Τι γίνεται όταν πεθάνεις; Στον πραγματικό κόσμο, τα κληρονομικά ζητήματα είναι λυμένα προ πολλού και, εκτός εξαιρέσεων βέβαια, όλα τακτοποιούνται σύντομα: αν υπάρχει διαθήκη τα υπάρχοντα του νεκρού μεταβιβάζονται στους κληρονόμους, αν πάλι δεν υπάρχει, το Κληρονομικό Δίκαιο έχει φροντίσει και γι’ αυτό. Δεν συμβαίνει όμως, το ίδιο και στην ψηφιακή ζωή. Όλα άλλαξαν από τη στιγμή που γίναμε πολίτες της πιο μεγάλης χώρας του κόσμου, που δεν είναι άλλη από το Facebook με τους 2,19 δις «κατοίκους»-χρήστες.

Σας έχει συμβεί, άραγε, να πεθάνει φίλος σας στο Facebook; Για την ακρίβεια, αυτός μπορεί να έχει πεθάνει, όχι όμως και ο λογαριασμός του. Είναι μακάβριο αλλά έτσι συμβαίνει. Εκείνη ή εκείνος μπορεί προ πολλού να μην υπάρχει πια αλλά ο λογαριασμός του εξακολουθεί να υφίσταται και το Avatar που είχε διαλέξει (εικόνα του προφίλ) εξακολουθεί να «κολυμπάει» μακάρια στο αχανές διαδίκτυο, εις τους αιώνας των αιώνων.

Την ημέρα των γενεθλίων του και της ονομαστικής του εορτής, μακρινοί «φίλοι» που δεν έχουν πάρει είδηση την απώλεια ποστάρουν στον τοίχο του ευχές για υγεία και μακροημέρευση, το βλέπεις εσύ που υπήρξες δικός του και αρρωσταίνεις. Όμως αυτοί είναι οι κανόνες και κανείς εκτός από τον ίδιο τον δημιουργό του λογαριασμού δεν μπορεί να επέμβει.

Τώρα όμως ίσως κάτι αλλάξει. Στη Γερμανία, μια διαμάχη σχετική με την αδυναμία πρόσβασης των γονιών ενός νεκρού κοριτσιού στον λογαριασμό που διατηρούσε η κόρη τους στο Facebook, έφτασε στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο (BGH) και τώρα αναμένεται η κρίση του, όπως αναφέρει η Berliner Zeitung.

Κατά την ακροαματική διαδικασία της περασμένης Πέμπτης στο Δικαστήριο της Καρλσρούης, σύμφωνα με τους δικαστές, το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι αν η ψηφιακή κληρονομιά θα πρέπει να εξομοιωθεί με την αναλογική, με άλλα λόγια εάν οι κληρονόμοι επιτρέπεται να διαβάζουν τα μηνύματα σε chats και σε e-mails, όπως συμβαίνει με την κανονική αλληλογραφία. Και η ετυμηγορία τους θα ανακοινωθεί στις 12 Ιουλίου. (Az III ZR 183/17)

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Στα τέλη του 2012 ένα 15χρονο κορίτσι τραυματίστηκε σοβαρά από έναν συρμό του μετρό στο Βερολίνο και λίγο αργότερα υπέκυψε στο νοσοκομείο. Σχεδόν έξι χρόνια αργότερα οι συνθήκες του θανάτου παραμένουν ασαφείς και κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν ήταν θανατηφόρο ατύχημα ή αυτοκτονία.  Μήπως η έφηβη δεν ήθελε πια να ζει; Οι γονείς θέλουν να μάθουν, δεν μπορούν να ζουν άλλο στην αοριστία. Σκέφτηκαν ότι ίσως η κόρη τους είχε ανταλλάξει μηνύματα στο Facebook που θα μπορούσαν να φωτίσουν την υπόθεση.

Σύμφωνα με δήλωσή τους, η κόρη τους τούς είχε δώσει τον κωδικό πρόσβασης στον λογαριασμό της. Αλλά όταν θέλησαν να μπουν στο Facebook μετά τον θάνατό της αυτό δεν ήταν πλέον δυνατό: ο λογαριασμός της μικρής είναι ήδη σε κατάσταση «εις μνήμην» (Remembering).

«Εις μνήμην»: εικονικό βιβλίο συλλυπητηρίων

Οι χρήστες του Facebook μπορούν πλέον να επιλέξουν τη διαγραφή του προφίλ τους αφού επιβεβαιωθεί ο θάνατός τους. Αν δεν το κάνουν, τότε στο προφίλ του αποθανόντος πλάι στο ονοματεπώνυμο θα αναγράφεται η λέξη «εις μνήμην». Δείτε πληροφορίες εδώ.

Μπορούν επίσης να επιλέξουν ή να ορίσουν έναν υπεύθυνο λογαριασμού, ο οποίος σε περίπτωση θανάτου τους, θα φροντίζει το λογαριασμό τους «εις μνήμην» είτε θα τον διαγράψει οριστικά από το Facebook. Με τον τρόπο αυτό η σελίδα του νεκρού γίνεται ένα είδος εικονικού βιβλίου συλλυπητηρίων για τους φίλους και τους συγγενείς του και κανείς δεν μπορεί να συνδεθεί πια σε αυτό τον λογαριασμό.

