1474
Τέσσερις πρωθυπουργοί (από αριστερά) Ντέιβιντ Κάμερον, Τερέζα Μέι, Μπόρις Τζόνσον, Λιζ Τρας, που «κάηκαν» από το Brexit και τις συνέπειές του | EPA/Reuters/CreativeProtagon

Πώς μια σέκτα των Τόρις ανατίναξε τη Βρετανία

Protagon Team Protagon Team 22 Οκτωβρίου 2022, 14:31
Τέσσερις πρωθυπουργοί (από αριστερά) Ντέιβιντ Κάμερον, Τερέζα Μέι, Μπόρις Τζόνσον, Λιζ Τρας, που «κάηκαν» από το Brexit και τις συνέπειές του
|EPA/Reuters/CreativeProtagon

Πώς μια σέκτα των Τόρις ανατίναξε τη Βρετανία

Protagon Team Protagon Team 22 Οκτωβρίου 2022, 14:31

Η πρόσφατη ιστορία της Βρετανίας με λίγα λόγια –«to cut a long story short», που λένε και οι Αγγλοσάξονες:

Το ιστορικό Συντηρητικό Κόμμα είχε πάντα μια εμμονή στη σχέση της χώρας με την Ευρώπη και την Ευρωπαϊκή Ενωση και αυτό αποτελούσε ένα μόνιμο σημείο τριβών, έως και διχαστικό παράγοντα. Το 2015, λοιπόν, με αυτοπεποίθηση από την αποτυχία του δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της Σκωτίας έναν χρόνο νωρίτερα, ο τότε πρωθυπουργός και ηγέτης των Τόρις, Ντέιβιντ Κάμερον, υποσχέθηκε δημοψήφισμα για την παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ, αν κέρδιζε τις εκλογές.

Τις κέρδισε τις εκλογές, Μάιο του 2015, αλλά στο δημοψήφισμα του Ιουνίου του 2016, 51,9% των Βρετανών ψήφισαν υπέρ του Brexit. Ο Κάμερον παραιτήθηκε, ανέλαβε πρωθυπουργός η Τερέζα Μέι λέγοντας ότι «Brexit σημαίνει Brexit», αλλά στην πραγματικότητα κανείς δεν ήξερε τι σημαίνει Brexit. Ακολούθησαν εκλογές τον Ιούνιο του 2017, στις οποίες οι Τόρις βγήκαν μεν πρώτοι, αλλά χωρίς πλειοψηφία. Και καθώς η Μέι δεν μπορούσε να πείσει τους Συντηρητικούς για τη συμφωνία εξόδου με την ΕΕ, παραιτήθηκε το καλοκαίρι του 2019.

Ηρθε ο Μπόρις Τζόνσον υποσχόμενος να φέρει «εις πέρας το Brexit» και έκανε πάλι εκλογές, τον Δεκέμβριο του 2019, σαρώνοντας τους Εργατικούς. Η Βρετανία αποχώρησε από την ΕΕ τον Ιανουάριο του 2020, αλλά τα προβλήματα του Brexit παρέμειναν, ροκανίζοντας συστηματικά τη βρετανική οικονομία εν μέσω πανδημίας και πολέμου στην Ουκρανία.

Τον Ιούλιο του 2022, με μια οικονομία σε οριακό σημείο πια, ο Τζόνσον παραιτήθηκε στη σκιά σκανδάλων. Η Λιζ Τρας κέρδισε τις εσωκομματικές εκλογές και υποσχέθηκε μεγάλες φοροαπαλλαγές για να αναπτυχθεί η οικονομία. Η οποία κατέρρευσε εν μια νυκτί, η ίδια η Τρας απέπεμψε τον υπουργό Οικονομικών και έπειτα παραιτήθηκε και αυτή… The end.

