Η Σαρδηνία είναι ένα από τα ομορφότερα νησιά στον κόσμο, αλλά ο πληθυσμός της μειώνεται διαρκώς. Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες οι ντόπιοι έχουν μειωθεί από 1,64 σε 1,57 εκατομμύρια – αλλά οι μισοί ζουν στις δύο μεγαλύτερες αστικές περιοχές του, ενώ οι μικρότερες πόλεις και τα χωριά μαραζώνουν. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της περιοχής είναι η υπογεννητικότητα.

Με μέσο όρο 1,18 παιδιά ανά γυναίκα, η Ιταλία έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γεννητικότητας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, όπως αναφέρει δημοσίευμα του Politico. Η Σαρδηνία καταγράφει το χαμηλότερο ποσοστό στη χώρα, με 0,91 παιδιά ανά γυναίκα. Για να διατηρηθεί σταθερός ο πληθυσμός, οι γυναίκες θα πρέπει να γεννούν σταθερά κατά μέσο όρο 2,1 παιδιά.

Η υψηλή ανεργία στο νησί και οι καλύτερες προοπτικές εργασίας αλλού είναι συνυπεύθυνες για αυτή την κατάσταση, αδειάζοντας δεκάδες χωριά από τους νέους τους. Στο Μπαραντίλι, το μικρότερο χωριό της Σαρδηνίας, με μόλις 79 κατοίκους, το τελευταίο παιδί γεννήθηκε πριν από μια δεκαετία. Ο κίνδυνος περιοχές αντίστοιχου πληθυσμού να γίνουν «φαντάσματα» ωθεί τις αρχές του νησιού σε μια απελπισμένη απόπειρα να προσελκύσουν νέους κατοίκους.

Ζευγάρι που επιλέγει να μετακομίσει σε ένα χωριό της Σαρδηνίας με λιγότερους από 3.000 κατοίκους μπορεί να λάβει έως 15.000 ευρώ για την αγορά ή την ανακαίνιση ενός σπιτιού, έως 20.000 ευρώ για έναρξη επιχείρησης που δημιουργεί θέσεις εργασίας για τους ντόπιους, αλλά και μηνιαία επιδότηση 600 ευρώ για το πρώτο τους παιδί – συν 400 ευρώ για κάθε επόμενο παιδί μέχρι να γίνει πέντε ετών.

Αυτά τα κίνητρα αποτελούν μέρος ενός πακέτου μέτρων καταπολέμησης της μείωσης του πληθυσμού. Προστίθενται, μάλιστα, σε άλλα τοπικά μέτρα έκτακτης ανάγκης, όπως η προσφορά του Δήμου Ολολάι για κατοικίες αξίας ενός ευρώ. Αλλά παρά τη θεσμοθέτηση αυτών των κινήτρων, οι μετανάστες εξακολουθούν να αγνοούν το νησί.

Η Ρουμανία, η Σενεγάλη, το Μαρόκο, η Κίνα και η Ουκρανία είναι οι χώρες καταγωγής περίπου των μισών από τους 52.000 αλλοδαπούς που διαμένουν στη Σαρδηνία, και αντιστοιχούν περίπου στο 3,3% του πληθυσμού του νησιού – με τον εθνικό μέσο όρο μη γηγενών στην Ιταλία να είναι 8,9%. Το 2022 ο αριθμός των αλλοδαπών που μετακόμισαν στη Σαρδηνία ήταν κάτω από το 25% της συνολικής μείωσης του πληθυσμού εκείνης της χρονιάς.

Το σχέδιο της Μελόνι και τα σπίτια του ενός ευρώ

Ο ιταλικός δημογραφικός χειμώνας, ο οποίος είναι ακόμη πιο δύσκολος στη Σαρδηνία, ανάγκασε πρόσφατα την κυβέρνηση συνασπισμού της Τζόρτζια Μελόνι να επιτρέψει την είσοδο 500.000 αλλοδαπών εργαζομένων στη χώρα στα επόμενα τρία χρόνια. Αλλά η πληθυσμιακή κατάρρευση παραμένει σταθερή σε μικρές κοινότητες όπως το Μπαραντίλι.

Πριν από 30 και πλέον χρόνια το χωριό έκλεισε το μίας αίθουσας δημοτικό σχολείο του, το οποίο παρακολουθούσαν μαζί και τα 15 παιδιά της περιοχής, ηλικίας από έξι έως δέκα ετών. Το Μπαραντίλι και άλλα κοντινά χωριά επέλεξαν ένα εναλλασσόμενο σχολικό σύστημα, όπου τα παιδιά παρακολουθούν μαθήματα εναλλάξ σε τρία διαφορετικά χωριά καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με ένα λεωφορείο να τα παραλαμβάνει κάθε πρωί από τα σπίτια τους.