Αυτό συνέβη και στην περίπτωση του κοριτσιού. Έχει ενεργοποιηθεί η «αναμνηστική κατάσταση» του προφίλ της, όμως, οι γονείς δεν γνωρίζουν ποιος δήλωσε στο Facebook τον θάνατό της. Με την καταγγελία της, όμως, η μητέρα ισχυρίζεται ότι, ως κληρονόμος, θα πρέπει να έχει το δικαίωμα πρόσβασης στο λογαριασμό της νεκρής κόρης της και σε όλο το προσωπικό της περιεχόμενο.

Γιατί το Facebook αρνείται την πρόσβαση των γονέων; Η εταιρεία έχει κατ’ επανάληψη  τονίσει: «Νιώθουμε την οικογένεια και καταλαβαίνουμε την επιθυμία τους». Ωστόσο, προτεραιότητα για το Facebook έχει η προστασία των δεδομένων των επαφών της νεαρής.

Συγκεκριμένα, όποιος είχε ανταλλάξει ιδιωτικά μηνύματα με την κόρη τους, δεν είχε υπολογίσει ότι οι γονείς θα μπορούσαν να τα διαβάσουν κάποια μέρα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Facebook δεν απελευθερώνει το περιεχόμενο. Απέρριψε, επίσης, την πιθανότητα να ελέγξει τον λογαριασμό κάποιος συνεργάτης.

Πώς βλέπουν την υπόθεση τα δικαστήρια;

Οι γονείς κατέφυγαν στα δικαστήρια. Στα τέλη του 2015, το περιφερειακό δικαστήριο του Βερολίνου αποφάσισε πως έχουν «κληρονομήσει» και το λογαριασμό της κόρης τους στο Facebook και ως εκ τούτου έχουν τη δυνατότητα να δουν τα δεδομένα, που υπάρχουν σε αυτόν. Δύο χρόνια αργότερα, όμως, τον Μάιο του 2017, το Εφετείο του Βερολίνου διόρθωσε αυτή την απόφαση υπέρ του Facebook. «Δεν μας είναι εύκολο να πάρουμε αυτή την απόφαση» δήλωσε τότε ο προεδρεύων.

Το Ανώτατο Δικαστήριο θεωρεί ότι δεσμεύεται από το τηλεπικοινωνιακό απόρρητο. Κατά την άποψή του, το Facebook θα μπορούσε να δημοσιεύσει το περιεχόμενο του λογαριασμού μόνο εάν όλες οι επαφές του κοριτσιού συμφωνήσουν προηγουμένως. Έτσι την τελευταία λέξη έχει τώρα το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο (BGH).

Αυτή η διαμάχη είναι εξαιρετικά σημαντική. Κατ’ αρχάς γιατί άπτεται ενός ανθρώπινου δράματος. Το συγκεκριμένο πρόβλημα, όμως, δεν αφορά αποκλειστικά την οικογένεια από το Βερολίνο και ούτε μόνο τους χρήστες του Facebook.

Ενώ ιδιωτικά έγγραφα, όπως επιστολές ή ημερολόγια, συνήθως πηγαίνουν στους κληρονόμους, δεν συμβαίνει το ίδιο και με το ψηφιακό περιεχόμενο αφού τα ηλεκτρονικά μηνύματα (e-mails), οι φωτογραφίες ή φωνητικά αρχεία συχνά δεν βρίσκονται στον τοπικό σκληρό δίσκο ή σε κάποιο memory stick, αλλά είναι αποθηκευμένα σε κάποιο «σύννεφο» (Cloud) από servers.

Και το τι συμβαίνει με αυτά τα δεδομένα, είναι προς το παρόν σαφές μόνο εάν ο αποθανών το έχει φροντίσει εγκαίρως. Το Facebook, για παράδειγμα, προτρέπει τους χρήστες του να ορίσουν οπωσδήποτε έναν υπεύθυνο λογαριασμού σε περίπτωση θανάτου, ώστε να είναι δυνατή η διαχείριση του λογαριασμού τους μόλις μετατραπεί σε «εις μνήμην». (Μάθετε εδώ περισσότερα για τους υπεύθυνους λογαριασμού σε περίπτωση θανάτου και τι μπορούν να κάνουν).

Τι αλλάζει μια κρίση του ανώτατου δικαστηρίου; Η δικηγόρος Στέφανι Χέρτσογκ, ειδική σε ζητήματα κληρονομικού δικαίου, ελπίζει ότι το BGH θα χρησιμοποιήσει την υπόθεση για να αποσαφηνίσει τη νομική θέση σχετικά με την ψηφιακή κληρονομιά όσο το δυνατόν πληρέστερα. «Αυτή τη στιγμή έχουμε μεγάλη νομική αβεβαιότητα», δήλωσε η γερμανίδα δικηγόρος στην Berliner Zeitung.

Για την Χέρτσογκ, πάντως, είναι ένα βήμα αν και καθυστερημένο ώστε οι κληρονόμοι να έχουν πλήρη πρόσβαση στην ψηφιακή «περιουσία» της κόρης τους: «Αλλιώς είναι αδύνατη η ορθή διαχείριση των δεδομένων», λέει. Γιατί οι σχετικές πληροφορίες δεν υπάρχουν πλέον μόνο σε χάρτινους φακέλους, τακτοποιημένους σε συρτάρια ή σε βιβλιοθήκες. Πολλά σημαντικά στοιχεία μπορεί να κρύβονται σε e-mails και σε chats.

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News