Την Πέμπτη 7 Δεκεμβρίου 1972, μια φωτογραφία που έμελλε να γίνει κομμάτι της σύγχρονης κουλτούρας τραβήχτηκε κατά την τελευταία μέχρι σήμερα αποστολή αστροναυτών στη Σελήνη. Ο λόγος για τον «Γαλάζιο Θόλο» (Blue Marble), την εικόνα της Γης από το Διάστημα. Το πλήρωμα του «Απόλλων 17» έβλεπε τον πλανήτη μας από απόσταση 29.400 χιλιομέτρων, όταν δυο μέλη του τράβηξαν τη θρυλική φωτογραφία.

Πρόκειται για μια διαχρονική εικόνα της ομορφιάς αλλά και της ευαλωτότητας του πλανήτη μας μέσα στην απεραντοσύνη του Σύμπαντος. Αλλά, όπως επισημαίνει και το BBC, η Γη βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με μεγάλες αλλαγές: τεκτονικές κινήσεις που μετακινούν τις χερσαίες μάζες, αστικοποιήσεις, αποψιλώσεις δασών, αύξηση της ρύπανσης και των εκπομπών αερίων.

Προηγούμενες αποστολές του προγράμματος «Απόλλων» είχαν απαθανατίσει τμήμα της Γης – όπως στην περίπτωση της «Ανατολής της Γης» (Earthrise), που δείχνει τον πλανήτη να ανατέλλει πίσω από τη Σελήνη. Η εικόνα του 1972 προσφέρει μια θέα της Γης από τη Μεσόγειο μέχρι τον πολικό πάγο της Νότιας Ανταρκτικής. Πυκνά σύννεφα καλύπτουν το Νότιο Ημισφαίριο, ενώ ορατή είναι σχεδόν ολόκληρη η ακτογραμμή της Αφρικής.

Πόσο, όμως, έχει αλλάξει ο «Γαλάζιος Θόλος», μισό αιώνα από την εποχή που τραβήχτηκε η εμβληματική αυτή φωτογραφία; Στις 9:39 το πρωί (ώρα Ελλάδος) της 7ης Δεκεμβρίου 2022, ακριβώς 50 χρόνια από τη λήψη του εμβληματικού «Γαλάζιου Βόλου», μια νέα εκδοχή της καταγράφηκε από έναν δορυφόρο που βρισκόταν σε τροχιά 1,6 εκατ. χιλιομέτρων μακριά από τη Γη.

Αυτή τη φορά ένα σύνολο 12 εικόνων που τραβήχτηκαν με διαφορά 15 λεπτών αποκαλύπτει αξιοσημείωτες αλλαγές στην επιφάνεια της Γης, ως αποτέλεσμα 50 ετών υπερθέρμανσης του πλανήτη. Στον μισό αιώνα που χωρίζει χρονικά αυτά τα δύο στιγμιότυπα, μία από τις πιο εντυπωσιακές διαφορές είναι η ορατή μείωση του μεγέθους του στρώματος πάγου της Ανταρκτικής – η συρρίκνωση της κρυόσφαιρας είναι εμφανής.

Οι δορυφορικές φωτογραφίες της Γης στην 50ή επέτειο του «Γαλάζιου Θόλου» τραβήχτηκαν με 15 λεπτά διαφορά, κατά τη διάρκεια των οποίων ο πλανήτης περιστρέφεται κατά περίπου 100 χλμ. Οι εικόνες λήφθηκαν μέσω 10 μηκών κύματος – από την υπεριώδη ακτινοβολία έως το εγγύς υπέρυθρο. Με αυτόν τον τρόπο οι επιστήμονες μελέτησαν το όζον, τα νέφη και το νερό της Γης.

Μία από τις πιο ριζικές αλλαγές στον πλανήτη σε σύγκριση με την πρώτη φωτογραφία είναι η ανθρώπινη ανάπτυξη και δραστηριότητα. Ειδικά οι νυχτερινές λήψεις του δορυφόρου δείχνουν δραματικές επεκτάσεις της αστικής εξάπλωσης στις ηπείρους, παράλληλα με τη δραστηριότητα της ναυτιλίας στους ωκεανούς. Οι πυρκαγιές λάμπουν επίσης σε μεγάλες εκτάσεις γης τη νύχτα, διπλασιάζοντας τη συχνότητά τους τα τελευταία 20 χρόνια.

Ο «Γαλάζιος Θόλος» χρησιμοποιήθηκε στη δεκαετία του 1970 ως απόδειξη της «υπόθεσης της Γαίας», σύμφωνα με την οποία η Γη και τα βιολογικά της συστήματα λειτουργούν ως μια τεράστια ενιαία οντότητα που υφίσταται σε κατάσταση λεπτεπίλεπτης ισορροπίας. Παρότι αμφιλεγόμενη τότε στην επιστημονική κοινότητα, η θεωρία έδωσε το έναυσμα για μια ολιστική προσέγγιση στην Επιστήμη της Γης.

Η φωτογραφία εμφανίστηκε σε γραμματόσημα και στην αρχική σκηνή του βραβευμένου με Οσκαρ οικολογικού ντοκιμαντέρ του πρώην αντιπροέδρου των ΗΠΑ Αλ Γκορ, «Μια Αβολη Αλήθεια» του 2006 – εμπνέοντας την έρευνα των συστημάτων της Γης με τη δημιουργία ιδρυμάτων έρευνας για το κλίμα, όπως το Ινστιτούτο Max-Planck, με έδρα το Μόναχο της Γερμανίας.

Αυτό που μοιράζονται οι δύο φωτογραφίες, του 1972 και του 2022, είναι αυτό που οι επιστήμονες χαρακτηρίζουν «ανήσυχη ατμόσφαιρα» της Γης. Και στις δύο εικόνες είναι ορατά τα σύννεφα που σχηματίζονται πάνω από τις πράσινες περιοχές των τροπικών δασών, καταδεικνύοντας την άρρηκτη σύνδεση μεταξύ δασών και βροχής. Η θέα της Γης από το Διάστημα προσφέρει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα διασύνδεσης των οικοσυστημάτων της.

Παρουσιάζουν όμως και μια θεμελιώδη διαφορά: τον ανθρώπινο παράγοντα. Η πρώτη φωτογραφία, του 1972, είναι τραβηγμένη από άνθρωπο, η δεύτερη αποτυπώθηκε αυτόματα από τον δορυφόρο μέσω χρήσης υπολογιστή. Η αίσθηση δεν είναι η ίδια, καθώς η δεύτερη εικόνα φαντάζει πιο ραφιναρισμένη και επεξεργασμένη – και ας μην είναι.

Η επόμενη φωτογραφία της Γης από το Διάστημα θα ληφθεί, κατά πάσα πιθανότητα, στη διάρκεια της επόμενης επανδρωμένης αποστολής της NASA στη Σελήνη, με την ονομασία «Αρτεμις II», η οποία είναι προγραμματισμένη για το 2026. Τότε οι αστροναύτες θα απαθανατίσουν και πάλι τη Γη με την υποκειμενική οπτική του φωτογράφου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News