Η φοίτηση στο Γυμνάσιο και η πρόσβαση των κατοίκων σε νοσοκομείο συνιστούν πρόκληση, καθώς και τα δύο απέχουν πάνω από 30 χλμ. από το χωριό. Στο πρόσφατο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για τις Εσωτερικές Περιοχές, η κυβέρνηση της Μελόνι αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι ορισμένα μέρη της χώρας «δεν μπορούν να θέσουν στόχους για την αντιστροφή της τάσης της μείωσης του πληθυσμού, αλλά ούτε μπορούν να αφεθούν στην τύχη τους».

Το σχέδιο προτείνει τη δημιουργία «ενός στοχευμένου σχεδίου που θα υποβοηθήσει αυτές τις περιοχές, σε μια διαδικασία χρόνιας παρακμής και γήρανσης». Η συγκεκριμένη διατύπωση προκάλεσε αγανάκτηση στην Ιταλία, με 140 εκπροσώπους της Καθολικής Εκκλησίας να καταγγέλλουν το κυβερνητικό σχέδιο ως «στήριξη της ευθανασίας» των χωριών.

Το Μπαραντίλι κάνει ό,τι μπορεί για να επιβιώσει. Εισήγαγε επιδότηση ύψους 10.000 ευρώ επιπλέον των κινήτρων που χορηγούνται σε περιφερειακό επίπεδο, ενώ έχει εγκαινιάσει πισίνα, γήπεδο ποδοσφαίρου, γήπεδα τένις, μέχρι και χώρο στάθμευσης για τροχόσπιτα. Το 2022 πέτυχε την άφιξη τεσσάρων ξένων οικογενειών, που πρόσθεσαν στον πληθυσμό του χωριού άλλους εννέα κατοίκους.

Παράλληλα, κάποιοι ομογενείς επιστρέφουν στα χωριά τους στο νησί. Το Ολολάι έγινε γνωστό ως η κωμόπολη των σπιτιών του ενός ευρώ – ενός project που ξεκίνησε το 2016. Περίπου 100.000 άνθρωποι από όλον τον κόσμο εξέφρασαν αρχικά ενδιαφέρον για τα σπίτια του ενός ευρώ, με τον δήμο να ανακοινώνει ότι το χωριό είναι σε θέση να φιλοξενήσει μόνο λίγους επίδοξους κατοίκους.

Το πρόγραμμα λειτουργεί ως μεσάζων μεταξύ των ιδιοκτητών παλιών σπιτιών –κάποια εκ των οποίων συχνά ανήκουν σε κληρονόμους διαφορετικών οικογενειών– και όσων φιλοδοξούν να αποκτήσουν σπίτι έναντι ψίχουλων. Το αποτέλεσμα είναι ότι μόλις μια χούφτα ξένων οικογενειών έχουν αποκτήσει σπίτι με τη συμβολική τιμή του ενός ευρώ. Εν τω μεταξύ το χωριό συνεχίζει να χάνει κατοίκους. Από τους 1.300 που είχε όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα, πλέον έχουν μείνει 1.150.

Το πρόβλημα με τα κτίσματα του ενός ευρώ είναι ότι από μόνα τους δεν αρκούν ως κίνητρα για την απόκτηση παιδιών. Καλλιεργημένοι Αμερικανοί ή Γερμανοί που αγαπούν την πέτρινη αρχιτεκτονική των χωριών της Σαρδηνίας φιλοδοξούν να μετακομίσουν εκεί, αλλά σύντομα συνειδητοποιούν ότι οι οικονομικές συνθήκες δεν είναι ιδιαίτερα ευνοϊκές για τη δημιουργία οικογένειας.

Πολλοί αποφασίζουν τελικά να μεταπωλήσουν τα ακίνητα στην ίδια συμβολική τιμή όταν βλέπουν ότι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά το υψηλότερο από το αναμενόμενο κόστος ανακαίνισης τους ή επειδή είναι δυσαρεστημένοι από την επιλογή τους. Αλλά ο δήμαρχος του Ολολάι, Φραντσέσκο Κολούμπου, συνεχίζει να παλεύει με τα εργαλεία που έχει.

Ισχυρίζεται ότι τα χωριά της ενδοχώρας της Σαρδηνίας έχουν βιώσει αρκετές κρίσεις. Πέρασαν περιόδους πανώλης τον 17ο αιώνα, αλλά κατάφεραν και έμειναν όρθια. Λέει στο Politico ότι το χωριό «παρέχει εξαιρετική ποιότητα ζωής και μερικές από τις ομορφότερες παραλίες του κόσμου σε απόσταση μόλις μιας ώρας». Πιστεύει βαθύτατα ότι «τα όμορφα πράγματα δεν πεθαίνουν ποτέ». Οι μόνιμοι κάτοικοι των χωριών της Σαρδηνίας στερεύουν, όχι όμως και η αισιοδοξία τους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News