Στις 15 Αυγούστου 1979 έκανε πρεμιέρα η ταινία για την οποία ο δημιουργός της έλεγε πως δεν «αφορά το Βιετνάμ», αλλά είναι «το ίδιο το Βιετνάμ». Δηλαδή μία ταινία-πόλεμος, όπου επικρατεί το χάος, η υπερβολή του προσωπικού οράματος και η έλλειψη μέτρου. Μια ψυχεδελική φαντασίωση, όπως αυτή που είχε ο Ντένις Χόπερ λόγω της χρήσης ουσιών στη διάρκεια των γυρισμάτων, και μια ταινία στα όρια των ανθρώπινων αντοχών.

Ο Μάρτιν Σιν (ο λοχαγός Γουίλαρντ, σε αποστολή εξόντωσης του Κουρτς) υπέστη καρδιακή προσβολή στα γυρίσματα, ο Μάρλον Μπράντο (συνταγματάρχης Κουρτς) εμφανιζόταν υπέρβαρος και μεθυσμένος, σε συνεχή κόντρα με τον σκηνοθέτη. Και μέσα σε όλα, ένας τυφώνας κατέστρεψε τα αρχικά σκηνικά του 1976 καθυστερώντας σημαντικά τα γυρίσματα. Η κυβέρνηση των Φιλιππίνων, εξάλλου, απέσυρε τα νοικιασμένα ελικόπτερά της, καθώς τα χρησιμοποιούσε για την καταπολέμηση ανταρσίας στο εσωτερικό της χώρας. Ο Κόπολα θα επιμείνει και το «Αποκάλυψη τώρα», μια διασκευή της «Καρδιάς του σκότους» του Τζόζεφ Κόνραντ μεταφερμένη στο Βιετνάμ, θα φτάσει ως το Φεστιβάλ των Καννών, όπου τελικά θα κερδίσει τον Χρυσό Φοίνικα (μαζί με το «Ταμπούρλο» του Φόλκερ Σλέντορφ, που και εκείνο βασιζόταν σε πασίγνωστο βιβλίο: του Γκίντερ Γκρας). Στο πέρασμα του χρόνου οι πρωταγωνιστές έχουν μιλήσει για τις συνθήκες «πολέμου» μέσα στις οποίες δημιουργήθηκε η ταινία.

Ο Κόπολα εξομολογείται

«Όταν γύριζα την ταινία δεν κουβαλούσα σενάριο μαζί μου, αλλά ένα πράσινο αντίτυπο της “Καρδιάς του σκότους” γεμάτο δικές μου υπογραμμίσεις. Από εκεί έφτιαξα την ταινία… Παρόλες τις δυσκολίες και τη μιζέρια μου συνέχιζα να προσπαθώ. Κάθε βράδυ σκεφτόμουν ένα διαφορετικό τέλος και την επόμενη μέρα κάτι άλλο… Πάντα πίστευα ότι ένα αντιπολεμικό φιλμ έπρεπε να έχει αγάπη και ειρήνη, ηρεμία και ευτυχία μέσα του. Δεν μπορούσε να περιλαμβάνει σκηνές βίας που προκαλούσαν τη λαχτάρα για καινούρια βία.

Η “Αποκάλυψη” έχει μεγάλες σκηνές με ελικόπτερα που επιτίθενται σε αθώους. Αυτό δεν είναι αντιπολεμικό, η ταινία ηρωοποιεί τον πόλεμο. Υπάρχουν συγκεκριμένες σκηνές που χρησιμοποιήθηκαν για να “ντοπάρουν” τους πολεμοχαρείς. Δεν αισθάνομαι βέβαια ένοχος για κάτι τέτοιο επειδή ξέρω καλά τον ρόλο μου μέσα σ’ αυτή τη διαδικασία. Η ταινία αφορούσε τελικά την ηθική. Υπάρχει αυτή η ατάκα που λέει ένας αξιωματικός: “εκπαιδεύουμε τους άντρες μας να ρίχνουν φωτιά στους ανθρώπους, αλλά οι διοικητές τους δεν επιτρέπουν να γράφεται η λέξη “γαμώ” πάνω στα αεροπλάνα, επειδή είναι ανήθικο…».

(Από συνέντευξη στον «Guardian», 9 Αυγούστου 2019, και στο Φεστιβάλ Tribeca της Νέας Υόρκης).

Ο Μπράντο ξυρίζει το κεφάλι του

«Οταν έφτασα στις Φιλιππίνες το 1976, για να γυρίσω σκηνές από το Αποκάλυψη τώρα… ο Φράνσις Κόπολα περνούσε διαδοχικές φάσεις κατάθλιψης, νευρικότητας και τρομερών εκρήξεων θυμού. Ο ρυθμός της κινηματογράφησης προχωρούσε απελπιστικά αργά, προέκυπταν διαρκώς προβλήματα με τους εικονολήπτες, ο Φράνσις δεν ήταν σίγουρος για το τέλος που ήθελε να δώσει στην ταινία και το σενάριο που είχαμε στα χέρια μας φάνταζε απαράδεκτο… “Άκουσέ με, Φράνσις”, του είπα τότε, “εγώ θα παραμείνω εδώ κοντά σου ως συνεργάτης για ένα χρονικό διάστημα και θα δώσω τον καλύτερό μου εαυτό, για να σε βοηθήσω, αλλά νομίζω πως κάνεις ένα τεράστιο σφάλμα”.

