Προ οκταετίας, η προβολή του ντοκιμαντέρ του Ντέιβιντ Ατένμπορο «Blue Planet II» έφερε επανάσταση στη χρήση των πλαστικών. Τώρα πολλοί οικολόγοι ντοκιμαντερίστες ελπίζουν ότι ο πιο γνωστός εν ζωή φυσιοδίφης στον κόσμο μπορεί να κάνει το ίδιο και για άλλες καταστροφικές περιβαλλοντικές πρακτικές, τις οποίες περιγράφει ως «απομάκρυνση της ζωής από τους ωκεανούς μας».
Η βιομηχανική αλιευτική μέθοδος της τράτας στον βυθό βρίσκεται στο επίκεντρο της τελευταίας ταινίας του Ατένμπορο με τίτλο «Ωκεανός», που θα προβληθεί στους βρετανικούς κινηματογράφους στις 8 Μαΐου, την ημέρα των 99ων γενεθλίων του, όπως αναφέρει δημοσίευμα του Guardian.
Σε μια αφήγηση με αξιοσημείωτη σαφήνεια, ο Ατένμπορο λέει ότι αυτά τα σκάφη σχίζουν τον βυθό με τέτοια δύναμη «που τα ίχνη της καταστροφής του είναι ορατά από το Διάστημα». Παράλληλα καταδικάζει τη «σύγχρονη αποικιοκρατία στη θάλασσα», με τις τεράστιες τράτες, οι οποίες αλιεύουν στα ανοικτά των ακτών χωρών που εξαρτώνται από τα ψάρια για τροφή και βιοπορισμό, να κατηγορούνται για τη μείωση των τοπικών αλιευμάτων.
Η βιομηχανική αλιεία, επισημαίνει, έχει εξολοθρεύσει «τα δύο τρίτα όλων των μεγάλων αρπακτικών ψαριών». Στην Ανταρκτική οι μηχανότρατες «απομακρύνουν τα θεμέλια ενός ολόκληρου οικοσυστήματος». Οι καρχαρίες και οι χελώνες, που επέζησαν από την εξαφάνιση των δεινοσαύρων, ενδέχεται να μην επιβιώσουν από τα εκατοντάδες χιλιάδες βιομηχανικά αλιευτικά σκάφη που ανταγωνίζονται τη θαλάσσια ζωή «σε κάθε γωνιά των ωκεανών».
Καταδικάζοντας τόσο διαδεδομένες αλιευτικές πρακτικές, ο οικολόγος παρουσιαστής «πηγαίνει πολύ πιο μακριά» από ό,τι έκανε στο παρελθόν, σύμφωνα με τον Κιθ Σόλεϊ, έναν από τους σκηνοθέτες της ταινίας και συνιδρυτή της κινηματογραφικής εταιρείας Silverback Films – ο οποίος συνεργάζεται με τον Ατένμπορο εδώ και πάνω από 40 χρόνια. «Γνωρίζει πόσο τον εμπιστεύεται το κοινό και επιχειρεί να προκαλέσει περαιτέρω αλλαγές» λέει στον Guardian.
Οι πιο δραματικές σκηνές του ντοκιμαντέρ περιλαμβάνουν πρωτοποριακά πλάνα που δείχνουν μηχανότρατες βυθού – ανάμεσά τους και μια βυθοκόρηση για χτένια στα ανοικτά των νότιων ακτών της Βρετανίας, και μια άλλη στην Τουρκία. Σύννεφα ιζημάτων που δεσμεύουν άνθρακα αναδεύονται και ψάρια αναπηδούν για να ξεφύγουν από τις βαριές δοκούς που σκάνε στον πυθμένα της θάλασσας, καταστρέφοντας τα πάντα στο πέρασμά τους.
«Η ιδέα της κατεδάφισης ενός τροπικού δάσους προκαλεί οργή. Και όμως, κάνουμε το ίδιο υποβρυχίως κάθε μέρα» λέει στο ντοκιμαντέρ ο Ατένμπορο, συμπληρώνοντας: «Σίγουρα θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι αυτή η πρακτική πρέπει να θεωρείται παράνομη».
