Αποτελούν παρελθόν τα παπούτσια-τηλέφωνα. Αν ποτέ υπήρξαν. Τα ταξιδιωτικά περιστέρια, οι ομπρέλες με δηλητήριο και οι φακοί-όπλα ανήκουν επίσης σε μια περασμένη εποχή. Σε σύγκριση με τον περασμένο αιώνα φαίνεται πως η κατασκοπεία σήμερα είναι κάθε άλλο παρά συναρπαστική, πως αποτελεί μια ανιαρή, κατά βάση, εργασία.
Γιατί αντί να κρύβουν φονικά όπλα και λοιπά εργαλεία, απαραίτητα για την επιβίωσή τους ή για την ολοκλήρωση της αποστολής τους, μέσα σε αντικείμενα καθημερινής χρήσης, οι πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών όλου του κόσμου περιορίζονται πλέον σε ένα παθητικό παιχνίδι συλλογής πληροφοριών, ανάλυσης δεδομένων και ψηφιακής παρακολούθησης. Και για να πειστεί κανείς για αυτό – υποστηρίζει το Quartzy – αρκεί μια επίσκεψη στο SpysCape, ένα νέο μουσείο που άνοιξε τις πύλες του στην ευρύτερη περιοχή της Τάιμς Σκουέαρ στη Νέα Υόρκη.
Σχεδιάστηκε από τον διάσημο Βρετανό με καταγωγή από την Γκάνα αρχιτέκτονα σερ Ντέιβιντ Άνταγι ενώ στους χώρους του, συνολικής έκτασης 60.000 τετραγωνικών μέτρων, στεγάζονται όλα τα επιτεύγματα της υψηλής τεχνολογίας που επινοήθηκαν προς όφελος της κατασκοπείας κατά τον 21ου αιώνα. Στόχος του μουσείου είναι να ανακαλύψει το ευρύτερο κοινό τι σημαίνει στις ημέρες μας να εργάζεται κάποιος ως πράκτορας μυστικών υπηρεσιών.
Μια επίσκεψη στο SpysCape αρχίζει αλλά και τελειώνει με το κατεξοχήν εργαλείο της σύγχρονης κατασκοπείας, την οθόνη. Αφότου φορέσουν στον καρπό τους ένα ηλεκτρονικό βραχιόλι καταγραφής δεδομένων, οι επισκέπτες εισέρχονται σε έναν ανελκυστήρα μεγέθους δωματίου όπου παρακολουθούν ένα ενημερωτικό βίντεο σε τεράστιες επίπεδες οθόνες. Στη συνέχεια απαντούν σε μια σειρά από ερωτήσεις, μέσω ipad, και επιλύουν κάποιους γρίφους για να καταλήξουν στο τέλος σε μία σπηλαιώδη αίθουσα ελέγχου που φωτίζεται από πολλές, πάρα πολλές, οθόνες παρακολούθησης.
Σε αυτό το κέντρο επιτήρησης υπάρχει ένας βωμός αφιερωμένος στον πρωτομάρτυρα του SpysCape, τον Έντουαρντ Σνόουντεν. Σε μια μεγάλη βιτρίνα εμπεριέχεται το ρομπότ τηλεπαρουσίασης (telepresence robot) που χρησιμοποιεί ο πρώην συνεργάτης της CIA και της αμερικανικής Υπηρεσίας Εθνικής Ασφαλείας (NSA) για να συμμετέχει σε διαλέξεις, μια «κούκλα Σνόουντεν», ένα dvd της ομώνυμης βιογραφικής ταινίας με πρωταγωνιστή τον Τζόζεφ Γκόρντον-Λέβιτ και ένας δίσκος με το μουσικό κομμάτι τέκνο μουσικής που ηχογράφησε μαζί με τον Ζαν – Μισέλ Ζαρ. Οι επισκέπτες αντιλαμβάνονται, οπότε, ξεκάθαρα πως οι ήρωες αυτού του μουσείου κατασκοπείας είναι όλοι όσοι ειδικεύονται στις τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνίας (ΙΤ). Η πιο εντυπωσιακή εγκατάσταση του SpysCape είναι μια σήραγγα εντός της οποίας οι επισκέπτες ελίσσονται μεταξύ ακτίνων λέιζερ, προσπαθώντας ταυτόχρονα να χτυπήσουν τα φώτα που ανάβουν στην επιφάνεια ενός τοίχου.
Αφότου απαντήσουν σε όλες τις ερωτήσεις και περάσουν τις προβλεπόμενες δοκιμασίες, οι επισκέπτες μαθαίνουν, με βάση τις επιδόσεις αλλά και τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα, εάν θα μπορούσαν να γίνουν αρχικατάσκοποι ή αναλυτές πληροφοριών, κυνηγοί κατασκόπων ή κρυπτογράφοι, αξιωματικοί παρακολούθησης ή πράκτορες ειδικών αποστολών. Τα δέκα, συνολικά, προφίλ κατασκόπων δημιουργήθηκαν από ψυχολόγους που συνεργάστηκαν με έναν πρώην επικεφαλής εκπαίδευσης μιας κατασκοπευτικής υπηρεσίας της Βρετανίας.
Περιγράφοντας το σχεδιασμό του SpysCape κατά τη διάρκεια ενός αρχιτεκτονικού συμποσίου τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Άνταγι ισχυρίστηκε ότι «τα μουσεία σήμερα «αφορούν περισσότερο τις αφηγήσεις παρά τα αντικείμενα». Αυτό που επιδιώκει και καταφέρνει, τελικά, ο Άνταγι είναι να παρουσιάσει μια αφηρημένη ιστορία όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο άυλες μονάδες πληροφοριών συμβάλλουν, σήμερα, στη διαμόρφωση της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων ανά την υφήλιο.
Όμως, σε σύγκριση με το Διεθνές Μουσείο Κατασκοπείας (International Spy Museum) της Ουάσιγκτον, όπου οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα ακόμα και να συρθούν μέσα σε στενούς αεραγωγούς, το SpysCape μοιάζει με μια στοά καταστημάτων με ηλεκτρονικά παιχνίδια. Σίγουρα, ωστόσο, δεν φταίει ο αρχιτέκτονας για αυτό. Γιατί στα χρόνια που ακολούθησαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η κατασκοπεία άρχισε σταδιακά να κυριαρχείται από αυτήν την υψηλή τεχνολογία που ο Aνταγι επιδιώκει να αναδείξει. Όπως οι περισσότεροι από εμάς, έτσι και οι μυστικοί πράκτορες είναι διαρκώς προσηλωμένοι σε ένα δίκτυο από ψηφιακές οθόνες απεικόνισης δεδομένων. Αυτό, σίγουρα, κατέστησε την ενασχόληση με την κατασκοπεία ασφαλέστερη και πιο αποτελεσματική. Αλλά είναι επίσης σίγουρο πως κατέστη επίσης πολύ λιγότερο συναρπαστική.