Κάποτε τα «πλοία-φαντάσματα» έδιναν υλικό για ιστορίες τρόμου και έτρεφαν τη λαϊκή φαντασία. Σήμερα ένας ολόκληρος «στόλος-φάντασμα» πλέει στους ωκεανούς της Γης και η ύπαρξή του όχι απλώς δεν έχει καμία φιλολογική διάσταση, αλλά αποτελεί τεράστιο κίνδυνο για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και το περιβάλλον.
Η παρουσία παράνομων δεξαμενόπλοιων είναι και ένα από τα σημαντικά εμπόδια στις εμπορικές συνομιλίες μεταξύ Ουάσινγκτον και Πεκίνου. Η πετρελαϊκή εξάρτηση της Κίνας από το Ιράν και τη Ρωσία καθιστά για αυτήν απαραίτητα τα δεξαμενόπλοια αυτά, που καταπλέουν στα λιμάνια της για να παραδώσουν πετρέλαιο.
«Τα κινεζικά διυλιστήρια προμηθεύονται περίπου το ένα τρίτο του εισαγόμενου αργού πετρελαίου από τη Ρωσία και το Ιράν, υπονομεύοντας ασταμάτητα την εκστρατεία “μέγιστης πίεσης” των ΗΠΑ κατά του Ιράν και αψηφώντας τις κυρώσεις της G7 κατά της Μόσχας», γράφουν οι Financial Times.
Τα περίπου 700 γερασμένα δεξαμενόπλοια χωρίς σημαία και η κλιμακούμενη απειλή που αποτελούν για την παγκόσμια θαλάσσια ασφάλεια και το περιβάλλον, δεν πρέπει να υποτιμώνται. Αυτός ο στόλος έχει τριπλασιαστεί σε μέγεθος μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, το 2022, και τώρα αντιπροσωπεύει έως και το 18% όλων των δεξαμενόπλοιων που διεξάγουν το διεθνές εμπόριο.
Η αντιμετώπιση του προβλήματος είναι τόσο επείγουσα όσο και περίπλοκη.
Προκειμένου ο Τραμπ να υλοποιήσει την απειλή του να τιμωρήσει όσους αγοράζουν ιρανικό πετρέλαιο, πρέπει να αντιμετωπίσει, ταυτόχρονα, κινεζικές πετρελαϊκές εταιρείες, παράνομους εμπόρους, αλλά και λιμενικές αρχές που δεν επιθεωρούν, δεν κρατούν ή δεν διώκουν δεξαμενόπλοια που παραβιάζουν τους διεθνείς νόμους και συμβάσεις, σημειώνουν οι FT.
Επιπλέον, οι κυρώσεις δεν έχουν πραγματικό αντίκτυπο. «Περισσότερα από τα μισά από όλα τα δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν ιρανικά πετροχημικά υπόκεινται πλέον σε κυρώσεις από δυτικές χώρες. Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτύξει πολύ επιτυχημένες λύσεις για να αποφεύγουν την έκθεση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ, ενώ οι πλοιοκτήτες, οι έμποροι και οι ναυλωτές χρησιμοποιούν ρυθμιστικό αρμπιτράζ (αγοράζουν το πετρέλαιο φθηνά και το μεταπωλούν πολύ ακριβότερα, με αποτέλεσμα να προκύπτει τεράστιο κέρδος για αυτούς) και διάφορα επιχειρησιακά τεχνάσματα για τη μεταφορά ιρανικών φορτίων».
Το Ηνωμένο Βασίλειο ασκεί πιέσεις στις κυβερνήσεις χωρών όπως τα νησιά Μπαρμπέιντος, οι Νήσοι Κουκ, η Γκαμπόν και ο Παναμάς, οι οποίες διευκολύνουν ευκαιριακά τη χρήση των σημαιών τους στα πλοία, προσπαθώντας να τις υποχρεώσει να ανακαλέσουν τις άδειες να φέρουν τη σημαία τους δεξαμενόπλοια που έχουν υποστεί κυρώσεις.
