Επρόκειτο για την πιο πολύνεκρη υποθαλάσσια τραγωδία στη ρωσική ιστορία. Την 12η Αυγούστου του 2000, μόλις τρεις μήνες αφού ο Πούτιν ανέλαβε, για πρώτη φορά, την προεδρία της Ρωσίας, μια διπλή έκρηξη στο ρωσικό πυρηνικό υποβρύχιο K-141 Kursk είχε ως αποτέλεσμα τη μερική καταστροφή του σκάφους και την καθήλωσή του, μαζί με τα 118 μέλη του πληρώματος, στον βυθό της Θάλασσας Μπάρεντς σε βάθος 108 μέτρων.
Οπως θυμίζουν οι λονδρέζικοι Times σε ρεπορτάζ τους, παρά τις υποσχέσεις του Πούτιν περί μιας πιο συνεργατικής και ανοικτής προς τη Δύση Ρωσίας, ο ρώσος πρόεδρος χρειάστηκε τρεις ημέρες (έχοντας, μάλιστα, ενημερωθεί καθυστερημένα για το συμβάν) ώστε να πειστεί να αποδεχτεί τη συνδρομή της διεθνούς κοινότητας στις επιχειρήσεις διάσωσης.
Ωστόσο ακόμη και αφού η Μόσχα συμφώνησε να αποδεχτεί την αρωγή της Βρετανίας και της Νορβηγίας, το ρωσικό Πολεμικό Ναυτικό δυσκόλεψε σημαντικά την αποστολή των νορβηγών δυτών (δίνοντάς τους ατελή διαγράμματα της καταπακτής διαφυγής του Kursk) ενώ δεν επέτρεψε στην υπηρεσία εκκένωσης υποβρυχίων και διάσωσης του βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού να χρησιμοποιήσει το δικό της υποβρύχιο.
Σήμερα, σχεδόν 25 χρόνια μετά, ένα ντοκιμαντέρ ρίχνει νέο φως στην υπόθεση όσον αφορά το γιατί το ρωσικό στρατιωτικό και πολιτικό κατεστημένο της εποχής καθυστέρησε να ειδοποιήσει τον Πούτιν. Οπως υποδηλώνει και ο τίτλος «Kursk: 10 Days That Shaped Putin», το ντοκιμαντέρ προσφέρει επίσης μια νέα ερμηνεία των γεγονότων που έλαβαν χώρα εκείνες τις ημέρες και συνέβαλαν στο να καταστεί ο επικεφαλής του Κρεμλίνου ο αυταρχικός ηγέτης που είναι σήμερα.
Δεδομένου ότι πίσω από το «Kursk» βρίσκεται η αμερικανική εταιρεία παραγωγής HiddenLight (ιδιοκτησίας της πρώην Πρώτης Κυρίας Χίλαρι Κλίντον και της θυγατέρας της Τσέλσι καθώς και του Σαμ Μπράνσον, γιου του σερ Ρίτσαρντ Μπράνσον), στο ντοκιμαντέρ εμφανίζεται και ο Μπιλ Κλίντον, ο οποίος εκείνη την περίοδο ήταν Πρόεδρος των ΗΠΑ.
Μιλώντας πρώτη φορά δημοσίως για την καταστροφή του Κουρσκ, ο Κλίντον υποστήριξε ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν επέλεξε να θυσιάσει το πλήρωμα του υποβρυχίου για να προστατέψει πυρηνικά μυστικά της Μόσχας. «Ο Πούτιν ήξερε ότι εάν κατεβαίναμε εκεί κάτω, υπήρχαν πράγματα που θα μαθαίναμε, που δεν θα μπορούσαμε να μην μάθουμε για την τεχνολογία τους», λέει, μεταξύ άλλων, o 42oς πρόεδρος των ΗΠΑ στο ντοκιμαντέρ.
Ο Κλίντον παραδέχεται ότι, όταν ο Πούτιν εξελέγη πρόεδρος, εκείνος αρχικά πίστευε πραγματικά ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία θα μπορούσαν να ήταν σύμμαχοι. Σύντομα, όμως, συνειδητοποίησε ότι ο ρώσος πρόεδρος ενδιαφερόταν περισσότερο, ήδη από τότε, για την αποκατάσταση του «μεγαλείου της Ρωσίας».
«Ο Ψυχρός Πόλεμος μας είχε χωρίσει και ήθελα να κάνω ό,τι καλύτερο μπορούσα για να βοηθήσω τη Ρωσία να πραγματοποιήσει μια μετάβαση στη δημοκρατία», αναφέρει σχετικά ο Κλίντον. «Ο πρόεδρος Πούτιν ήταν ξεκάθαρα αποφασισμένος να αποκαταστήσει το μεγαλείο της Ρωσίας. Δεν διαφωνούσα με αυτό αλλά πρέπει απλώς να αποφασίζει κάποιος τι εννοεί όταν δηλώνει πως είναι μια μεγάλη χώρα. Οπότε, ανησυχούσα για τον Πούτιν, [ανησυχούσα] ότι θα είχαμε κάποια νέα επίδειξη δύναμης».
