H λεγόμενη κρίση μέσης ηλικίας δεν είναι απλώς ένα σχήμα λόγου. «Επί δεκαετίες», θυμίζει ο Economist, έρευνες έδειχναν ότι η μέση ηλικία είναι το ναδίρ της ζωής. Ενώ γενικά οι νέοι και οι ηλικιωμένοι έκαναν λόγο για υψηλά επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή, όσοι βρίσκονταν στη μέση ηλικία βίωναν μια κάμψη.

Αυτή η «καμπύλη της ευτυχίας σε σχήμα U» ή «καμπύλη της απελπισίας»«, ανάλογα με την οπτική γωνία του καθενός, έχει καταγραφεί εκατοντάδες φορές σε πολλές χώρες. Η ηλικία της κορύφωσης της δυστυχίας ποίκιλλε. Οι Ελβετοί ήταν περισσότερο θλιμμένοι στα 35 τους, οι Ουκρανοί στα 60 τους, «αλλά το μοτίβο ήταν σταθερό».

Με απλά λόγια, όπως άλλωστε υποδηλώνει η καμπύλη σε σχήμα πετάλου, οι άνθρωποι έτειναν κατά τη διάρκεια της ζωής τους να αισθάνονται κάποια στιγμή λιγότερο ευτυχισμένοι, αν όχι ακριβώς δυστυχισμένοι, όμως στη συνέχεια η ευτυχία άρχιζε να ανακάμπτει. Φαίνεται, όμως, πως τα τελευταία χρόνια αυτή η καμπύλη έχει αρχίσει να ισιώνει ανησυχητικά. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζουν οι οικονομολόγοι Ντέιβιντ Μπλαντσφλάουερ, Αλεξ Μπράισον και Σιαγουέι Σου.

Σύμφωνα με μελέτη που εκπόνησαν και δημοσιεύθηκε στα τέλη Αυγούστου στην επιστημονική επιθεώρηση PLOS ONE, οι νέοι άνθρωποι ανά τον κόσμο δηλώνουν πλέον περισσότερο θλιμμένοι από κάθε άλλη ηλικιακή ομάδα. Επιπλέον «παρατηρήσαμε μια αλλαγή, με την καμπύλη να μετατρέπεται σε πίστα του σκι», όπως το έθεσε στον Economist ο δρ Μπράισον. 

Αρχικά οι τρεις επιστήμονες εντόπισαν την εν λόγω ανησυχητική αλλαγή στο λεγόμενο Σύστημα Επιτήρησης Παραγόντων Κινδύνου Συμπεριφοράς (BRFSS), μια μακροχρόνια έρευνα μεταξύ των αμερικανών πολιτών. Υπολογίζοντας το ποσοστό των ερωτηθέντων κάθε ηλικίας που ανέφεραν ότι ήταν καθημερινά σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση τον προηγούμενο μήνα, διαπίστωσαν πως μεταξύ 2009 και 2018 υπήρχε η γνωστή καμπύλη, με τη δυστυχία να κορυφώνεται στη μέση ηλικία. Αλλά από το 2019 έως το 2024 το μοτίβο άλλαξε, με τα επίπεδα δυστυχίας στους μεσήλικες και στους ηλικιωμένους να παραμένουν σε γενικές γραμμές σταθερά και την απελπισία μεταξύ των νεότερων να σημειώνει αύξηση.  

Η ίδια τάση καταγράφηκε και στη Βρετανία, με τους συντάκτες της μελέτης να διαπιστώνουν ότι τόσο το άγχος όσο και η απελπισία είχαν αυξηθεί απότομα μεταξύ ατόμων κάτω των 40 ετών μετά το 2016, ενώ έως το 2019 η καμπύλη της ευτυχίας είχε εκλείψει. 

Οσο για την κατάσταση στον υπόλοιπο κόσμο, σύμφωνα με στοιχεία από το Global Mind Project, μια διαδικτυακή έρευνα μεγάλης κλίμακας σε 44 χώρες της Αφρικής, της Ασίας, της Ευρώπης, της Λατινικής Αμερικής και της Μέσης Ανατολής για τις οποίες υπήρχαν επαρκή διαθέσιμα δεδομένα, οι νέοι ανέφεραν σταθερά ότι βρίσκονταν σε χειρότερη ψυχολογική κατάσταση από τους μεγαλύτερους σε ηλικία. 

