Πέρυσι τέτοια εποχή, μιλώντας εξ αποστάσεως σε τεχνολογικό συνέδριο στο Παρίσι, ο Ελον Μασκ είχε υποστηρίξει ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη πρόκειται να μας πάρει τις δουλειές (αν και είχε σημειώσει, χωρίς να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες, πως αυτό δεν θα ήταν απαραίτητα κακό). «Πιθανώς κανείς από εμάς δεν θα έχει δουλειά», είχε πει, μεταξύ άλλων, o Mr X.
Σήμερα, έπειτα από μόλις έναν χρόνο, σχεδόν ανά εβδομάδα η παγκόσμια κοινότητα κάνει ακόμη ένα βήμα προς την κατεύθυνση της αποκαλούμενης υπερ-νοημοσύνης (super-intelligence). Και τα πιο ισχυρά μοντέλα ΤΝ μπορούν πλέον να εκτελούν μια εκπληκτική γκάμα εργασιών, από τη σύνταξη λεπτομερών εκθέσεων έως τη δημιουργία βίντεο κατ’ απαίτηση, με τον Economist να σχολιάζει χαρακτηριστικά πως «οι ψευδαισθήσεις αποτελούν ολοένα μικρότερο πρόβλημα».
Οπότε κάθε άλλο παρά περίεργο είναι –αναγνωρίζουν οι Βρετανοί– ότι ολοένα περισσότεροι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο ανησυχούν πως σύντομα θα μπορούσαν να είναι… περιττοί. Τους προηγούμενους μήνες οι αναζητήσεις στην Google για «ανεργία λόγω ΤΝ» έφτασαν σε ιστορικό υψηλό, ενώ σε μητροπόλεις του κόσμου όπως το Λονδίνο και το Σαν Φρανσίσκο το «πόσος καιρός πιστεύεις ότι σου απομένει;» είναι ένα σύνηθες ερώτημα στα στόματα πάμπολλων εργαζομένων. Ποια είναι, όμως, η πραγματική κατάσταση; Οδηγεί όντως ανθρώπους στην ανεργία το ChatGPT;
Οπως αναφέρεται στο βρετανικό δημοσίευμα, πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι αυτό ισχύει. Ορισμένοι επικαλούνται μια πρόσφατη μελέτη των Καρλ Μπένεντικτ Φρέι και Πέδρο Γιάνος-Παρέδες από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, στην οποία υποδηλώνεται μια σύνδεση μεταξύ αυτοματισμού και μείωσης της ζήτησης για μεταφραστές. Παράλληλα, όμως, επίσημα αμερικανικά στοιχεία δείχνουν ότι ο αριθμός των ατόμων που απασχολούνται στη μετάφραση, στη διερμηνεία και στα συναφή είναι αυξημένος κατά 7% συγκριτικά με πριν από έναν χρόνο.
Αλλοι στρέφουν την προσοχή στην Klarna, μια σουηδική εταιρεία χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (fintech) η οποία καυχιόταν για τη χρήση της τεχνολογίας με στόχο την αυτοματοποίηση της εξυπηρέτησης πελατών. Σήμερα, όμως, η εταιρεία κάνει ένα βήμα πίσω, με τη διευθύνοντα σύμβουλό της Σεμπάστιαν Σιεμιατκόφσκι να διαβεβαιώνει τους πελάτες ότι «πάντα θα υπάρχει ένας άνθρωπος, εάν το θέλετε».
Ορισμένοι αναζητούν στα μακροοικονομικά δεδομένα σημάδια της υποτιθέμενης συντέλειας του κόσμου όσον αφορά την αύξηση της ανεργίας λόγω της επέλασης της ΤΝ. Ενα δημοφιλές μέτρο είναι η αναλογία του ποσοστού ανεργίας μεταξύ των πρόσφατων αποφοίτων και του συνολικού αμερικανικού μέσου όρου.