Στις 11.28 το πρωί του Σαββάτου της 12ης Αυγούστου, ενώ παρακολουθούσαν μια πολεμική άσκηση στη Θάλασσα Μπάρεντς που διεξήγαν μονάδες του Βόρειου Στόλου του Ρωσικού Ναυτικού, τα μέλη του πληρώματος του αμερικανικού υποβρυχίου USS Memphis άκουσαν δύο εκρήξεις στο «Kursk». Ο κυβερνήτης Μαρκ Μπρίορ ενημέρωσε τους ανωτέρους του, οι οποίοι επικοινώνησαν αμέσως με τον Λευκό Οίκο. «Ενημερώθηκα εκτενώς», θυμάται ο Κλίντον στο ντοκιμαντέρ, «και είπα: “Υπάρχουν στοιχεία ότι, ακόμη και κατά λάθος, θα μπορούσαμε να τους χτυπήσαμε εμείς ή κάποιος άλλος;”».
Δεν υπήρχαν, οπότε, μέσα σε 24 ώρες οι ΗΠΑ αποφάσισαν να προσφέρουν βοήθεια. «Νόμιζα ότι ο πρόεδρος Πούτιν γνώριζε, από τη σχέση που είχα αναπτύξει προσεκτικά ανά τα χρόνια με τον Μπόρις Γέλτσιν, ότι ήθελα οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία και το ΝΑΤΟ να ήταν σύμμαχοι σε έναν νέο κόσμο», σημειώνει ο Κλίντον. «Ηθελα απλώς να τον βοηθήσω να σώσει τις ζωές του πληρώματος, εάν αυτό ήταν δυνατό».
Τελικά, μην έχοντας λάβει καμία απάντηση από τη Ρωσία, ο Μπιλ Κλίντον κάλεσε ο ίδιος προσωπικά τον Πούτιν στο τηλέφωνο, στη ντάτσα του στο Σότσι, όπου πρακτικά κρυβόταν, χωρίς να έχει κάνει καμία δημόσια δήλωση για την καταστροφή. «Θεωρούσα ότι ήταν λάθος ο τρόπος με τον οποίο ο πρόεδρος Πούτιν προσπάθησε να αποστασιοποιηθεί», λέει σήμερα ο Κλίντον. «Οι άνθρωποι εκδηλώνουν την περηφάνια τους με διαφορετικούς τρόπους. Τα αίτια μπορεί να είναι ψυχολογικά ή πολιτιστικά ή και τα δύο. Δεν νομίζω ότι σε κάνει πιο αδύναμο το ότι δέχεσαι βοήθεια από ανθρώπους. Του τηλεφώνησα. Είπε: “Θα δώσω εντολή στους ανθρώπους μου να χρησιμοποιήσουν αυτήν την προσφορά βοήθειας”. Οπότε είχε δεχτεί τη βοήθεια».
Ωστόσο ήταν πολύ αργά. Τη Δευτέρα 21 Αυγούστου, δέκα ημέρες μετά από τη βύθιση του ρωσικού πυρηνικού υποβρυχίου, νορβηγοί δύτες κατάφεραν να ανοίξουν την καταπακτή διαφυγής, διαπιστώνοντας τον θάνατο όλων των μελών του πληρώματος.
Οπως αναφέρεται στο δημοσίευμα των Times ο Πούτιν εξαπέλυσε μια εκστρατεία παραπληροφόρησης όσον αφορά τα αίτια του πολύνεκρου δυστυχήματος, κατηγορώντας τους ρώσους ολιγάρχες για την καταστροφή των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων και φιμώνοντας τα ΜΜΕ.
Σύντομα κατέστη ευρέως σαφές ότι ο ρώσος πρόεδρος θα υιοθετούσε μια στάση σοβιετικού τύπου απέναντι στη διαφωνία και στην κριτική. Ενδεικτική υπήρξε η αντιμετώπιση μιας χαροκαμένης μητέρας: ενώ μαινόταν εναντίον ενός αξιωματούχου κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης Τύπου την πλησίασε μια αστυνομικός με πολιτικά και της έκανε μια ένεση κάποιας ηρεμιστικής ουσίας: εικόνες της Ναντέζντα Τίλικ να μεταφέρεται αναίσθητη έξω από την αίθουσα έκαναν αμέσως τον γύρο του κόσμου.
«Νομίζω ότι τον τραυμάτισε η αρνητική προβολή του από τον Τύπο», κρίνει σήμερα ο Μπιλ Κλίντον. «Νομίζω ότι πίστευε ότι έπρεπε να σκεφτεί τον αντίκτυπο που θα είχε η πρόσβαση κάποιας άλλης χώρας σε πληροφορίες εθνικής ασφάλειας, όμως το μόνο που πήρε ήταν [ο χαρακτηρισμός] του άκαρδου», γεγονός που κατά πάσα πιθανότητα ενέτεινε την αποφασιστικότητά του να θέσει υπό τον απόλυτο έλεγχό του τα μέσα ενημέρωσης.
«Θεωρούσα ότι έπρεπε να συνεχίζαμε να προσπαθούμε να τα βρούμε μαζί του. Τώρα, όπως αποδείχθηκε, είχε εντελώς διαφορετικές βλέψεις. Νόμιζα ότι είχε τεράστιες δυνατότητες να οδηγήσει τη Ρωσία σε έναν πιο ανοικτό, διασυνδεδεμένο κόσμο. Και δεν το έκανε».