»Ήθελα να του δώσω να καταλάβει πως προτιμούσα να επιστρέψει στο πρωτότυπο της πλοκής του μυθιστορήματος του Κόνραντ… Χωρίς να ενημερώσω τον Φράνσις, ξύρισα τελείως το κεφάλι μου, προμηθεύτηκα κάτι μαύρα ρούχα και ζήτησα από τον εικονολήπτη και τους υπεύθυνους του φωτισμού να με φωτογραφίσουν κάτω από υποβλητικό φωτισμό ενόσω μιλούσα βαριά, με μια υπερκόσμια φωνή, μέσα στο μισοσκόταδο».

(Από το βιβλίο «Μάρλον Μπράντο – τραγούδια που μου έμαθε η μητέρα μου» (εκδ. Νέα Σύνορα – Λιβάνη, μτφ. Σοφία Ανδρεοπούλου, Δάφνη Βουβάλη, 1994)

Η Ελινορ Κόπολα θυμάται

«Αφού (o Φράνσις) γύρισε τους δύο “Νονούς” και τη “Συνομιλία”, ταινίες όπου πολλές από τις σκηνές διαδραματίζονταν μέσα σε σκοτεινά δωμάτια και αφορούσαν την περίπλοκη σχέση μεταξύ των χαρακτήρων, σκέφτηκε να πάει στις Φιλιππίνες για να γυρίσει αυτή την ταινία μέσα στο καταπράσινο τοπίο, όπου όλοι θα ήταν έξω στον ήλιο – φωτεινή, μεγάλη, συναρπαστική. Μια διασκεδαστική, μεγάλη πολεμική ταινία. Αλλά μόλις έφτασε εκεί, άρχισε να εμβαθύνει στην έρευνα -συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν κάτι ελαφρύ. Ήταν ένας πόλεμος και οι άνθρωποι έχαναν τα παιδιά, τους γιους, τους συζύγους τους. Συνειδητοποίησε ότι είχε πιο σοβαρά θέματα να αντιμετωπίσει, γεγονός που τον οδήγησε όλο και πιο βαθιά στον εαυτό του, στα ζητήματα της ζωής και του θανάτου και σε όλα τα βαριά ερωτήματα του πολέμου που ζωντανεύει ένα έπος…

»Απλώς κάποια στιγμή ξέφυγε από τον έλεγχο. Δεν είχε το τέλος. Δεν ήξερε πώς να το διαχειριστεί. Το σενάριο εξελισσόταν και οι σκηνές άλλαζαν. Η ταινία γινόταν μεγαλύτερη και πιο περίπλοκη. Δεν ήταν καθόλου αυτός ο σκοπός στην αρχή».

(Από συνέντευξη στο cnn.com. Η Έλινορ, που πέθανε πέρσι, κινηματογραφούσε με κάμερα όλη τη διαδικασία των γυρισμάτων συγκεντρώνοντας υλικό που χρησιμοποιήθηκε αργότερα).

Γουόλτερ Μερτς, ο υπεύθυνος ήχου

«Δεν ήταν ο τρόπος του Φράνσις να τα παρατάει. Πολλοί άνθρωποι κάτω από τόσο αντίξοες συνθήκες, όταν όλα πηγαίνουν χάλια, προφανώς θα ήθελαν να αποσυρθούν σε ένα ασφαλές καταφύγιο. Αλλά όλα αυτά απλώς έδιναν κουράγιο στον Φράνσις να πάει παραπέρα. Όταν είχε να διαλέξει ανάμεσα στο Α ή το Β και το Β είχε μεγαλύτερο ρίσκο αλλά και κάτι πρωτότυπο, θα πήγαινε προς τα εκεί. Μας κοβόταν η ανάσα πολλές φορές και κατά τη διάρκεια της παραγωγής και μετά».

(Guardian, 9 Αυγούστου 2019)

Ντέμιαν Λικ, o ηθοποιός

Ο ηθοποιός που υποδυόταν έναν πολυβολητή στην ταινία, περιγράφει την πρώτη αίσθηση φτάνοντας στο σετ των Φιλιππίνων από τη Νέα Υόρκη. «Η υγρασία σε χτυπούσε σαν βρεγμένη σφουγγαρίστρα. Το νερό δεν ήταν πόσιμο, οι γκέκο (σαρκοφάγες σαύρες) σκαρφάλωναν στους τοίχους του καλυβιού που έμενα και ο καιρός ήταν βιβλικός. Έβρεχε κάθε μέρα. Έβρεχε σαν να ήταν θυμωμένος ο ουρανός μαζί σου. Έριχνε κουρτίνες νερού, που δεν είχα ξαναδεί ποτέ».

(Δηλώσεις στο BBC, από το ντοκιμαντέρ «Hearts of darkness: a filmmaker’s Apocalypse» των Fax Bahr και George Hickenlooper).

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News