Πώς φτάσαμε, όμως, ως εδώ; Πώς το Ηνωμένο Βασίλειο οδηγήθηκε σε αυτή την εικόνα διάλυσης, με τους πρωθυπουργούς –τα σύμβολα της βρετανικής ήπιας ισχύος– να εναλλάσσονται στην Ντάουνινγκ Στριτ και να γελοιοποιούνται σε ένα πόντιουμ ανακοινώνοντας τις παραιτήσεις τους;

Το Politico αναζήτησε τα αίτια ακριβώς στην αρχή αυτής της πικρής, μικρής ιστορίας: στην προβληματική σχέση των Τόρις με την ΕΕ και, βεβαίως, στην ιδέα του Brexit. Και έκανε λόγο για «μια σέκτα του Brexit που ανατίναξε τη Βρετανία», μια ομάδα που δρούσε εντός και στις παρυφές των Τόρις από το 2010, προωθώντας την αντιευρωπαϊκή ατζέντα της και επιβάλλοντας την πολιτική συζήτηση που ήθελε, ώστε να καταφέρει τον απώτερο σκοπό της.

Μια βρετανική εκδοχή του Tea Party

Για αυτή τη «συμμορία» νεοφιλελεύθερων πολιτικών και πολιτευτών του Συντηρητικού Κόμματος, η παραίτηση της Λιζ Τρας ήταν η τελευταία πράξη ενός 11ετούς σχεδίου για να «ξαναφτιάξουν» τη Βρετανία, έγραψαν χαρακτηριστικά στο αποκαλυπτικό άρθρο τους ο Εμίλιο Καζαλίτσιο και ο Τζακ Μπλάνσαρτ. «Ηταν μια επανάσταση σε εξέλιξη, επί 11 ολόκληρα χρόνια», σημείωσαν.

Και αυτή η επανάσταση γνώρισε τη δικαίωσή της στις 6 Σεπτεμβρίου 2022. Διότι, για αυτή τη μικρή, ετερόκλητη αλλά ταγμένη στον σκοπό ομάδα της δεξιάς πτέρυγας των Τόρις –μια βρετανική εκδοχή του αμερικανικού Tea Party– η είσοδος στο Νο 10 της Ντάουνινγκ Στριτ της Λιζ Τρας, μιας νεοθατσερικής πολιτικού που, μεταξύ άλλων, νόμιζε ότι με φοροαπαλλαγές στους πλούσιους θα αυξανόταν ως διά μαγείας ο πλούτος στη χώρα, ήταν το θριαμβευτικό επιστέγασμα μιας επικής πορείας που τους οδήγησε από τα περιθώρια της βρετανικής πολιτικής σκηνής στους διαδρόμους της εξουσίας στο Γουάιτχολ. Απλώς, τώρα το όνειρό τους θα συγκρουόταν με την πραγματικότητα.

Ποιοι ήταν μέλη της ομάδας; Αρχικά, ελάχιστα γνωστοί πολιτικοί, στελέχη περιθωριακών δεξαμενών σκέψης, καθώς και αμφιλεγόμενες μορφές των βρετανικών μέσων ενημέρωσης που σταδιακά και ελλείψει μιας κεντρικής πολιτικής ιδέας, παρέσυραν το Συντηρητικό Κόμμα –και μαζί τη χώρα τής οποίας ηγείτο– από το όραμα του Ντέιβιντ Κάμερον για τον αποκαλούμενο «σπλαχνικό συντηρητισμό», στο Brexit, στη φανατική λατρεία της ελεύθερης αγοράς και στη δαιμονοποίηση των φόρων.

Βέβαια, μια τέτοια –κάπως ακραία ακόμα και για τα δεδομένα του Συντηρητικού Κόμματος– τάση ήταν παρούσα στους κόλπους των Τόρις εδώ και δεκαετίες. Ομως, το όραμα του Brexit την έφερε στην επιφάνεια, της έδωσε λόγο ύπαρξης και αυτοπεποίθηση. Οπως σημείωσε το Politico, το σημείο καμπής ήταν το 2011, όταν ένας κρίσιμος αριθμός βουλευτών από τη δεξιά πτέρυγα των Συντηρητικών, πολλοί από τους οποίους είχαν εκλεγεί για πρώτη φορά μόλις έναν χρόνο νωρίτερα, εξεγέρθηκαν κατά του τότε πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον και ψήφισαν υπέρ της διεξαγωγής ενός δημοψηφίσματος για την παρουσία της χώρας στην ΕΕ. «Ηταν τότε η πρώτη φορά που όλοι αυτοί συνειδητοποίησαν τη δύναμή τους», εξήγησε ο Τιμ Μπέιλ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου.

