«Θέλω να φαίνεται στα βιβλία μου πως από αυτό τον κόσμο πέρασε (ό,τι αξία κι αν έχει αυτό, σύμφωνοι;) ένας άνθρωπος που λεγόταν Ζοζέ Σαραμάγκου. Θέλω να το μαθαίνει κανείς αυτό στην ανάγνωση των βιβλίων μου – επιθυμώ η ανάγνωση των βιβλίων μου να μην είναι μερικά ακόμα μυθιστορήματα στη λογοτεχνία, αλλά ο τόπος όπου αντιλαμβάνεται κανείς το σημάδι ενός ανθρώπου», ανέφερε σε μια παλιά του συνέντευξη ο μεγάλος νομπελίστας συγγραφέας.
Το τελευταίο τετράδιο περιλαμβάνει όλα τα κείμενα που έγραψε ο Ζοζέ Σαραμάγκου για το blog του, από το Μάρτιο του 2009 ως τον Ιούνιο του 2010. Είναι η τελευταία καταγραφή, σε καθημερινή σχεδόν βάση, της σκέψης του για την ιβηρική και την παγκόσμια επικαιρότητα, για τους θεσμούς και τα πρόσωπα που μας κυβερνούν, για τις αξίες και τους θεσμούς που λείπουν, για τα προσωπικά του σχέδια και τις ματαιώσεις τους, για το όραμα του κόσμου που θα γεννηθεί μέσα από την κρίση.

Προδημοσίευση

23 Μαρτίου

ΦΟΥΝΕΣ & ΦΟΥΝΕΣ

Πριν από αρκετά χρόνια, σ’ ένα ταξίδι που θα μας οδηγού- σε από τον Καναδά στην Κούβα, κάναμε μια στάση στην Κόστα Ρίκα και το Ελ Σαλβαδόρ. Γι’ αυτή την τελευταία επίσκεψη θέλω να μιλήσω σήμερα. όπως συμβαίνει πάντα όταν ταξιδεύω προς τα εκεί, έδωσα μερικές συνεντεύξεις, και την πιο σημαντική απ’ αυτές στον Μαουρίσιο Φούνες, τον σημερινό εκλεγμένο πρόεδρο του Ελ Σαλβαδόρ. Δεν τον γνώριζα προηγουμένως. Είχα την ευχάριστη έκπληξη να συ- ναντήσω, όχι έναν δημοσιογράφο σε εντεταλμένη υπηρεσία να πείσει τον άρτι αφιχθέντα συγγραφέα για τις αρετές ενός καθεστώτος που βασίζεται στην πιο άγρια καταστολή και είναι άμεσα υπεύθυνο, από την κυβέρνηση ως τις στρατιωτικές δυνάμεις, για τις κακοποιήσεις, τις αυθαιρεσίες και τα εγκλήματα που διέπραξε το Κράτος και οι ισχυρές οικογέ- νειες των γαιοκτημόνων, απόλυτοι κύριοι της οικονομίας της χώρας, αλλά έναν συνομιλητή καλλιεργημένο και πληροφορημένο για όλα όσα σχετικά συνέβαιναν, όχι μόνο για τα μακρόχρονα μαρτύρια που υπέφερε ο πληθυσμός, αλλά και για την προβληματική της πιθανότητας μιας αλλαγής που ακόμα δεν διαφαινόταν στον κοινωνικό και πολιτικό ορίζοντα της σαλβαδοριανής κοινωνίας. Δεν ειδωθήκαμε ξανά, όμως η Πιλάρ έχει διατηρήσει από τότε, και σε προσωπικές και πολιτικές στιγμές πολύ σκληρές γι’ αυτούς, τακτική αλληλογραφία με τη Βάντα Πινιάτο, τη σύζυγο του Μαουρίσιο, η οποία στο εξής ασφαλώς θα εντατικοποιηθεί.

Ο άλλος Φούνες που εμφανίζεται στον τίτλο είναι του Μπόρχες, εκείνος ο προικισμένος άντρας με μνήμη που απορροφούσε τα πάντα, κατέγραφε τα πάντα, γεγονότα, εικόνες, αναγνώσεις, αισθήσεις, το φως της ανατολής, μια πτυχή νερού στην επιφάνεια της λίμνης. Δεν θα ζητήσω τόσα πολλά από τον πρόεδρο του Ελ Σαλβαδόρ, μονάχα να μην ξεχάσει καμία από τις λέξεις που πρόφερε τη βραδιά του θριάμβου του, ενώπιον χιλιάδων αντρών και γυναικών που είδαν να γεννιέται επιτέλους η ελπίδα. Μη μας απογοητεύσετε, κύριε πρόεδρε, η πολιτική ιστορία της Νότιας Αμερικής ξεχειλίζει από διαψεύσεις και ματαιώσεις, από λαούς ολόκληρους που κουράστηκαν απ’ τα ψέματα και την εξαπάτηση, ήρθε η ώρα, είναι επείγον να αλλάξουν όλα αυτά. Μας φτάνει ένας Ντανιέλ Ορτέγκα.

