Μια επιθετική προσέγγιση, ή μια χοντροκομμένη έκφραση μπορούν να θεωρηθούν σεξουαλική παρενόχληση; Το ζήτημα απασχολεί πια για τα καλά την Ευρώπη. Εδώ και εβδομάδες οι αποκαλύψεις και οι καταγγελίες έχουν λάβει μορφή χιονοστιβάδας στην Ευρώπη, έφτασαν μέσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τώρα «ακουμπούν» τον ευρωπαϊκό Νότο. Στη γειτονική Ιταλία, μετά την καταγγελία κατά του διάσημου σκηνοθέτη Τζουζέπε Τορνατόρε, ακολούθησε την περασμένη Κυριακή η αποκάλυψη για έναν άλλο σκηνοθέτη, τον Φάουστο Μπρίτσι. Δέκα γυναίκες κατήγγειλαν ότι υπήρξαν θύματα σεξουαλικών επιθέσεων από τον 45χρονο ιταλό σκηνοθέτη.
Με αφορμή τις αποκαλύψεις η Deutsche Welle επιχειρεί να δώσει πιο συγκεκριμένη μορφή στην έννοια της σεξουαλικής παρενόχλησης καθώς φαίνεται ότι αυτή διαφέρει όχι μόνο ανάλογα με το άτομο αλλά και με τη χώρα. Το ερώτημα δεν αφορά ξεκάθαρες περιπτώσεις στις οποίες ασκείται βία ή ψυχολογικός εξαναγκασμός, όπως συνέβη με τις καταγγελίες για τον αμερικανό παραγωγό Χάρβεϊ Γουάινσταϊν. Το γερμανικό Μέσο επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα «τι ακριβώς θεωρούν οι Ευρωπαίες σεξουαλική παρενόχληση».
Ερευνα του ινστιτούτου δημοσκοπήσεων YouGov σε επτά χώρες -Γερμανία, Βρετανία, Γαλλία, Δανία, Φινλανδία, Σουηδία και Νορβηγία- ζήτησε από 8.500 Ευρωπαίες να απαντήσουν θέτοντάς τους μια σειρά από καταστάσεις, όπως για παράδειγμα, ένα αστείο με σεξουαλικό υπονοούμενο, ένα επίμονο βλέμμα στο στήθος ή μία ανεπιθύμητη αγκαλιά στη μέση. Ενα «παιχνίδι λέξεων με σεξουαλικό υπόβαθρο» μπορεί να θεωρηθεί σεξουαλική παρενόχληση ή ο όρος αφορά μόνον τη σωματική επαφή – όταν για παράδειγμα ένας άνδρας «βάζει χέρι» στα οπίσθια μια γυναίκας ή όταν ο προϊστάμενος προσπαθεί επίμονα να κάνει «χαλαρωτικό» μασάζ.
Οι απαντήσεις έδειξαν ότι η ανοχή στην ανδρική επιθετικότητα διαφέρει από χώρα σε χώρα. Το πρώτο στοιχείο που προκύπτει είναι ότι ο ορισμός του τι συνιστά παρενόχληση διαφέρει σημαντικά ανάμεσα σε γυναίκες και άνδρες: αυτό που εκείνοι θεωρούν φιλοφρόνηση ή αστείο για εκείνες μπορεί να είναι κίνηση «εκτός ορίων». Αντίθετα στην περίπτωση ενός άνδρα που αναζητεί εγγύτερη σωματική επαφή με μία γυναίκα ενώ χορεύουν, ή στην ακραία περίπτωση (βλέπε Γουάινσταϊν) ενός γυμνού άνδρα που επιδεικνύει τα γεννητικά του όργανα η ετυμηγορία είναι σαφής: πρόκειται αναμφίβολα για βία. Το να αγκαλιάσει ένας άνδρας τη γυναίκα από τη μέση ή να προσπαθήσει να βγάλει φωτογραφία κάτω από το φουστάνι θεωρείται και στις επτά χώρες σεξουαλική παρενόχληση.
