαιρετικά ευαίσθητων συστοιχιών σόναρ · κβαντική ανίχνευση · βελτιωμένη δορυφορική παρακολούθηση ικανή να εντοπίζει μικροσκοπικές διαταραχές στην επιφάνεια του ωκεανού· τεχνολογίες που ανιχνεύουν μικροσκοπικές διαταραχές στο μαγνητικό πεδίο της Γης· επεξεργασία τεράστιων ποσοτήτων δεδομένων με Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) σε πραγματικό χρόνο.
Θα μπορούσαν οι αναδυόμενες – κυρίως από την Κίνα – τεχνολογίες να καταστήσουν διαφανές το τελευταίο αδιαφανές μέρος στη Γη, τους ωκεανούς;
Η απάντηση μπορεί να είναι «ναι και όχι»: Οι ωκεανοί μπορεί να γίνουν, εν μέρει, λιγότερο αδιαπέραστοι: βασικές αμφισβητούμενες θαλάσσιες οδοί και παράκτιες περιοχές μπορεί να επιτηρούνται εντατικά, ενώ απομακρυσμένες, βαθιές τάφροι να παραμείνουν μυστηριώδεις.
Για την Αυστραλία που έχει επενδύσει 312 δισ. ευρώ σε πυρηνικά υποβρύχια Aukus, το ερώτημα είναι πιο συγκεκριμένο και κρίσιμο: Θα γίνει ο κορυφαίος θηρευτής του σήμερα το θήραμα του αύριο;
Η κούρσα εξοπλισμών με στόχο την τελειοποίηση των τεχνολογιών εντοπισμού υποβρυχίων, αλλά και την εύρεση νέων τρόπων ώστε αυτά να παραμένουν κρυφά, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Τεράστιοι πόροι διοχετεύονται στη βελτίωση των τεχνολογιών ανίχνευσης και στην ανάπτυξη νέων – drones, ηχοσημαντήρες, δορυφόροι, μαγνητόμετρα, κβαντικοί αισθητήρες.
Τα πάντα τελούν υπό παρακολούθηση μέσα στο νερό: Η παραμικρή διαταραχή κυμάτων σε τεράστιες εκτάσεις ωκεανού, οι ελαφρώς μεταβαλλόμενες θερμοκρασίες της θάλασσας, οι αμυδρές μαγνητικές διαταραχές, τα βιοφωταυγή ίχνη – κάθε τι που μπορεί να προσφέρει ενδείξεις για την πορεία ενός υποβρυχίου. Συνδυαζόμενα, αυτά τα μέσα είναι σε θέση να αποκαλύψουν με ακρίβεια την τοποθεσία του.
Παράλληλα, τα προγράμματα ΤΝ είναι σε θέση να διαπερνούν τον «θόρυβο» των δεδομένων κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και να εντοπίσουν αόρατα μοτίβα, συνδέοντας διαφορετικά δεδομένα που είναι αδιόρατα στους αναλυτές. Μεγάλο κομμάτι αυτής της τεχνολογικής προόδου προωθείται από την Κίνα.
Τα υποβρύχια, κατασκευασμένα από μέταλλο, προκαλούν μικροσκοπικές παραμορφώσεις στο μαγνητικό πεδίο της Γης καθώς κινούνται μέσα στο νερό – αλλαγές που γίνονται ολοένα και πιο ανιχνεύσιμες από εξελιγμένα μαγνητόμετρα. Μια περσινή έρευνα του πανεπιστημίου της Σαγκάης ανέφερε τη δημιουργία ενός νέου αισθητήρα βυθού, ικανού να ανιχνεύει τα αμυδρά ηλεκτρομαγνητικά κύματα περιστρεφόμενου έλικα υποβρυχίου από απόσταση 20 χιλιομέτρων.
Μια άλλη περσινή ερευνητική μελέτη από το πανεπιστήμιο της Σιάν αποκαλύπτει την ανάπτυξη ενός μαγνητομέτρου που είναι σε θέση να παρακολουθεί τα επίμονα μαγνητικά ίχνη ενός υποβρυχίου. Οι κβαντικοί αισθητήρες, οι οποίοι μπορούν να ανιχνεύσουν απειροελάχιστες διαταραχές στο περιβάλλον σε ατομικό επίπεδο, υπόσχονται ακόμη μεγαλύτερη ευαισθησία και ακρίβεια.