24 Μαρτίου

ΕΡΧΕΤΑΙ Ο ΛΥΚΟΣ!

Την ιστορία διηγούνταν συνήθως οι παππούδες της οικογένειας, και ακουγόταν ανελλιπώς τα βράδια στην επαρχία, όχι ως απλή διασκέδαση για αθώα βρέφη, αλλά και ως θεμελιώδες κομμάτι ενός καλού εκπαιδευτικού συστήματος, πρόδρομος, κατά κάποιον τρόπο, του όρκου με τον οποίο οι μάρτυρες δεσμεύονται, ή δεσμεύονταν, να πουν την αλήθεια, όλη την αλήθεια και μόνο την αλήθεια. Η αμφιβολία που αποτυπώνω εδώ αφορά απλώς και μόνο στο γεγονός ότι δεν είμαι θαμώνας των δικαστηρίων, η περιέργειά μου γύρω από τις ποικίλες εκδηλώσεις της ανθρώπινης φύσης δεν με παρακίνησε ποτέ να χώσω τη μύτη μου στη ζωή του άλλου, ακόμα κι αν επρόκειτο για τον μεγαλύτερο εγκληματία του αιώνα. Χούγια είναι αυτά. Ε λοιπόν, η ιστορία του παππού διηγιόταν πως ήταν ένας μικρός βοσκός με τα πρόβατά του, που, ίσως για να ξεγελάσει τις μοναχικές του ώρες στο βουνό, είπε μια μέρα να φωνάξει πως ερχόταν ο λύκος, ερχόταν ο λύκος, κι έτσι ο κόσμος του χωριού, αρματωμένος με δόρατα, δικράνια και καριοφίλια από τον προπροηγούμενο πόλεμο, βγήκε στίφος για να υπερασπιστεί τα πρόβατα και, καθ’ οδόν, το τσοπανόπουλο που τα φυλούσε. Τελικά λύκος δεν υπήρχε, το είχε βάλει στα πόδια απ’ τις φωνές, είπε ο μικρός. Δεν ήταν αλήθεια, αλλά, ως ψέμα, έμοιαζε αρκετά πειστικό. Ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα της απάτης, ο βοσκός μας αποφάσισε να επαναλάβει το αστείο και, για άλλη μια φορά, το χωριό τον συνέτρεξε σύσσωμο. Τίποτα, λύκος ούτε μυρωδιά. Την τρίτη φορά ωστόσο κανείς δεν κουνήθηκε από το σπίτι του, ήταν φανερό πως το τσοπανό- πουλο έλεγε ψέματα του καλού καιρού, ας φωνάζει, όπου να ’ναι θα κουραστεί. Ο λύκος πήρε όσα πρόβατα ήθελε, ενόσω ο μικρός, κουρνιασμένος σ’ ένα δέντρο, παρακολουθούσε ανήμπορος την καταστροφή. Παρότι το θέμα σήμερα δεν είναι αυτό, είναι επίκαιρο να θυμηθούμε τις φορές που πολλοί από εμάς, επίσης, φωνάξαμε πως ερχόταν ο λύκος. ήταν πολύ περισσότεροι εκείνοι που αρνούνταν πως ερχόταν ο λύκος, αλλά τελικά ήρθε και στο λουρί του είχε γραμμένη μια λέξη: κρίση.

Για να δούμε τι θα συμβεί μετά από την πρόσφατη είδηση πως είναι πολλοί, πάμπολλοι, οι Πορτογάλοι που απο- φάσισαν να μάθουν ισπανικά και παίρνουν πολύ σοβαρά αυτή τους την απόφαση. Φοβάμαι ωστόσο πως οι συνήθεις υπερπατριώτες θα αρχίσουν να φωνάζουν πως έρχεται ο λύκος. Συμφωνώ πως κάτι έρχεται, κι αυτό είναι η ανάγκη για προσέγγιση των λαών της χερσονήσου, της από δω πλευ- ράς και της από κει. Η Ιστορία, όταν θέλει, σπρώχνει πολύ τα πράγματα.

*Το τελευταίο βιβλίο του Ζοζέ Σαραμάγκου, "Το τελευταίο τετράδιο", κυκλοφορεί τη Δευτέρα 10 Οκτωβρίου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News