Πριν από έναν μήνα, ένας αρχισυντάκτης των New York Times, ο Ντιν Μπάκετ, δήλωσε ότι θα έμπαινε ευχαρίστως στη φυλακή, προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση στα φορολογικά μυστικά του Ντόναλντ Τραμπ και να εκθέσει τις απάτες του. Βρήκε αυτό που ήθελε, εξέθεσε τον ρεπουμπλικανό προεδρικό υποψήφιο, και τώρα η εφημερίδα όπου εργάζεται αντιμετωπίζει -από δεξιούς επικριτές- κατηγορίες ότι διέπραξε αδίκημα δημοσιεύοντας απόρρητα έγγραφα χωρίς να έχει εξουσιοδότηση.
Πώς απέκτησε πρόσβαση η εφημερίδα στα άδυτα των φορολογικών στοιχείων τα οποία επιμόνως αρνείται να δημοσιοποιήσει ο αμερικανός μεγιστάνας; Είναι απλό: Εδειξε την προθυμία της να τα αποκτήσει και να τα δημοσιοποιήσει και, χωρίς να προσπαθήσει, έλαβε ένα αποκαλυπτικό email από «ανώνυμη πηγή» – ένα νέο «βαθύ λαρύγγι»;
Στο φύλλο του Σαββάτου, οι New York Times αποκάλυψαν ότι έχουν στην κατοχή τους παλαιότερες φορολογικές δηλώσεις του αμερικανού μεγιστάνα. Σύμφωνα με αυτές, το 1995 ο Τραμπ δήλωσε ιλιγγιώδεις ζημίες ύψους 916 εκατ. δολαρίων, κάτι που (μπορεί να) του επέτρεψε να μην πληρώσει φόρο εισοδήματος για τα επόμενα 18 χρόνια! Πώς γινόταν αυτό;
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, ο Τραμπ έχασε σημαντικά ποσά από την κακή διαχείριση τριών καζίνο στο Ατλάντικ Σίτι, την αποτυχημένη του είσοδο στον χώρο των αερομεταφορών και την αγορά του ξενοδοχείου Plaza στο Μανχάταν στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Οι απώλειες από τις αποτυχημένες αυτές επιχειρηματικές δραστηριότητες έφτασαν στα $916 εκατ. Ο επιχειρηματίας όμως προσπάθησε να βγάλει κέρδος από τη ζημιά που δημιούργησε στην εταιρεία του: εκμεταλλευόμενος το φορολογικό καθεστώς των ΗΠΑ, δήλωσε απώλεια εισοδήματος όσο και οι ζημιές ($916 εκατ.) στη φορολογική του δήλωση για το έτος 1995. Αυτή η δήλωση τού επέτρεψε να αφαιρεί «νόμιμα» 50 εκατ. δολάρια από τα φορολογητέα εισοδήματά του κάθε χρόνο επί 18 χρόνια, ώστε να αντισταθμίσει τη ζημία του 1995. Ουσιαστικά, λένε οι NY Times, ο Τραμπ εκμεταλλεύτηκε για προσωπικό του όφελος την καταστροφή των εταιρειών του, κερδίζοντας προνόμια και φοροαπαλλαγές. Ο μεγιστάνας είχε τη δυνατότητα να ανταποκριθεί στις φορολογικές του υποχρεώσεις, καθώς την ίδια περίοδο πληρωνόταν σχεδόν $100.000 για κάθε επεισόδιο στο ριάλιτι σόου «The Apprentice», ενώ παράλληλα λάμβανε τεράστια ποσά σε μισθούς και μερίσματα από τις εταιρείες τις οποίες διοικούσε ή ήταν μέτοχος.
Πολύ λογικά, η Χίλαρι Κλίντον έσπεσε να εκμεταλλευτεί την αποκάλυψη των ΝΥ Τimes που ήρθε έξι εβδομάδες πριν από τις κάλπες της 8ης Νοεμβρίου: «Ο Τραμπ ενσαρκώνει το ίδιο το σύστημα που ισχυρίζεται ότι θα διορθώσει», δήλωσε τη Δευτέρα η υποψήφια των Δημοκρατικών, η οποία χτυπά σε δύο ταμπλό: από τη μία καταγγέλλει τη (πιθανή) φοροδιαφυγή του αντιπάλου της και από την άλλη επιχειρεί να φθείρει και το προφίλ του επιτυχημένου επιχειρηματία. «Τι είδους επιχειρηματική ιδιοφυιΐα είναι ένας τύπος που χάνει σχεδόν ένα δισ. δολάρια σε μια χρονιά;», αναρωτήθηκε, μιλώντας σε προεκλογική συγκέντρωση στο Οχάιο.