Τον περασμένο Απρίλιο, επιστήμονες της Κινεζικής Εταιρείας Αεροδιαστημικής Επιστήμης και Τεχνολογίας ανακοίνωσαν την ανάπτυξη ενός συστήματος κβαντικών αισθητήρων τοποθετημένου σε drone, το οποίο είναι σε θέση να παρακολουθεί υποβρύχια με απόλυτη ακρίβεια. Θεωρητικά, αυτό το συνεκτικό ατομικό μαγνητόμετρο παγίδευσης θαλάσσιου πληθυσμού είναι εξίσου ευαίσθητο με το σύστημα MAD-XR που χρησιμοποιείται από τις χώρες του NATO – αλλά πολύ πιο φθηνό.
Η κούρσα των εξοπλισμών επιταχύνεται και από την πλευρά των κατασκευαστών υποβρυχίων, με σχεδιαστές να μελετούν μέτρα αντι-ανίχνευσης για να καταστήσουν τα υποβρύχια ακόμα πιο αόρατα. Παράγουν αντιηχοϊκά πλακίδια που μπερδεύουν τα σόναρ, συστήματα ψύξης που αποδυναμώνουν τις ανιχνεύσεις μέσω θερμικών απεικονίσεων και υπέρυθρων δορυφορικών ανιχνεύσεων, «απομαγνητισμό» υποβρυχίων, και χρήση προωθητήρων αντλιών-τζετ για παραγωγή πιο ασθενών ιχνών.
Μελέτη με τίτλο «Διαφανείς Ωκεανοί» του 2020 υποστηρίζει ότι μέχρι τη δεκαετία του 2050, καθώς όλο και περισσότερα υποβρύχια AUKUS θα πλέουν στο βυθό, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα τα πυρηνικά υποβρύχια «να μπορούν να ανιχνευθούν στους ωκεανούς του πλανήτη, λόγω της εξέλιξης της επιστήμης και της τεχνολογίας». Αναφέρεται σε φθηνά, αναλώσιμα «υποβρύχια πλέγματα δικτυωμένων αισθητήρων» που χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνολογίες εντοπισμού.
Αυτή την εβδομάδα, η αυστραλιανή κυβέρνηση ανακοίνωσε τη δέσμευση 1,45 δισ. ευρώ για την αγορά «δεκάδων» αυτόνομων υποβρύχιων οχημάτων τύπου Ghost Shark (Καρχαρίας Φάντασμα). Πρόκειται για μη επανδρωμένα υποβρύχια, μεγέθους μίνι λεωφορείων, χειριζόμενα από ΤΝ, που είναι σε θέση να «συλλέγουν πληροφορίες, να επιτηρούν και να πραγματοποιούν πλήγματα σε εξαιρετικά μεγάλες αποστάσεις από την αυστραλιανή ενδοχώρα».
Τα πρώτα υποβρύχια AUKUS της Αυστραλίας έχουν προγραμματιστεί να βρίσκονται στο νερό τη δεκαετία του 2040, ενώ θα εξακολουθούν να κατασκευάζονται μέχρι και τη δεκαετία του 2060. Αλλά ο ταχύτατος ρυθμός της τεχνολογικής εξέλιξης μέσω ΤΝ, ενδέχεται να καταστήσει αυτά τα σχεδιαζόμενα υποβρύχια ανιχνεύσιμα εντός των επόμενων τεσσάρων δεκαετιών.
Ειδικοί προβλέπουν ότι στο μέλλον ο υποθαλάσσιος πόλεμος δεν θα τελείται μεταξύ επανδρωμένων υποβρυχίων, αλλά από υβριδικούς στόλους, που θα περιλαμβάνουν και υποβρύχια drones –τα οποία είναι πολύ φθηνότερα και αναλώσιμα σε σύγκριση με τα παραδοσιακά υποβρύχια– σε συντονισμό με τα επανδρωμένα.