Οι καιροί είναι ιδιαίτερα δύσκολοι για τους ολιγάρχες της Ρωσίας. Λόγω των δυτικών κυρώσεων οι τεράστιες περιουσίες τους είναι δεσμευμένες ενώ έχει περιοριστεί σημαντικά και η ελευθερία μετακίνησης που είχαν έως ότου ο ρώσος πρόεδρος διέταξε τις δυνάμεις του να εισβάλουν στην Ουκρανία. Οι επαύλεις και οι θαλαμηγοί τους έχουν κατασχεθεί, οι πιστωτικές τους κάρτες μπλοκαριστεί ενώ δεν έχουν πρόσβαση ούτε στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς. Οι ΗΠΑ, η ΕΕ και η Βρετανία τους τιμωρούν για την οικονομική και πολιτική στήριξη που παρέχουν στον Βλαντίμιρ Πούτιν στο πλαίσιο του πολέμου που διεξάγει στην Ουκρανία.
«Ωστόσο δεν είναι όλοι οι ολιγάρχες ίδιοι στα μάτια της Δύσης», επισημαίνει σε ανταπόκρισή του από το Βερολίνο ο Πάολο Βαλεντίνο της Corriere della Sera. «Υπάρχουν κάποιοι πιο ίσοι από άλλους. Και απέναντι από τους σχεδόν 40 πολυδισεκατομμυριούχους στους οποίους έχουν επιβληθεί κυρώσεις, υπάρχουν τουλάχιστον άλλοι τόσοι που παραμένουν εκτός της μαύρης λίστας. Ενας κάπως υποκριτικός συνδυασμός πολιτικών, οικονομικών και γεωστρατηγικών εκτιμήσεων ωθεί τις δυτικές χώρες να τους χαριστούν», συμπληρώνει.
Η πιο εντυπωσιακή περίπτωση είναι εκείνη του Βλαντίμιρ Ποτάνιν, ο οποίος είναι 61 ετών και συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο πλούσιων ανθρώπων στη Ρωσία, ο δεύτερος πλουσιότερος πριν από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία με περιουσία άνω των τριάντα δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ο Ποτάνιν είναι πιστός οπαδός του Πούτιν, ένας από τους λίγους που τον στηρίζουν από την αρχή της πολιτικής του καριέρας, και εξακολουθεί να είναι πρόθυμος να ικανοποιεί κάθε απαίτησή του και να παίζει με τους δικούς του κανόνες, ακόμη και όταν παίζουν χόκεϊ μαζί, με τον ολιγάρχη να κάνει τα πάντα ούτως ώστε να σκοράρει και να νικάει πάντα ο πρόεδρός του.
Παρότι, όμως, ανήκει στο στενό περιβάλλον του Πούτιν, «εξακολουθεί να ταξιδεύει, να απολαμβάνει τα δύο σούπερ γιοτ του, να δραστηριοποιείται στις αγορές, ακόμη και για λογαριασμό του Κρεμλίνου, ωσάν να μην ξέσπασε κανένας πόλεμος. Tο όνομά του εντοπίζεται στις λίστες με τις κυρώσεις που έχουν εγκριθεί από την Αυστραλία και τον Καναδά, αλλά ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες ούτε η ΕΕ έχουν καμία πρόθεση να τον προσθέσουν στη δική τους», γράφει ο δημοσιογράφος της Corriere.
Γιατί, όμως, χαίρει ειδικής μεταχείρισης ο ρώσος ολιγάρχης και ένθερμος υποστηρικτής του Πούτιν; Επειδή είναι ο πλειοψηφικός μέτοχος της Norilsk Nickel, μιας εξορυκτικής και μεταλλουργικής εταιρείας που εδρεύει στη Μόσχα και δραστηριοποιείται κυρίως στη Σιβηρία, όπου παράγει το 15% του νικελίου και το 40% του παλλαδίου που χρησιμοποιούνται στον κόσμο, δύο πρώτες ύλες απαραίτητες για την κατασκευή μικροτσίπ και αυτοκινήτων αντίστοιχα. Η επιβολή κυρώσεων στον ολιγάρχη του νικελίου και του παλλαδίου θα μπορούσε να επιφέρει περαιτέρω εκτίναξη της τιμής των δύο μετάλλων, εξέλιξη που θα έπληττε βαριά σημαντικές βιομηχανίες της Δύσης.
Αλλά η εξαίρεση του από τις ευρωπαϊκές και αμερικανικές κυρώσεις είναι εξαιρετικά ωφέλιμη και για το Κρεμλίνο, καθώς χάρη στον Ποτάνιν ανακτά τον έλεγχο μιας σειράς από τράπεζες που ξεπουλήθηκαν άρον άρον από δυτικούς ομίλους που εγκατέλειψαν τη Ρωσία μετά την 24η Φεβρουαρίου ή από άλλους ολιγάρχες που τόλμησαν να επικρίνουν την εισβολή στην Ουκρανία.
Ο δικός του όμιλος INTERROS εξαγόρασε, για παράδειγμα, τη Rosbank από την Société Générale, στην οποία την είχε πουλήσει το 2008. Και όταν ο δισεκατομμυριούχος, κάτοικος Λονδίνου Ολεγκ Τινκόφ υποχρεώθηκε από το Κρεμλίνο να παραχωρήσει το 35% που κατείχε στην ακμάζουσα Tinkoff Bank, επειδή χαρακτήρισε «απεχθή» τη δράση του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία, ο Ποτάνιν έσπευσε να το εξαγοράσει, «σε τιμή εξευτελιστική, 3% της πραγματικής του αξίας», σύμφωνα με τον Τινκόφ.