Από το στρατόπεδο του Τραμπ ακολουθήθηκε η ίδια γραμμή που ο ίδιος ο μεγιστάνας είχε εγκαινιάσει στο ντιμπέιτ της περασμένης εβδομάδας, όταν στις νύξεις τις Χίλαρι ότι δεν πληρώνει φόρους είχε πει αυτάρεσκα: «αυτό αποδεικνύει ότι είμαι έξυπνος». Ο Ρούντι Τζουλιάνι, πρώην δήμαρχος της Νέας Υόρκης, το επανέλαβε πολλές φορές μιλώντας στο ABC ότι πιστεύει πως το να μην πληρώνει φόρους ο φίλος του είναι απόδειξη της ευφυίας του ενώ από το στρατόπεδο του Τραμπ του είπαν το ίδιο. «Με αυτήν την ευφυΐα θα κάνει ξανά την Αμερική μεγάλη», σχολίασαν. Και αφησαν αιχμές για τον ρόλο των ΜΜΕ.
Η αλήθεια είναι ότι τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης έχουν δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα οικονομικά του Τραμπ. Λογικό θα πει κάποιος, καθώς ο ίδιος ο Τραμπ με αυτό το παράσημο, ότι πρόκειται για έναν πετυχημένο και πάμπλουτο επιχειρηματία, έχει αναδειχθεί ως παράγοντας στην αμερικανική δημόσια σφαίρα και έφθασε να είναι υποψήφιος για την προεδρία. Και όσο αρνείται ο ίδιος να δημοσιεύσει τα στοιχεία για τις επιστροφές φόρων –παρότι σχεδόν κάθε αμερικανός υποψήφιος το κάνει από το 1976– και όσο κοκορεύεται στα ντιμπέιτ για την εξυπνάδα του, τόσο τρώγονται οι δημοσιογράφοι να εξιχνιάσουν τα φορολογικά δεδομένα και τις οικονομικές δραστηριότητες του βασιλείου του.
Ο Τραμπ βρίσκεται αντιμέτωπος με τη μακρά και λαμπρή παράδοση ερευνητικής δημοσιογραφίας του αμερικανικού Τύπου, που από την εποχή του Γουότεργκεϊτ (Washington Post) και των περίφημων «Αρχείων του Πενταγώνου» για το Βιετνάμ (Ντάνιελ Ελσμπεργκ – New York Times) δεν συνηθίζει να αφήνει τέτοιες ευκαιρίες ανεκμετάλλευτες.
Οντως, κατά σειρά οι ιστότοποι Daily Beast και Politico καθώς και η εφημερίδα Washington Post έχουν ήδη αποκαλύψει ότι ο Τραμπ δεν πλήρωσε φόρο εισοδήματος το 1978, το 1979, το 1984 και τουλάχιστον άλλες δύο χρονιές τη δεκαετία του ’90. Παράλληλα την τελευταία εβδομάδα, το Newsweek αποκάλυψε ότι κατ’ ουσίαν ο Τραμπ, μέσω εταιρείας που βρισκόταν υπό τον έλεγχό του, είχε παραβιάσει συστηματικά την αμερικανική νομοθεσία ως προς το εμπάργκο που είχε επιβληθεί στην Κούβα, κάνοντας μπίζνες με το καθεστώς του Φιντέλ Κάστρο.
Και τώρα σε αυτό το μπαράζ αρνητικών δημοσιευμάτων προστέθηκε το άρθρο των NYT και η αποκάλυψη ότι ο Τραμπ, ένας από τους πλουσιότερους Αμερικανούς – με περιουσία που πρόσφατα αποτιμήθηκε από το Forbes στα 3,7 δισ. δολάρια -, εκμεταλλευόταν «παράθυρα» στη φορολογική νομοθεσία των ΗΠΑ και δεν πλήρωνε φόρους στο αμερικανικό κράτος για σχεδόν δύο δεκαετίες.
Η ομάδα της προεκλογικής εκστρατείας του Τραμπ δεν προσπάθησε να διαψεύσει τις αποκαλύψεις. «Ο κ. Τραμπ είναι ένας πολύ ικανός επιχειρηματίας που έχει την υποχρέωση προς την επιχείρησή του, την οικογένειά του και τους εργαζόμενους να πληρώνει όσους φόρους χρειάζονται. Εχει πληρώσει εκατοντάδες εκατομμύρια σε φόρους τα τελευταία χρόνια», ανακοίνωσε.