Μία στις πέντε Ευρωπαίες έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση. Το 42% έχει δεχτεί χοντροκομμένες «προσεγγίσεις». Στη Σουηδία το 81% των γυναικών έχει πέσει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της μετά τα 15…
Οι Γερμανίδες δείχνουν πιο ανεκτικές: μόνο μία στις τρεις θεωρεί παρενόχληση ένα βρώμικο ανέκδοτο, ενώ το 67% των Βρετανίδων ενοχλείται από άκομψα σχόλια. Λιγότερο ενοχλητικό θεωρούν οι Ευρωπαίες όταν ένας άνδρας κοιτάζει επίμονα στο στήθος τους, αλλά για πολλές και αυτό αποτελεί ανάρμοστη συμπεριφορά. Για το 16% των Γαλλίδων είναι ανεπίτρεπτο το να ζητήσει κάποιος ραντεβού από μία άγνωστη γυναίκα.
Ερευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (FRA) σε 42.000 γυναίκες στις 28 χώρες έδειξε ότι μία στις δύο έχει υποστεί κάποια μορφή παρενόχλησης: από άγγιγμα και ανεπιθύμητο φιλί ή αγκαλιά ως μηνύματα σεξουαλικού περιεχομένου.
Τουλάχιστον μία στις πέντε Ευρωπαίες έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση. Το 42% έχει δεχτεί χοντροκομμένες «προσεγγίσεις». Στη Σουηδία το 81% των γυναικών έχει πέσει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της μετά τα 15. Ιδια περίπου ποσοστά παρατηρεί κανείς και στη Δανία, την Ολλανδία και στη Φινλανδία. Αντίθετα στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Πολωνία το ποσοστό αυτό πέφτει στο 24% ή και πιο κάτω. Οχι γιατί οι Σουηδοί είναι πιο επιθετικοί αλλά γιατί είναι διαφορετική η αντίληψη του τι είναι σεξουαλική παρενόχληση. Επιπλέον, στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης έχει επικρατήσει εδώ και δεκαετίες η κουλτούρα της ανοιχτής συζήτησης για θέματα που στον Νότο ακόμα θεωρούνται ταμπού. Είναι λοιπόν και το κοινωνικό περιβάλλον πολύ πιο δεκτικό σε τέτοιες καταγγελίες.
Η ευρωπαϊκή Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης κατά της βίας εναντίον των γυναικών προσδιορίζει με σαφήνεια τη σεξουαλική παρενόχληση και επιβάλλει την τιμωρία της: «Κάθε μορφή απρόκλητης λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού περιεχομένου με σκοπό να προσβάλει την αξιοπρέπεια του ατόμου υπόκειται σε ποινικές κυρώσεις». Σε πολλές χώρες όμως η συμφωνία -την οποία έχει υπογράψει και η Ελλάδα- παραμένει κενή περιεχομένου.
Ακόμα και στη Γερμανία μόνον από το 2016 η σεξουαλική παρενόχληση θεωρείται πράξη ποινικά κολάσιμη. Κάθε άτομο που αγγίζει ένα άλλο κατά τρόπο που να το παρενοχλεί σεξουαλικά αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης ως δύο έτη και βαρύ χρηματικό πρόστιμο. Ακόμα πιο αυστηρές είναι οι ποινές στη Γαλλία. Αν μάλιστα ο θύτης είναι προϊστάμενος στην εργασία του θύματος η ποινή αυξάνεται στα τρία έτη. Η γαλλίδα υπουργός ισότητας Μαρλίν Σαπά θέλει να περάσει νόμο ώστε οι αστυνομικοί να μπορούν να κόβουν πρόστιμα στον δρόμο σε όσους παρενοχλούν γυναίκες.
Σύμφωνα με την Τζοάνα Γκουντέι του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων οι νόμοι από μόνοι τους δεν αρκούν. «Τα κράτη πρέπει να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον στο οποίο οι γυναίκες θα νιώθουν ασφαλείς να καταγγέλλουν περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης». Διότι είναι ένα ζήτημα που αφορά τις κοινωνίες στο σύνολό τους και άρα και οι άνδρες θα πρέπει να μιλήσουν ανοιχτά κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης.