Περίπου δύο χιλιόμετρα ψηλά στα απομακρυσμένα όρη Κατσκάρ της βορειοανατολικής Τουρκίας, υπάρχει ένα ξέφωτο όπου η γη καταλήγει σε δύο απότομες κοιλάδες, τυλιγμένες στην ομίχλη. Κάθε κοιλάδα έχει το δικό της οικοσύστημα, ενώ και οι δύο είναι γεμάτες καστανιές, οπωροφόρα δέντρα, αγριολούλουδα και βότανα.
Αλλά μόνο μία έχει τις κατάλληλες συνθήκες για να παράγει το Μέλι Ξωτικών – είδος που αναπτύχθηκε πριν από λίγα χρόνια και τώρα είναι ένα από τα πιο ακριβά στον κόσμο, όπως αναφέρουν τοπικοί μελισσοκόμοι στους Times του Λονδίνου. Το συγκεκριμένο μέλι παράγεται αποκλειστικά σε αυτή τη μυστική τοποθεσία στην κωμόπολη Αρχάβι, της επαρχίας Αρτβίν, στην Περιοχή Μαύρης Θάλασσας.
Μια περιορισμένη έκδοση του Μελιού Ξωτικών κυκλοφόρησε στο πολυκατάστημα των Harrods του Λονδίνου τον περασμένο μήνα με τιμή 1.490 ευρώ για ένα σετ δώρου 200 γραμμαρίων – ποσό που αντιστοιχεί σε σχεδόν δυόμισι κατώτατους μισθούς στην Τουρκία. Η τιμή του είναι συνυφασμένη με τη σπανιότητα του.
Η εταιρεία που παράγει το μέλι ισχυρίζεται ότι είναι προϊόν ενός μοναδικού συνδυασμού ανέγγιχτης γεωγραφίας, ενδημικής χλωρίδας μεγάλου υψομέτρου, της ιθαγενούς γκρίζας καυκάσιας μέλισσας –της οποίας η μακριά γλώσσα μπορεί να φτάσει στο νέκταρ που άλλες μέλισσες δεν μπορούν– και μιας παραδοσιακής μεθόδου μελισσοκομίας που χρησιμοποιεί χειροποίητες κυψέλες από κορμούς, κρυμμένες στα δέντρα ή τους βράχους.
Το Αρχάβι, απομακρυσμένη περιοχή κοντά στη Μαύρη Θάλασσα και τα σύνορα με τη Γεωργία, έχει ένα ασυνήθιστο μικροκλίμα που καθιστά το μέλι ξεχωριστό – είναι ήπιο και υγρό, όμως πυκνό χιόνι εξακολουθεί να υπάρχει στους ορεινούς δρόμους στις αρχές Μαΐου. Διάφορες ποιότητες μελιού παράγονται στην περιοχή εδώ και αιώνες.
Αυτή δεν είναι η Τουρκία των οργανωμένων διακοπών, ή των πτήσεων με αερόστατο. Αντίθετα, το τοπίο είναι καταπράσινο και έντονο. Θυμίζει το Ρίβεντελ, την πατρίδα των ξωτικών στον «Αρχοντα των Δαχτυλιδιών» – αν και το προϊόν πήρε το όνομά του από ένα υπάρχον τύπο μελιού που είναι γνωστό ως peri bali, το οποίο μεταφράζεται ως «μέλι νεράιδας».
Οι τοπικοί μελισσοκόμοι ακολουθούν μια παράδοση που κληρονομείται από γενιά σε γενιά για δεκάδες χρόνια. Οι κυψέλες των μελισσών είναι Οι κατασκευασμένες από κούφιους κορμούς και φυλάσσονται μακριά από την κοιλάδα κατά τη διάρκεια του χειμώνα και της άνοιξης – ασφαλείς από επιθέσεις πεινασμένων άγριων ζώων, όπως οι αρκούδες.
Οι μελισσοκόμοι μεταφέρουν καπνό από καμένα καλαμπόκια στις κυψέλες, ώστε να ηρεμήσουν τις μέλισσες πριν ξεκινήσει η απόσπαση του μελιού. Κινούνται σε προσεκτικά επιλεγμένα σημεία, που επιλέχθηκαν μετά από χρόνια δοκιμών και λαθών, σε συνδυασμό με επιστημονικές δοκιμές της σύνθεσης του νέκταρ.
