Το πρόγραμμα δανείων ύψους 150 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας, που οριστικοποιήθηκε προσφάτως, μπορεί να αποτελέσει μια «πολύ σημαντική τομή» στη στρατιωτική στήριξη της ΕΕ προς την Ουκρανία, όπως σημειώνει ο Guardian, βασιζόμενες στις δηλώσεις του ευρωπαίου Επιτρόπου Αμυνας.
Πρόκειται για το πρόγραμμα Security Action for Europe (SAFE). Tο SAFE, μέσω του οποίου θα καλύπτονται κοινές αγορές εξοπλισμού για τις χώρες που επιλέγουν να συμμετάσχουν, εστιάζει σε τομείς όπου υπάρχει ευρωπαϊκή υστέρηση:
- Πυραυλικά συστήματα
- Πυρομαχικά και βλήματα μεγάλης εμβέλειας
- Drones και UAVs
- Αντιαεροπορικά και αντιαντιαρματικά συστήματα
Τα δάνεια θα είναι μακροπρόθεσμα, με ευνοϊκούς όρους και βασική προϋπόθεση ότι τουλάχιστον το 65% του εξοπλισμού θα κατασκευάζεται εντός της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας (συμπεριλαμβανομένων χωρών του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, της Ουκρανίας και μελλοντικά άλλων εταίρων). Το υπόλοιπο 35% μπορεί να προέρχεται από τρίτες χώρες.
Στα δάνεια αυτά θα μπορούν να συμμετάσχουν χώρες εκτός ΕΕ, όπως η Νορβηγία και η Ουκρανία, που έχουν υπογράψει εταιρική σχέση άμυνας και ασφάλειας, καθώς και η Μεγάλη Βρετανία, η οποία υπέγραψε αντίστοιχη συμφωνία με την ΕΕ στις 19 Μαΐου στο Λονδίνο, αλλά και υποψήφιες προς ένταξη χώρες.
Το SAFE, ακριβώς επειδή «ανοίγει» την ένταξη και σε χώρες εκτός ΕΕ, έχει δημιουργήσει αρκετές ανησυχίες στη χώρα μας, με δεδομένο ότι ορισμένα κράτη-μέλη είναι θετικά στη συμμετοχή της Τουρκίας και στην υπογραφή συμφωνιών για κατασκευή οπλικών συστημάτων από τουρκικούς αμυντικούς ομίλους. Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, άλλωστε, σε συνέντευξή του τόνισε ότι εάν δεν υπάρξει άρση του τουρκικού casus belli εναντίον της Ελλάδας, τότε η Τουρκία δεν είναι δυνατόν να επιδιώκει να ενταχθεί στο πρόγραμμα επανεξοπλισμού της Ευρώπης, ενώ σημείωσε ότι για την «είσοδο» κρατών εκτός ΕΕ απαιτείται η ομόφωνη γνώμη των κρατών-μελών.
Το όπλο της ΕΕ
Πάντως ο Επίτροπος Αμυνας, Αντριους Κουμπίλιους, σε δηλώσεις του τις οποίες επικαλείται ο Guardian, σημείωσε ότι το SAFE θα αποτελέσει και ένα όπλο προκειμένου η ΕΕ να στηρίξει την Ουκρανία, ιδιαίτερα μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ.
«Τα κράτη-μέλη θα λάβουν αυτά τα δάνεια και θα τα χρησιμοποιήσουν για κοινές προμήθειες με την Ουκρανία και για ουκρανικές ανάγκες», δήλωσε ο Κουμπίλιους στον Guardian. Παράλληλα, χάρη στη συμφωνία ασφαλείας ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου που υπεγράφη στην αρχή της εβδομάδας, οι βρετανικές αμυντικές εταιρείες θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες να συμμετάσχουν σε έργα που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα SAFE, στο πλαίσιο της νέας πολιτικής προσέγγισης του Κιρ Στάρμερ. Αναμένεται να συναφθεί τεχνική συμφωνία Λονδίνου–Βρυξελλών για το SAFE, η οποία θα προβλέπει μια διοικητική χρέωση, το ύψος της οποίας δεν έχει ακόμη καθοριστεί. Ωστόσο η βρετανική κυβέρνηση δεν σκοπεύει να ζητήσει πρόσβαση στα δάνεια, τα οποία απευθύνονται αποκλειστικά σε κράτη-μέλη της ΕΕ.
