876
Διαμαρτυρία για τα μέτρα κατά της πανδημίας στην Αλεξάντερπλατς του Βερολίνου | REUTERS / Christian Mang

Πότε τελειώνει μια πανδημία; Οχι απαραίτητα όταν το λένε οι γιατροί

Protagon Team Protagon Team 13 Μαΐου 2020, 14:16
Διαμαρτυρία για τα μέτρα κατά της πανδημίας στην Αλεξάντερπλατς του Βερολίνου
|REUTERS / Christian Mang

Πότε τελειώνει μια πανδημία; Οχι απαραίτητα όταν το λένε οι γιατροί

Protagon Team Protagon Team 13 Μαΐου 2020, 14:16

Μια πανδημία ή μια επιδημία μπορεί να τελειώσει με περισσότερους από έναν τρόπους, όπως δείχνει η Ιστορία, και το ερώτημα που αφορά και την Covid-19, είναι ποιος αποφασίζει το τέλος της κρίσης και κατά πόσο όλοι συμφωνούν σε αυτό.

Οι ιστορικοί επισημαίνουν ότι συνήθως σε μια πανδημία μπαίνει είτε ένα ιατρικό είτε ένα κοινωνικό τέλος και αυτά τα δύο δεν «έρχονται» κατ’ ανάγκη την ίδια στιγμή.

Το ιατρικό τέλος συμβαίνει όταν τα νέα κρούσματα και οι θάνατοι σταδιακά εξαφανίζονται χωρίς να αναζωπυρώνονται. Το κοινωνικό τέλος συμβαίνει όταν ο φόβος της λοίμωξης εκλείπει από την αστική ψυχολογία.

Δυστυχώς, το δεύτερο μπορεί να συμβεί πριν από το πρώτο. Με άλλα λόγια, ένα τέλος μπορεί να κηρυχθεί πρόωρα, όχι επειδή πράγματι η λοιμώδης νόσος έχει εξαφανιστεί, αλλά επειδή οι άνθρωποι κουράστηκαν να ζουν φοβισμένοι.

«Οταν οι άνθρωποι ρωτούν πότε επιτέλους θα τελειώσει όλο αυτό, αναρωτιούνται για το κοινωνικό τέλος», εξηγεί στους New York Times ο ιστορικός ιατρικής δρ Τζέρειμ Γκριν του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς.

Το φαινόμενο έχει ξεκινήσει ήδη σε διάφορες χώρες. Σύμφωνα με τον ιστορικό του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Αλαν Μπραντ, «βλέπουμε στη διαμάχη για το άνοιγμα της οικονομίας ότι πολλά ερωτήματα σχετικά με το αποκαλούμενο τέλος δεν αφορούν ιατρικά και θέματα δημόσιας υγείας, αλλά κοινωνικοπολιτικές διαδικασίες».

Τι μας έχει διδάξει όμως οι Ιστορία των πανδημιών και τι μπορούμε να μάθουμε για τον κορονοϊό κοιτώντας στο παρελθόν;

Πανώλη, ευλογιά και γρίπη

Η βουβωνική πανώλη (πανούκλα), που προκαλείται από το βακτήριο Yersinia pestis και μεταδίδεται στον άνθρωπο από ψύλλους που ζουν σε τρωκτικά και ακολούθως μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων, είχε τρία μεγάλα κύματα: την εποχή του Ιουστινιανού τον 6ο αιώνα, τον Μεσαίωνα (14ος αιώνας) όταν έμεινε γνωστή ως «Μαύρος Θάνατος» σκοτώνοντας σχεδόν τον μισό πληθυσμό της Κίνας, από όπου προήλθε, καθώς και το ένα τρίτο των κατοίκων της Ευρώπης και την πανδημία στο τέλος του 19ου αιώνα και την αρχή του 20ού αιώνα.

Μέχρι σήμερα δεν είναι ξεκάθαρο πώς δόθηκε ένα τέλος στην πανώλη. Μερικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο κρύος καιρός σκότωσε τους ψύλλους-ξενιστές του φονικού βακτηρίου (όμως αυτό δεν εμπόδιζε την μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο), ενώ άλλοι ότι βοήθησε κάποια βιολογική αλλαγή στα τρωκτικά.

Μια τρίτη υπόθεση είναι ότι το βακτήριο εξελίχθηκε σε λιγότερο θανατηφόρο και μια άλλη πιθανότητα είναι ότι τα δραστικά μέτρα των ανθρώπων (π.χ. κάψιμο ολόκληρων χωριών και γειτονιών στην Ινδία) έβαλε ένα «φρένο» στην εξάπλωσή του.

Πάντως, η πανώλη δεν έχει εξαφανιστεί τελείως και κατά καιρούς αναφέρονται σπάνια περιστατικά μόλυνσης ανθρώπων, τα οποία θεραπεύονται αποτελεσματικά με αντιβιοτικά και δεν προλάβαιναν να προκληθούν εστίες μετάδοσης.