Ωστόσο η παλιά γνωστή καμπύλη θα μπορούσε να εμφανιστεί εκ νέου, προς το ακόμη χειρότερο. Οπως εξηγείται στο βρετανικό δημοσίευμα, καθώς η νέα μελέτη των τριών οικονομολόγων παρέχει μια απλή εικόνα της δυστυχίας ανά ηλικία σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, είναι πιθανό οι σημερινοί δυστυχισμένοι 20ρηδες να γίνουν ακόμα πιο θλιμμένοι φτάνοντας στη μέση ηλικία και περνώντας την περιώνυμη κρίση.

«Εάν οι νέοι ξεκινούν τόσο άσχημα, θα μπορούσαν να είναι ακόμα χειρότερα στη μέση ηλικία», σημείωσε ο δρ Μπράισον. Μάλιστα, υπάρχουν μακροχρόνιες έρευνες όσον αφορά την ευημερία μεταξύ των ανθρώπων, που επιβεβαιώνουν αυτή την επανεμφάνιση της καμπύλης, με τη δυστυχία να φτάνει στο ζενίθ στη μέση ηλικία. Αυτό σημαίνει πως τα μέλη της Γενιάς Ζ (όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1997 και 2012, με τους μεγαλύτερους να τριανταρίζουν σιγά-σιγά) θα μπορούσαν να γίνουν ακόμα πιο δυστυχισμένα, εάν και όταν περάσουν και αυτά με τη σειρά τους την κρίση μέσης ηλικίας. 

«Η Γενιά Χ και οι millennials βυθίστηκαν στη δυσφορία της μέσης ηλικίας νωρίτερα από ό,τι οι boomers και η Γενιά Ζ αρχίζει την ενήλικη ζωή της πολύ πιο δυστυχισμένα από οποιαδήποτε άλλη προηγούμενη γενιά. Σε επίπεδο πληθυσμού, αυτές οι τάσεις αποκαλύπτουν ότι οι ηλικιωμένοι φαίνονται πλέον να είναι λιγότερο θλιμμένοι από τους νεότερους», συνοψίζουν οι δημοσιογράφοι του Economist. 

Το γιατί οι νέοι είναι τόσο θλιμμένοι παραμένει ασαφές. Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι η δυσφορία τους σχετίζεται με την αγορά εργασίας, σημειώνει ο Economist. Σε μια ξεχωριστή μελέτη που εκπόνησαν τους προηγούμενους μήνες, οι Μπλαντσφλάουερ και Μπράισον διαπίστωσαν ότι η απελπισία έχει αυξηθεί πιο απότομα μεταξύ των νέων αμερικανών εργαζομένων και ιδιαίτερα των λιγότερο μορφωμένων. Στο παρελθόν η εργασία είχε κατά βάση ευεργετική επίδραση στη ψυχολογία. Αυτό όμως σήμερα δεν συμβαίνει, τουλάχιστον στον ίδιο βαθμό, πιθανώς επειδή πολλοί νέοι δεν είναι ικανοποιημένοι από τις δουλειές τους.

Παρότι, όμως, αυτό μπορεί να ισχύει στις ΗΠΑ, δεν εξηγεί τα δεδομένα αλλού. Σε μια τρίτη μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Ιούνιο, οι δύο ερευνητές διαπίστωσαν ότι σε ορισμένες χώρες της νότιας Ευρώπης η ικανοποίηση από τη ζωή μεταξύ των νέων είχε αυξηθεί από το 2015, χάρη σε μεγάλο βαθμό στη μείωση της ανεργίας.

Εικάζεται επίσης ότι στην αυξημένη δυσφορία των νέων συμβάλλει σημαντικά η χρήση των smartphone και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η οποία αυξάνεται (παράλληλα με τα προβλήματα ψυχικής υγείας μεταξύ των νέων) από τις αρχές της δεκαετίας του 2010. Αν και κάποια στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μια αιτιώδης σύνδεση, σύμφωνα με τις πιο αυστηρές μελέτες, οι οποίες παρακολουθούν τη διάθεση των εφήβων σε σχέση με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για μεγάλα χρονικά διαστήματα, δεν υπάρχει κάποια ισχυρή σχέση μεταξύ της χρήσης των social media και της μετέπειτα άσχημης ψυχολογικής τους κατάστασης. 

Φυσικά, τα πράγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν. Ανάλυση του Economist, νωρίτερα κατά το τρέχον έτος, έδειξε ότι η ψυχική υγεία των νεαρών Αμερικανών έχει αρχίσει να βελτιώνεται κάπως το τελευταίο διάστημα. Αυτό θα μπορούσε να είναι «προπομπός μιας επιστροφής στη χαρά των νιάτων», σημειώνουν οι Βρετανοί. «Εάν ναι, οι μεσήλικες μπορεί να γίνουν ξανά οι πιο θλιμμένοι, ιδανικά κουβαλώντας όμορφες αναμνήσεις».