Ο Κουμπίλιους χαρακτήρισε τη συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο στρατηγικής σημασίας: «Δεν μπορούμε να φανταστούμε την αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ευρώπης χωρίς τη Μεγάλη Βρετανία από τη μία πλευρά και χωρίς την Ουκρανία από την άλλη», σημείωσε αναφερόμενος στην άμεση απειλή της Ρωσίας και στη μελλοντική πρόκληση μιας πιθανής αποχώρησης των ΗΠΑ από τη δέσμευσή τους στην ευρωπαϊκή ασφάλεια.
«Δεν μπορούμε να παραπονιόμαστε ότι 340 εκατομμύρια Αμερικανοί δεν είναι διατεθειμένοι επ’ αόριστον να υπερασπίζονται 450 εκατομμύρια Ευρωπαίους απέναντι σε 140 εκατομμύρια Ρώσους», πρόσθεσε, τονίζοντας την ανάγκη αποφυγής ενός «χαοτικού διαζυγίου» με τις ΗΠΑ. «Χρειαζόμαστε μια λογική συμφωνία για τον καταμερισμό ευθυνών».
Ο Επίτροπος εξέφρασε την πεποίθηση ότι τα κράτη-μέλη θα επεκτείνουν τα εθνικά τους χρέη για να φτάσουν τα 800 δισ. ευρώ πιθανών αμυντικών δαπανών, όπως έχει προσδιορίσει η Επιτροπή.
Μέχρι στιγμής, 15 χώρες –μεταξύ των οποίων η Γερμανία και η Πολωνία– έχουν δηλώσει πρόθεση να αξιοποιήσουν τη νέα ευελιξία των δημοσιονομικών κανόνων. Ωστόσο αρκετές μεγάλες και υπερχρεωμένες οικονομίες, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, παραμένουν επιφυλακτικές. Αυτές οι χώρες –που είναι και μεταξύ των λιγότερο γενναιόδωρων χορηγών της Ουκρανίας– εμφανίζονται διστακτικές να αυξήσουν περαιτέρω τα χρέη τους για στρατιωτικούς σκοπούς, γεγονός που προκαλεί σκεπτικισμό στις Βρυξέλλες για το κατά πόσο θα επιτευχθεί ο στόχος των 800 δισ. Ο Κουμπίλιους, πάντως, τόνισε ότι η Ευρώπη είναι σε θέση να καλύψει το κενό της αμερικανικής βοήθειας.
Επιπροσθέτως, ο Guardian σημειώνει ότι μέχρι την τρίτη επέτειο της ρωσικής εισβολής η Ευρώπη είχε χορηγήσει 62 δισ. ευρώ σε στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία, έναντι 64 δισ. από τις ΗΠΑ, σύμφωνα με το Ινστιτούτο του Κιέλου. Επιπλέον, η ΕΕ είχε αποστείλει 70 δισ. ευρώ σε ανθρωπιστική και χρηματοδοτική βοήθεια, έναντι 50 δισ. από τις ΗΠΑ. Για να αντικαταστήσει πλήρως τις αμερικανικές ροές βοήθειας, η Ευρώπη θα πρέπει να δαπανά το 0,21% του ΑΕΠ της – υπερδιπλάσιο του 0,1% που δαπανά σήμερα, σύμφωνα με τους αναλυτές του ινστιτούτου. «Το 0,1%, φυσικά, δεν είναι αμελητέο, αλλά δεν είναι και κάτι που θα καταστρέψει τα δημόσια οικονομικά μας», δήλωσε ο Κουμπίλιους.
Κλείνοντας, εμφανίστηκε επιφυλακτικός απέναντι στις προσπάθειες Τραμπ για ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία, κάνοντας λόγο για «ψευδαίσθηση» ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν επιδιώκει πραγματικά την ειρήνη. «Ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί δίκαιη ειρήνη είναι η ειρήνη μέσω ισχύος», είπε χαρακτηριστικά.
Ο Κουμπίλιους, που έζησε τη μισή ζωή του στη Σοβιετική Ενωση, εκτιμά ότι ο Πούτιν ξεκίνησε τον πόλεμο για να αποτρέψει την Ουκρανία να αποτελέσει πρότυπο δημοκρατικής αλλαγής στη Ρωσία. «Η επιτυχία της Ουκρανίας, από την οπτική του Πούτιν, είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος», κατέληξε στις δηλώσεις του στον Guardian.