Ομως, καθώς ορισμένα από αυτά τα έθνη συμμορφώνονται, περισσότερα πλοία εξαφανίζονται από το ραντάρ, καθώς οι ιδιοκτήτες στρέφονται σε μη έγκυρα νηολογικά μητρώα. Τα πλοία φαίνεται ότι πλέουν με σημαίες χωρών όπως η Γουιάνα, το Κουρασάο, ο Αγιος Μαρτίνος και το Εσουατίνι, ενώ δεν έχουν καμία άδεια να το κάνουν. Ακόμα χειρότερα, ορισμένα συνεχίζουν να πλέουν, χωρίς άδεια πλέον, υπό την προηγούμενη σημαία τους.
Από τις αρχές Μαρτίου, τo ποσοστό των πλοίων που κάνουν μπίζνες με το Ιράν για πετρέλαιο και φυσικό αέριο υπό «σκιώδες» καθεστώς σημαίας έχει αυξηθεί σε σχεδόν 40%, από 30% που ήταν πριν από δύο μήνες. «Αυτό σημαίνει ότι εκατοντάδες πλοία κυκλοφορούν χωρίς σημαία, θαλάσσια ασφάλιση και πιστοποιητικά ασφάλειας και αξιοπλοΐας. Παρ’ όλα αυτά, τα παράνομα πλοία συνεχίζουν να πλέουν», γράφουν οι Financial Times.
Οι χώρες που επιδιώκουν εμπορικές συμφωνίες με τις ΗΠΑ ενδέχεται να κατέχουν ένα διαπραγματευτικό χαρτί το οποίο δεν γνωρίζουν, παρατηρεί το άρθρο. «Αντιμετωπίζοντας την απειλή που θέτουν τα δεξαμενόπλοια χωρίς σημαία, μπορούν ταυτόχρονα να κατευνάσουν την κυβέρνηση Τραμπ, να μειώσουν τις θαλάσσιες ροές ρωσικού και ιρανικού πετρελαίου και να κάνουν τους ωκεανούς ασφαλέστερους».
Για παράδειγμα, υπάρχουν δεκάδες δεξαμενόπλοια με ψευδή σημαία αγκυροβολημένα σε διεθνή ύδατα, στα ανοιχτά του αρχιπελάγους Ριάου, χωρίς να ελέγχονται από την Ινδονησία, τη Σιγκαπούρη και τη Μαλαισία. Εκεί, παραλαμβάνουν ή μεταφορτώνουν σε άλλα πλοία, φορτία πετρελαίου. Αλλα δεξαμενόπλοια αγκυροβολούν ανενόχλητα στα Εμιράτα.
Στην Ευρώπη, γράφουν οι Financial Times, στις 13 Μαΐου ένα ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος εισήλθε για λίγο στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ, για να «υπερασπιστεί» ένα δεξαμενόπλοιο χωρίς σημαία, το οποίο έπλεε προς τη Ρωσία και είχε βρεθεί στο στόχαστρο εσθονών επιθεωρητών. Πολλοί καπετάνιοι πλέουν μέσω του Δανικού Πορθμού και της Μάγχης φορτωμένοι με ρωσικό πετρέλαιο, αγνοώντας τις ακτοφυλακές.
Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, δεν αρκεί η περιστασιακή αντιμετώπιση του προβλήματος. Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός του ΟΗΕ απέτυχε, τον Μάρτιο, να συμφωνήσει για τον καλύτερο τρόπο αντιμετώπισης της αυξανόμενης χρήσης ψευδών μητρώων σημαίας και πλοίων χωρίς σημαία. Κι αυτό, διότι οι διπλωμάτες διχάστηκαν σε δύο βασικές γεωπολιτικές γραμμές: από τη μία εκείνοι που υποστηρίζουν τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας και του Ιράν και από την άλλη αυτοί που είναι αντίθετοι.
«Ανεξάρτητα από την παραβίαση των κυρώσεων, αυτά τα ηλικιωμένα πλοία χωρίς σημαία και άλλα που χρησιμοποιούν μητρώα σημαίας κατώτερης ποιότητας, δεν είναι παρά μια τεράστια πετρελαιοκηλίδα εν αναμονή», καταλήγει το άρθρο των Financial Times. Η ασφάλεια των ωκεανών υπερβαίνει τα γεωπολιτικά παιχνίδια.