♦ Διαβάστε: Brexit, η σκοτεινή έξοδος

Το δημοψήφισμα και το Brexit επέτρεψε σε ένα ετερόκλητο πλήθος πολιτικών, πολιτευτών, δημοσιογράφων και δημοσιολογούντων να συσπειρωθεί γύρω από έναν κοινό σκοπό. Και το 51,9% υπέρ της εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ενωση στις 23 Ιουνίου 2016, τους έδωσε το απαραίτητο θάρρος και θράσος να επιβάλουν τις επιθυμίες τους στο κυβερνών κόμμα.

Ο Ντέιβιντ Κάμερον έφυγε, όπως θα έφευγε –κλαίγοντας μάλιστα– και η Τερέζα Μέι, που ήταν μεν ευρωσκεπτικίστρια αλλά είχε ταχθεί υπέρ του Bremain και δεν τους έκανε. Η αποτυχία της στις εκλογές του 2017 θεωρείται από πολλούς αναλυτές ένα κλασικό εσωκομματικό πριόνισμα της καρέκλας, το αποτέλεσμα μιας άτυπης και «ανίερης» συμμαχίας πολιτικών παραγόντων εντός και εκτός των Τόρις με σκοπό να απομακρυνθεί η ανεπιθύμητη αρχηγός.

Επειτα ήρθε ο Μπόρις Τζόνσον, που ναι μεν ήταν φανατικός υπέρμαχος του Leave στο δημοψήφισμα, αλλά δεν ήταν και τόσο νεοφιλελεύθερος. Εκεί πια λειτούργησε το πολιτικό πρόβλημα της εποχής του Brexit: το κενό ιδεών σε μια περίοδο γεμάτη από προβλήματα καλύφθηκε από αυτές που προσέφερε η νεοφιλελεύθερη δεξιά πτέρυγα των Τόρις, ήταν δηλαδή η ώρα για αυτά που βρετανικά ΜΜΕ περιέγραψαν εσχάτως ως Trussonomics.

«Τους πήρε τέσσερις πρωθυπουργούς, τέσσερις γενικές εκλογές και ένα ιστορικό δημοψήφισμα για να τα καταφέρουν, αλλά με την Τρας επικεφαλής ζούσαν επιτέλους το όνειρό τους: Η χώρα θα μεταμορφωνόταν κατ’ εικόνα τους. Το όνειρο κράτησε 44 χαοτικές ημέρες», έγραψε το Politico.

«Νόμιζαν ότι είχε έρθει επιτέλους η στιγμή τους», προσέθεσε ο καθηγητής Τιμ Μπέιλ. «Θα αποδείκνυε ότι το Brexit δεν ήταν ένα τεράστιο λάθος, αλλά μια καταπληκτική ευκαιρία. Αλλά, φυσικά, όλο αυτό βασιζόταν σε μια φαντασίωση, η οποία ήταν βέβαιο πως θα κάποια στιγμή θα συγκρουόταν με την πραγματικότητα».

Εξι καταστροφικές εβδομάδες

Η Τρας εξελέγη ηγέτης των Συντηρητικών και ως εκ τούτου πρωθυπουργός της Βρετανίας, με τις ψήφους 81.000 μελών του κόμματος – αρκετές για να επικρατήσει του κεντρώου αντιπάλου της, Ρίσι Σουνάκ, αλλά λίγες για να γεμίσουν το Γουέμπλεϊ, όπως σημείωσαν με νόημα οι συντάκτες του Politico, για να προσθέσουν ότι αυτή η παρέα των φανατικών του νεοφιλελευθερισμού γοητεύθηκε από τις υποσχέσεις της Τρας για χαμηλή φορολόγηση και απουσία κρατικών παρεμβάσεων που, μαζί με το Brexit, θα διαμόρφωναν ένα νέο περιβάλλον ευκαιριών γι’ αυτούς που είχαν προετοιμαστεί καταλλήλως…