Ο παρουσιαστής έχει δεχτεί κριτική στο παρελθόν ότι δεν προχωρά αρκετά τις καταγγελίες του και τα μηνύματά του για την κλιματική αλλαγή. Η απάντησή του είναι ότι οι επανειλημμένες προειδοποιήσεις για την καταστροφή του φυσικού κόσμου από τον άνθρωπο μπορεί να αποδειχτούν «ξενέρωτες» για τους θεατές και ότι ο ρόλος του δεν είναι να κάνει καμπάνιες, αλλά να μεταφέρει «συναρπαστικές και ειλικρινείς» ιστορίες της άγριας ζωής.
Στα πρόθυρα της εκατονταετίας του, ο Ατένμπορο λέει στους θεατές της ταινίας του –τα γυρίσματα της οποίας διήρκεσαν δύο χρόνια– ότι οι θάλασσες, που καλύπτουν πάνω από το 70% του πλανήτη, θα πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο των ανησυχιών μας. «Τώρα αντιλαμβάνομαι ότι το πιο σημαντικό μέρος στη Γη δεν είναι η ξηρά, αλλά η θάλασσα» λέει χαρακτηριστικά, τονίζοντας ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι.
Η αποστολή του ντοκιμαντέρ είναι να αναδείξει την επερχόμενη Διάσκεψη του ΟΗΕ για τους Ωκεανούς στη Νίκαια της Γαλλίας τον προσεχή Ιούνιο, όπου ελπίζεται ότι θα επιτευχθεί ένα σχέδιο για την προστασία των ωκεανών. Τα κράτη-μέλη έχουν μια καταρχήν συμφωνία να προστατεύσουν το 30% των ωκεανών του κόσμου από την καταστροφική αλιεία έως το 2030, με στόχο την ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας.
Το μήνυμα του Ατένμπορο είναι ότι αυτός ο στόχος απαιτεί ακόμη περισσότερη δράση. Συγκρίνει την άνοδο της βιομηχανικής αλιείας με την εμπορική φαλαινοθηρία – καθώς και οι δύο οδηγούν τα θαλάσσια είδη σε σημείο κατάρρευσης. Οι διαμαρτυρίες για τη φαλαινοθηρία, η οποία οδήγησε είδη φαλαινών στο χείλος της εξαφάνισης, οδήγησε σε μια συμφωνία για τον τερματισμό της το 1982 – με αποτέλεσμα την επανάκαμψή τους.
«Η επιτυχία είναι εφικτή» διαβεβαιώνει ο Ατένμπορο από το κατάστρωμα ενός σκάφους, καθώς μια γαλάζια φάλαινα κολυμπάει δίπλα του, συμπληρώνοντας: «Το έχω διαπιστώσει στο παρελθόν σε παγκόσμια κλίμακα». Ο Τόμπι Νόουλαν, ένας από τους τρεις σκηνοθέτες του «Ωκεανού», λέει στον Guardian ότι στην ταινία «υπάρχει ένα στοιχείο αφύπνισης, αλλά στην πραγματικότητα το ντοκιμαντέρ είναι μια ιστορία ελπίδας και ανάκαμψης».
Η ταινία παρουσιάζει ιστορίες γεμάτες έμπνευση από την ανάκαμψη των ωκεανών σε μέρη όπου απαγορεύεται η καταστροφική αλιεία, όπως στα ανοιχτά της Νήσου Αράν στη Σκωτία και στο Εθνικό Θαλάσσιο Μνημείο Παπαχαναουμοκουάκεα της Χαβάης. «Ο ωκεανός μπορεί να ανακάμψει γρηγορότερα από όσο φανταζόμαστε – μπορεί να ξαναζωντανέψει» λέει στον φακό με τη χαρακτηριστική αισιοδοξία του ο Ατένμπορο.