Οι νέοι απόφοιτοι είναι πλέον πιο πιθανό να μείνουν άνεργοι από ό,τι ο μέσος εργαζόμενος. Η εξήγηση που δίνεται είναι ότι οι νέοι απόφοιτοι απασχολούνται σε θέσεις εισαγωγικού επιπέδου (entry level) σε κλάδους υψηλής έντασης γνώσης και δεξιοτήτων, επιτελώντας, για παράδειγμα, βοηθητικές νομικές εργασίες ή συντάσσοντας εκθέσεις σε συμβουλευτικές εταιρείες. Ακριβώς τέτοιες εργασίες μπορούν να εκτελούνται πλέον επαρκώς από την ΤΝ. Σημαίνει, όμως, αυτό πως η ΤΝ έχει εξαλείψει αυτές τις θέσεις εργασίας;
Η απάντηση είναι όχι, καθώς τα διαθέσιμα δεδομένα δεν επιβεβαιώνουν καμία παρόμοια τάση. Η σχετική ανεργία μεταξύ των νέων αποφοίτων άρχισε να αυξάνεται το 2009, δηλαδή πολύ πριν εμφανιστεί η παραγωγική ΤΝ, ενώ το πραγματικό ποσοστό ανεργίας στις τάξεις τους εξακολουθεί να είναι χαμηλό, γύρω στο 4%.
Αξιοποιώντας ένα εργαλείο μέτρησης που πρωτοπαρουσιάστηκε από το βρετανικό έντυπο το 2023, οι δημοσιογράφοι του Economist εξέτασαν στοιχεία απασχόλησης ανά επάγγελμα στις ΗΠΑ, εστιάζοντας σε κατηγορίες εργαζομένων οι οποίοι θεωρείται πως είναι ευάλωτοι στην αυτοματοποίηση μέσω ΤΝ, όπως οι υπάλληλοι γραφείου. Ομως και σε αυτή την περίπτωση δεν εντοπίζονται στοιχεία που να επιβεβαιώνουν κάποιον αρνητικό αντίκτυπο. Αντιθέτως, μάλιστα, το ποσοστό απασχόλησης μεταξύ των υπαλλήλων γραφείου σε αυτές τις θέσεις έχει αυξηθεί ελαφρώς τον τελευταίο χρόνο.
Σε γενικές γραμμές, η ανεργία στις ΗΠΑ παραμένει χαμηλή, λίγο πάνω από το 4%. Συγχρόνως εξακολουθεί να είναι ισχυρή η αύξηση των μισθών, κάτι που δεν συνάδει με την άποψη ότι η ΤΝ οδηγεί σε πτώση της ζήτησης για εργασία. Το ίδιο μοτίβο παρατηρείται και εκτός ΗΠΑ, καθώς αξιοσημείωτη άνοδο εμφανίζουν οι απολαβές και στη Βρετανία, στην ευρωζώνη και στην Ιαπωνία. Πέρυσι το ποσοστό απασχόλησης στις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ έφτασε σε ιστορικά υψηλά επίπεδα.
Πώς εξηγείται, όμως, το ότι η ΤΝ, ακόμη τουλάχιστον, «δεν μας έχει πάρει τις δουλειές»; Υπάρχουν δύο βασικές, ενδεχομένως αντικρουόμενες, εξηγήσεις για αυτή την εξέλιξη. Καταρχάς, παρά τις διαρκείς ανακοινώσεις ότι οι επιχειρήσεις ενσωματώνουν την ΤΝ σε κάθε πτυχή της λειτουργίας τους, στην πράξη λίγες τη χρησιμοποιούν για την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών (σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, λιγότερο από το 10% των αμερικανικών επιχειρήσεων).
Η δεύτερη εξήγηση είναι ότι ακόμη και όταν υιοθετείται η χρήση ΤΝ, αυτό δεν συνεπάγεται απαραιτήτως απολύσεις, καθώς η ΤΝ μπορεί να συνδράμει έναν εργαζόμενο στο να κάνει τη δουλειά του πιο γρήγορα, χωρίς όμως να τον καταστήσει περιττό. «Οποια κι αν είναι η ακριβής εξήγηση, προς το παρόν, δεν υπάρχει λόγος πανικού» καταλήγει ο Economist.