Οι κυψέλες τοποθετούνται στην καμπύλη ενός δέντρου, ή κρύβονται σε μια βραχώδη εσοχή, μακριά από φυτοφάρμακα ή γεωργικές δραστηριότητες – σε απόσταση αρκετών ωρών με τα πόδια από τον πλησιέστερο δρόμο. Κάθε Ιούλιο, το μέλι συλλέγεται με το χέρι, με μια καυτή και επικίνδυνη διαδικασία.
Η κοινότητα στο Αρχάβι χτίστηκε με βάση το μέλι και οι άνθρωποι εκεί πιστεύουν βαθιά στη δύναμή του να θεραπεύει και να θρέφει. Οι οικογένειες μεγαλώνουν τα παιδιά τους με τοπικό μέλι ανθέων και κάστανου. Η Τουρκία είναι γνωστή για την ποικιλία των μελιών της και είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο μετά την Κίνα.
Ωστόσο, οι καταναλωτές της περιοχής δυσπιστούν ολοένα και περισσότερο στο μέλι μαζικής αγοράς, μετά από μια περσινή έρευνα του τουρκικού υπουργείου Γεωργίας, που αποκάλυψε εκτεταμένες απάτες, εντοπίζοντας 43 παραγωγούς που πωλούσαν παραποιημένο μέλι – συχνά αναμεμειγμένο με σιρόπι ζάχαρης.
Παρά την πανάκριβη τιμή του, οι παραγωγοί του Μέλιτος Ξωτικών ισχυρίζονται ότι η ποικιλία τους, η οποία έχει τις ρίζες της στη φύση και την παράδοση, συνιστά αντίδοτο στην κερδοσκοπία της σύγχρονης παραγωγής τροφίμων. Ταΐζουν μάλιστα τις μέλισσες τους με το ίδιο τους το μέλι –αντί για σιρόπι ζάχαρης– κατά τους κρύους χειμερινούς μήνες.
Οι κυψέλες τοποθετούνται σε προσεκτικά επιλεγμένες τοποθεσίες και υψόμετρα, αποδίδοντας μόνο μικρές ποσότητες μελιού μία φορά το χρόνο. οι παραγωγοί ισχυρίζονται ότι δίνουν προτεραιότητα στη διατήρηση αυτού του θύλακα βιοποικιλότητας και στην υγεία των μελισσών – και όχι στο μέγεθος της παραγωγής τους.
Οι παραγωγοί πωλούν το προϊόν τους μέσω διαδικτύου, ενώ πρόσφατα έκλεισαν συμφωνία με τα Harrods ώστε να διαθέσουν 69 φιαλίδια μελιού προς πώληση. Ο συνεταιρισμός τους διατηρεί συνολικά 26 μπουκάλια για τις διαδικτυακές του πωλήσεις και πέντε για παλαίωση. Οι περισσότεροι αγοραστές τους βρίσκονται στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τα κράτη του Κόλπου, όπως το Κατάρ.
Το Μέλι των Ξωτικών είναι ακατέργαστο και αφιλτράριστο, για τη διατήρηση των βιοδραστικών ενώσεων – και θεωρείται πλούσιο σε πολυφαινόλες και αντιοξειδωτικά. Συνδυάζει γλυκύτητα και γευστικό βάθος, μαζί με πολύ ήπια ίχνη γκριανοτοξίνης – ενός παραισθησιογόνου που δημιουργείται από τη γύρη του ροδόδεντρου.
Περιορισμένες επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι τα τουρκικά μέλια περιέχουν υψηλά επίπεδα αντιβακτηριακών και αντιμικροβιακών ιδιοτήτων, οι οποίες ενισχύουν την ανοσία, ρυθμίζουν την πέψη και βοηθούν στην επούλωση πληγών. Η τοπική κοινότητα έχει ιδρύσει μια ΜΚΟ που χρηματοδοτείται από το Μέλι Ξωτικών, για την υποστήριξη της πολιτιστικής εκπαίδευσης και της περιβαλλοντικής διαχείρισης – με τα μισά κέρδη της να επιστρέφουν στην τοπική κοινότητα.