Η ολοένα εντεινόμενη κλιματική κρίση συνεπάγεται ότι τα καλοκαίρια θα καθίστανται ολοένα πιο ζεστά και, κατ’ επέκταση, ολοένα πιο επικίνδυνα για τους ανθρώπους, όχι μόνο στις θερμές ζώνες του πλανήτη αλλά σχεδόν παντού στη Γη. Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας οι θερμοκρασίες στην βορειοδυτική ακτή της Αμερικής (Pacific Northwest) έφτασαν σε τρομακτικά υψηλά επίπεδα, με τον υδράργυρο να αγγίζει τους 48 βαθμούς Κελσίου στην Βρετανική Κολομβία του Καναδά. Νοτιότερα, στο Πόρτλαντ, την πολυπληθέστερη πόλη του Ορεγκον, το Σάββατο η θερμοκρασία έφτασε στους 42,2 βαθμούς Κελσίου, την Κυριακή στους 44,4 και τη Δευτέρα στους 46,6, με αποτέλεσμα τα εναέρια καλώδια του τραμ της αμερικανικής μεγαλούπολης να αρχίσουν να τήκονται. 

Δεδομένου ότι τέτοιες θερμοκρασίες καταγράφονται συνήθως στην έρημο της Σαχάρας, εκατοντάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από θερμοπληξία. Παρότι είναι λιγότερο εντυπωσιακοί από τις πλημμύρες ή τους ανεμοστρόβιλους, οι καύσωνες είναι πολύ πιο φονικοί. «Ο καύσωνας είναι άχρωμος, άοσμος και αθόρυβος, ωσάν μια καρδιοπάθεια, η πραγματικότητά του είναι αόριστη έως ότου συμβεί. Και μετά σκοτώνει», προειδοποιεί ο Ρόμπινσον Μέιερ του The Atlantic. «Τα περισσότερα χρόνια ο καύσωνας είναι το πιο θανατηφόρο από τα καιρικά φαινόμενα στις ΗΠΑ. Τουλάχιστον 600 και ενδεχομένως έως 1.500 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από παθήσεις που σχετίζονται με υπερβολικά υψηλές θερμοκρασίες, αν και ο πραγματικός αριθμός μπορεί να είναι υψηλότερος, καθώς κατά τη διάρκεια των κυμάτων καύσωνα αυξάνεται γενικά η θνησιμότητα». 

Θερμικός θόλος

Ο αμερικανός «climate reporter» εξηγεί στο κείμενό του πως δεν σχετίζονται όλα τα ακραία καιρικά φαινόμενα με την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο οι καύσωνες δεν συγκαταλέγονται μεταξύ αυτών. «Μεγαλύτερης διάρκειας, πιο εκτεταμένοι και πιο έντονοι καύσωνες είναι αυτό που ανέμεναν επί δεκαετίες να δουν οι επιστήμονες από την κλιματική αλλαγή. Στο κλίμα του 20ου αιώνα, ο θερμικός θόλος (σαν και αυτόν που δημιουργήθηκε πάνω από την βορειοδυτική ακτή της Αμερικής) ήταν ένα φαινόμενο που παρατηρούνταν μία φορά κάθε χίλια χρόνια, σύμφωνα με τον Τζεφ Μπεραρντέλι, μετεωρολόγο του CBS News, αλλά η υπερθέρμανση του πλανήτη τους καθιστά πολύ πιο πιθανούς», γράφει ο Μέιερ.  

Ομως από υπερβολικά υψηλές θερμοκρασίες πλήττονται εξίσου σφοδρά και θερμές χώρες του πλανήτη. Ενα κύμα καύσωνα που σημειώθηκε στα μέσα του Ιουνίου, για παράδειγμα, επέφερε αύξηση της θερμοκρασίας άνω των 50 βαθμών Κελσίου σε πέντε χώρες της Μέσης Ανατολής. Το κύμα έφτασε έως το Πακιστάν, όπου σε μία σχολική τάξη 20 παιδιά έχασαν τις αισθήσεις τους και διακομίστηκαν στο νοσοκομείο.   

«Η περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου καθιστά τους ακραίους καύσωνες πολύ πιο πιθανούς και οι επιστήμονες μπορούν πλέον να υπολογίζουν με ακρίβεια την αύξηση των πιθανοτήτων τους», επισημαίνει σε άρθρο του στον Guardian ο Σάιμον Λιούις, ένας από τους κορυφαίους οικολόγους στον κόσμο, καθηγητής στο UCL και στο πανεπιστήμιο του Λιντς. Ο καύσωνας, για παράδειγμα, που έπληξε την ευρωπαϊκή επικράτεια το 2019 και σκότωσε 2.500 ανθρώπους, «ήταν πέντε φορές πιο πιθανός σε σχέση όσο θα ήταν χωρίς την υπερθέρμανση». 