Αλλά τα σχέδια της Τρας εκπυρσοκρότησαν με τρομακτική ταχύτητα. Οι φοροαπαλλαγές που ανακοίνωσε στις 23 Σεπτεμβρίου τρομοκράτησαν τις αγορές και τους οίκους αξιολόγησης και προκάλεσαν την παρέμβαση ακόμα και του ΔΝΤ, με αποτέλεσμα η νέα πρωθυπουργός και darling της δεξιάς πτέρυγας των Τόρις να αποδειχτεί η ίδια μια από τις αιτίες για την περιδίνηση της βρετανικής οικονομίας. Πρώτα έδιωξε τον Κουάσι Κουαρτένγκ από υπουργό Οικονομικών και μετά παραιτήθηκε η ίδια.

Οι έξι καταστροφικές εβδομάδες της Τρας στην εξουσία ήταν μια ταπείνωση για την ίδια την πρωθυπουργό, αλλά και για αυτή την ακραία νεοφιλελεύθερη κίνηση εντός των Τόρις, που μαχόταν για την ανάδειξή της εδώ και χρόνια, ανέφερε το Politico.

Η ντροπιαστική παραίτησή της Τρας το απόγευμα της 20ής Οκτωβρίου είχε ηττημένους και κερδισμένους.

Ενας από τους ηττημένους, όπως υποδείχτηκε από το Politico, ήταν ο Μαρκ Λίτλγουντ, γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οικονομικών Υποθέσεων (Institute for Economic Affairs, IEA), μιας από τις δεξιές δεξαμενές σκέψεις που έχουν πρόσβαση στο Γουέστμινστερ και προώθησαν την ατζέντα της Λιζ Τρας, η οποία στο μεταξύ είχε κάνει όλο το φιλοσοφικό ταξίδι από το Remain του 2016 στο φανατισμένο Brexit.

Ο ίδιος είχε σπεύσει να εκφράσει την απογοήτευσή του για το γεγονός ότι η Τρας, υπό τον φόβο των αγορών, είχε αναγκαστεί να αναδιπλωθεί και να ακυρώσει τα σχέδιά της για φοροαπαλλαγές. «Φαινόταν ότι είχαμε πράγματι μια νέα κυβέρνηση που ασπαζόταν την ανάλυση του IEA για τα προβλήματα της οικονομίας μας και δεν την ενδιέφεραν τόσο οι αγορές», είπε.

Ενας άλλος υπέρμαχος των σχεδίων της Τρας για μικρό κράτος και ακόμα πιο μικρή φορολογία ήταν, όπως ανέφερε το Politico, ο γνωστός και μη εξαιρετέος Νάιτζελ Φάρατζ, ένας φαιδρός πολιτικός, άλλοτε ηγέτης του Ukip και ενθουσιώδης –σε βαθμό που να λέει ανερυθρίαστα ψέματα για τα φανταστικά οφέλη της εξόδου από την ΕΕ– υποστηρικτής του Brexit.

«Υπήρχε ελπίδα ότι ο προϋπολογισμός του Κουαρτένγκ θα ήταν μια πολύ σημαντική στιγμή, αλλά τώρα είναι νεκρός…», σχολίασε ο Φάρατζ, πριν ακόμα την παραίτηση της Τρας, περιγράφοντας μάλιστα την απογοήτευση και μελών των Τόρις για αυτό το πισωγύρισμα.

Τώρα, φαίνεται πως είναι η ώρα της κεντρώας πτέρυγας του Συντηρητικού Κόμματος να επιχειρήσει να πάρει τα πράγματα στα χέρια της, ύστερα από μια δεκαετία υποχώρησης. Το αν θα τα καταφέρει και με πoιο τίμημα, είναι μια άλλη ιστορία…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News

Διαβάστε ακόμη...

Διαβάστε ακόμη...