Η άλλη μεγάλη «κατάρα» της ανθρωπότητας, η ευλογιά, που εμφανίστηκε σε επιδημικά κύματα κατά τα τελευταία τουλάχιστον 3.000 χρόνια και η οποία σκότωνε περίπου το 30% των ασθενών, είχε σαφές ιατρικό τέλος.

Θεωρείται όμως μάλλον ειδική περίπτωση, επειδή υπάρχει πια αποτελεσματικό εμβόλιο που παρέχει προστασία εφόρου ζωής, ενώ ο ιός που την προκαλεί (Variola minor) δεν έχει ζώο ξενιστή, συνεπώς αν η νόσος εξαφανιστεί στους ανθρώπους, δεν μπορεί να βρει καταφύγιο στο ζωικό βασίλειο.

Επίσης, τα συμπτώματά της είναι τόσο χαρακτηριστικά, που η λοίμωξη είναι προφανής (χωρίς ασυμπτωματικούς φορείς) και άρα εύκολο να μπουν σε καραντίνα όλα τα κρούσματα και να γίνει ιχνηλάτηση επαφών. Ο τελευταίος άνθρωπος που μολύνθηκε από ευλογιά στον κόσμο ήταν, το 1977, ένας σομαλός μάγειρας νοσοκομείου, ο οποίος πέθανε τελικά από ελονοσία το 2013.

Η «ισπανική γρίπη» εν μέσω Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία εκτιμάται ότι σκότωσε τουλάχιστον 50 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, ιδίως νέους και μεσήλικες (αντίθετα με τον κορονοϊό που «προτιμά» ηλικιωμένους), είχε κυρίως κοινωνικό και όχι ιατρικό τέλος.

Ο «μεγάλος πόλεμος» είχε μόλις τελειώσει, οι άνθρωποι ήθελαν να κάνουν μια νέα αρχή, μια νέα εποχή άρχιζε για την ανθρωπότητα και όλοι ήθελαν να αφήσουν πίσω τους τον εφιάλτη τόσο των χαρακωμάτων όσο και της γρίπης.

Μέσα στον 20ό αιώνα ακολούθησαν και άλλες λιγότερο σοβαρές πανδημίες γρίπης, με χειρότερη εκείνη του 1968, με επίκεντρο το Χονγκ Κονγκ, όταν περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι πέθαναν παγκοσμίως, κυρίως άνω των 65 ετών. Εκείνος ο ιός ακόμη κυκλοφορεί ως εποχική γρίπη.

Πότε θα τελειώσει η πανδημία του Sars-Cov-2

Τι θα συμβεί με την Covid-19; Οι ιστορικοί θεωρούν πιθανό ότι θα τελειώσει κοινωνικά, προτού τελειώσει ιατρικά. Αρκετοί άνθρωποι μπορεί να έχουν κουραστεί από τους περιορισμούς και θα κηρύξουν το τέλος της πανδημίας ως ομάδες, παρόλο που ο κορονοϊός θα συνεχίσει να «σιγοκαίει» σε μικρές εστίες.

Και το κοινωνικό τέλος ίσως έρθει πριν καν βρεθεί αποτελεσματικό εμβόλιο ή αντιική θεραπεία.

«Νομίζω πως υπάρχει αυτό το κοινωνικό ψυχολογικό ζήτημα της εξάντλησης και της δυσφορίας. Μπορεί να φτάσουμε σε κάποια φάση που οι άνθρωποι απλώς θα πουν «αρκετά, μου αξίζει να επιστρέψω στην κανονική ζωή μου», λέει η ιστορικός Ναόμι Ρότζερς του Πανεπιστημίου Yale.

Και αυτό ακριβώς φαίνεται να συμβαίνει τώρα σε μερικές πολιτείες των ΗΠΑ που βιάζονται να άρουν τα περιοριστικά μέτρα, σαν να έχει εξαφανιστεί ο κορονοϊός, ενώ ακόμη δεν έχει φτάσει στην κορύφωσή της η πανδημία τοπικά, με αποτέλεσμα να αψηφούν τις προειδοποιήσεις των αρχών δημόσιας υγείας.

Αλλά καθώς η ψυχολογική διάσταση έρχεται να «δέσει» με την οικονομική καταστροφή λόγω του lockdown, οι ιστορικοί θεωρούν πιθανό ότι ολοένα περισσότεροι άνθρωποι θα είναι πρόθυμοι να πουν «αρκετά έως εδώ».

«Υπάρχει ένα είδος σύγκρουσης τώρα», σύμφωνα με τη Ρότζερς, καθώς οι αρχές δημόσιας υγείας και οι επιστήμονες έχουν στόχο ένα ιατρικό τέλος, αλλά αρκετοί πολίτες προτιμούν ένα κοινωνικό τέλος. Ο προσδιορισμός του τέλους της τωρινής πανδημίας, σύμφωνα με τον Μπραντ, «θα είναι μια μακρά και δύσκολη διαδικασία».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News

Διαβάστε ακόμη...

Διαβάστε ακόμη...