Η θερμοκρασία του «θερμού βολβού»

Στα περισσότερα μέρη ανά τον κόσμο οι σφοδροί, πέρα από συνηθισμένο εύρος για κάθε περιοχή, καύσωνες θα προκαλούν σημαντικά προβλήματα (διατάραξη της οικονομίας, αύξηση της θνησιμότητας κυρίως μεταξύ των νέων και των ηλικιωμένων, κ.ά.) ωστόσο σε συγκεκριμένες περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Ασίας «συμβαίνει κάτι πραγματικά τρομακτικό: δημιουργούνται συνθήκες αφόρητης ζέστης», γράφει ο βρετανός ειδικός. 

«Ενώ οι άνθρωποι μπορούν να επιβιώσουν σε θερμοκρασίες που ξεπερνούν τους 50 βαθμούς Κελσίου όταν το ποσοστό  υγρασίας είναι χαμηλό, όταν και θερμοκρασία και η υγρασία κυμαίνονται σε υψηλά επίπεδα, ούτε η εφίδρωση ούτε το μούσκεμα μπορούν να μας δροσίσουν. Σημασία έχει η αποκαλούμενη θερμοκρασία του “υγρού βολβού” – μετριέται με ένα θερμόμετρο καλυμμένο με ένα υγρό πανί – η θερμοκρασία στην οποία δροσιζόμαστε μέσω της εξάτμισης του ιδρώτα ή του νερού. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να επιβιώσουν εάν εκτεθούν παρατεταμένα σε θερμοκρασία “υγρού βολβού” άνω των 35 βαθμών Κελσίου επειδή δεν υπάρχει κανένας τρόπος να δροσίσουμε το σώμα μας. Ούτε καν στη σκιά, ούτε καν με άφθονο νερό», εξηγεί ο Λιούις.    

Θερμοκρασία “υγρού βολβού” 35 βαθμών Κελσίου θεωρούνταν αδύνατη έως πριν από μερικά χρόνια. Πέρυσι, ωστόσο, επιστήμονες ανέφεραν ότι σε περιοχές του Περσικού Κόλπου και στην κοιλάδα του Ινδού ποταμού στο Πακιστάν η θερμοκρασία “υγρού βολβού” έφτασε σε αυτό το αδιανόητο όριο. Καθώς η κλιματική αλλαγή εντείνει την υπερθέρμανση του πλανήτη, οι καύσωνες και οι αφόρητες, κυριολεκτικά, θερμοκρασίες που τους συνοδεύουν, προβλέπεται πως θα διαρκούν περισσότερο και θα πλήττουν μεγαλύτερες εκτάσεις και σε νέες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων περιοχών στην Αφρική και στις νοτιοανατολικές ΗΠΑ, κατά τις επόμενες δεκαετίες. 

Τα αέρια του θερμοκηπίου

Οσον αφορά το τι μπορούν να κάνουν οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και οι πολίτες ενώπιον αυτής της καυτής, στην κυριολεξία, πραγματικότητας, πρέπει: 

Πρώτον, «να τερματίσουν να τροφοδοτούν ολοένα πιο σφοδρά κύματα καύσωνα, περιορίζοντας κατά 50% τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά την τρέχουσα δεκαετία, και φτάνοντας σε καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050», αναφέρει ο Λιούις. 

Δεύτερον, «να προετοιμαστούν για τα αναπόφευκτα κύματα καύσωνα του μέλλοντος», θωρακίζοντας τη δημόσια υγεία, ενημερώνοντας τους πολίτες για τους νέους κινδύνους, συνδράμοντας τους πιο ευάλωτους οι οποίοι πλήττονται άνισα και από τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Συγχρόνως οι κυβερνήσεις πρέπει να προβούν άμεσα σε επενδύσεις που θα επιτρέπουν στις χώρες τους να λειτουργούν στις νέες κλιματικές συνθήκες που δημιουργούμε, συμπεριλαμβανομένων και των όποιων ακραίων συνθηκών. «Στην ορολογία της κλιματικής πολιτικής αυτό ονομάζεται “προσαρμογή”», σημειώνει ο βρετανός οικολόγος.

Οι προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι κυβερνήσεις είναι πολλές και σύνθετες. Ωστόσο οι προσπάθειες που καταβάλλουν ούτως ώστε να προσαρμοστούν στις νέες, πρωτόγνωρες, κλιματικές συνθήκες είναι πενιχρές. «Στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα οι χώρες υποχρεούνταν να καταθέσουν τα σχέδια προσαρμογής τους, αλλά μόλις δεκατρείς το έκαναν», από τις 195 που την υπέγραψαν, επισημαίνει ενδεικτικά ο Λιούις.