Κι όμως, ο μεγιστάνας αρνείται να το αποδείξει -ισχυριζόμενος ότι τα δεδομένα ελέγχονται από την IRS- την ώρα που η Χίλαρι Κλίντον, σεβόμενη την άτυπη εκλογική παράδοση, έχει δώσει στη δημοσιότητα φορολογικές δηλώσεις σχεδόν 40 χρόνων. Οπότε εναπόκειται στους δημοσιογράφους και στην προθυμία τους να σκάψουν κι άλλο στα κατάλληλα μέρη ή να συνεργαστούν με τα κατάλληλα πρόσωπα για να δημοσιοποιήσουν πιο πρόσφατα φορολογικά δεδομένα, να αποκαλύψουν τι άλλο μπορεί να «έθαψε» ο Τραμπ, με ποιες άλλες τακτικές μπορεί να απέφυγε φόρους, πόσα παράθυρα του νόμου «άνοιξε», ακόμη και πόσες δωρεές έχει κάνει στην πραγματικότητα.
Πρέπει να βγουν στη φόρα αυτά τα στοιχεία; Περισσότεροι από τους μισούς αμερικανούς πολίτες αντιλαμβάνονται ότι κάτι κρύβει ο Τραμπ, αλλά δεν είναι βέβαιοι κατά πόσο έχει σημασία να δημοσιοποιηθούν τέτοια στοιχεία που προστατεύονται από τον νόμο. Και τελικά το θέμα έρχεται στο αν έχουν το δικαίωμα οι εφημερίδες να δημοσιεύουν απόρρητα έγγραφα με προσωπικά δεδομένα.
Είναι μια άποψη περί προστασίας των πολιτών που καλλιεργείται από υποστηρικτές του Τραμπ. Επικριτές των NYT, με πρώτο το δεξιό δίκτυο Fox News, έσπευσαν να επισημάνουν ότι η εφημερίδα παραβίασε τον νόμο που προβλέπει ότι είναι παράνομο να αποκαλύπτονται στοιχεία για τις φορολογικές δηλώσεις χωρίς τη συγκατάθεση του υποκειμένου. «Αυτή η συμπεριφορά θα μπορούσε να θεωρηθεί αδίκημα της ίδιας της εταιρείας», τόνισε το LawNewz, νομικό σάιτ, υπενθυμίζοντας ότι ο ίδιος ο Μπάκετ ουσιαστικά ομολόγησε ότι η δημοσίευση τέτοιων στοιχείων «θα ξεπερνούσε τα νομικά όρια».
Η άλλη πλευρά τονίζει ότι η αποκάλυψη των φορολογικών δηλώσεων του Τραμπ είναι προς το δημόσιο συμφέρον και ότι αν η πηγή που διέρρευσε τις πληροφορίες δεν είναι κυβερνητικό στέλεχος δεν τίθεται ζήτημα κυρώσεων. Επιπλέον, όπως τόνισε η δικηγόρος Σούζαν Σίγκερ στο Daily Beast, από τη στιγμή που οι New York Times έλαβαν τα στοιχεία από ανώνυμη πηγή, δεν πρέπει να τεθεί ένα προηγούμενο που να αποτρέπει δημοσιογραφικούς οργανισμούς από το να δημοσιεύουν δεδομένα που έχουν και πολιτική αξία – υπάρχει πάλι μια μακρά παράδοση δικαστικών αγώνων εφημερίδων για να υπερασπιστούν το συνταγματικό δικαίωμα στην πρόσβαση στην πληροφορία και στην ελευθερία της έκφρασης. «Ακόμη κι αν η πηγή έχει παραβιάσει τον νόμο για να αποκτήσει και διαρρεύσει απόρρητα δεδομένα, δεν μπορεί να διωχθεί ποινικά ο δημοσιογράφος», υπογράμμισε η Σίγκερ.
Ισως γι’ αυτό το επιτελείο του Τραμπ δεν έχει δείξει την πρόθεση να καταθέσει μήνυση. Αρκέστηκε να στείλει μία επιστολή στα κεντρικά των NYT, δηλώνοντας ότι τα φορολογικά δεδομένα, «αποκτήθηκαν παράνομα» και σχολιάζοντας ότι «οι NYT, όπως όλα τα συστημικά μέσα ενημέρωσης είναι βραχίονας της Κλίντον». Με άλλα λόγια, οι New York Times θα συνεχίσουν να ξεμπροστιάζουν τον Τραμπ, κι εκείνος θα συνεχίσει να εκτοξεύει λάσπες. Μια από αυτές η εκστρατεία στην οποία εμφανίζεται το ζεύγος Κλίντον να έχει βγάλει ως και τρία δισ. δολάρια από την καριέρα τους στην πολιτική…