Αλλά δύσκολους καιρούς φαίνεται πως περνούν, πέρα από τους ολιγάρχες (εξαιρουμένου του Βλαντίμιρ Ποτάμιν) και οι «περιστερές» της Ρωσίας, καθώς «εξαφανίζονται στο τίποτα ενώ εάν πετούσαν στο Κρεμλίνο ενδέχεται να έχουν άσχημο τέλος», αναφέρει ο Μάρκο Ιμαρίζιο, επίσης δημοσιογράφος της Corriere della Sera.
Επιστρέφοντας στα τέλη του προηγούμενου Φεβρουαρίου, υπενθυμίζει πως ελάχιστες ημέρες πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία (το απόγευμα της 21ης Φεβρουαρίου) έλαβε χώρα στο Κρεμλίνο η διαβόητη σύσκεψη του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας με συμμετοχή των ισχυρών και στενών συνεργατών του ρώσου προέδρου κατά την οποία ο Πούτιν ανακοίνωσε την επικείμενη αναγνώριση των δύο αυτοαποακαλούμενων Λαϊκών Δημοκρατιών του Ντονμπάς.
Εκείνη την ημέρα όλος ο κόσμος έπαψε να ευελπιστεί πως οι ρωσικές δυνάμεις δεν θα εισέβαλαν, τελικά, στην Ουκρανία και άρχισε να διερωτάται απλά πότε θα συνέβαινε αυτό. Αίσθηση προκάλεσε επίσης ο τρόπος με τον οποίο ο Βλαντίμιρ Πούτιν επέπληξε τον επικεφαλής των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών (SVR) Σεργκέι Ναρίσκιν επειδή τόλμησε να προτείνει να δοθεί μια ακόμη ευκαιρία στη διπλωματία.
Νωρίτερα, ωστόσο, ο ρώσος πρόεδρος είχε στραφεί κατά ενός άλλου έμπιστου συνεργάτη του, του Ντμίτρι Κοζάκ, αναπληρωτή αντιπροέδρου της ρωσικής κυβέρνησης της Ρωσίας από το 2008 έως το 2020 και νυν αναπληρωτή προσωπάρχη του Κρεμλίνου. Είναι αυτή η «περιστερά» που έχει εξαφανιστεί από το προσκήνιο και στην οποία αναφέρεται ο ιταλός δημοσιογράφος.
Ντμίτρι Κοζάκ
Γεννημένος και μεγαλωμένος στην Ουκρανία και πρώην μέλος των ειδικών δυνάμεων του ρωσικού στρατού, ο Ντμίτρι Κοζάκ βρίσκεται ή μάλλον βρισκόταν στο πλευρό του ρώσου προέδρου από τότε που αμφότεροι ήταν σύμβουλοι του δημάρχου της Αγίας Πετρούπολης Ανατόλι Σομπτσάκ τη δεκαετία του 1990. Σταδιακά ο Κοζάκ κατέστη ένας από τους πιο στενούς συμμάχους του Πούτιν, καταλαμβάνοντας καίριες θέσεις, του επικεφαλής της προεκλογικής του εκστρατείας, για παράδειγμα, στις προεδρικές εκλογές του 2004.
Πιο πρόσφατα, μετά την απόσχιση της Κριμαίας το 2014, τέθηκε επικεφαλής των προσπαθειών για την ενίσχυση των δεσμών μεταξύ της χερσονήσου και της Ρωσίας ενώ στις αρχές του 2020 ο Πούτιν τον διόρισε επικεφαλής διαπραγματευτή του Κρεμλίνου για την Ουκρανία.
Οταν πήρε τον λόγο κατά τη διάρκεια της σύσκεψης του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, εξήγησε πως η κυβέρνηση του Κιέβου δεν είχε κάνει κανένα βήμα προς τις θέσεις της Ρωσίας. Παραδέχτηκε πως η κατάσταση στην Ανατολική Ουκρανία είχε αποτελματωθεί αλλά σημείωσε πως θα μπορούσε ακόμα να σημειωθεί μια σχετική πρόοδος μέσω της διπλωματίας.
Αλλά ενώ μιλούσε τον διέκοψε ξαφνικά μεγαλοφώνως ο Πούτιν με ένα κοφτό «σπασίμπα», υπονοώντας ξεκάθαρα πως δεν υπήρχε λόγος να ειπωθεί κάτι άλλο. Αλλά εκείνος συνέχισε να μιλάει, αναγκάζοντας τον Πούτιν, να επιβληθεί με ένα ακόμη πιο απότομο και αυστηρό ευχαριστώ.
Από τότε ο Ντμίτρι Κοζάκ, ένας από τους πιο επιφανείς και στενούς συνεργάτες του επικεφαλής του Κρεμλίνου τα τελευταία πολλά χρόνια, έχει εξαφανιστεί. Μάλιστα στα τέλη του προηγούμενου μήνα ουκρανικές πηγές ανέφεραν ότι συνελήφθη για συνεργασία με τον εχθρό με την πληροφορία να μεταδίδεται και από κάποια ανεξάρτητα ρωσικά ΜΜΕ, δίχως, ωστόσο, να επιβεβαιωθεί ποτέ επίσημα. Στη Μόσχα οι ειδικοί δίνουν μια σχεδόν φυσική εξήγηση όσον αφορά την εξαφάνισή του. «Ο ρώσος πρόεδρος έχασε την υπομονή του να ελπίζει στην επιτυχή έκβαση των διαπραγματεύσεων που του είχε αναθέσει. Και για κάθε αποτυχία, πρέπει να υπάρχει ένας ένοχος», συνοψίζει ο Ιμαρίζιο.