Την εποχή που η ματιά μας πάει να συνηθίσει τις εικόνες των άστεγων, όσων ψάχνουν στους κάδους των σκουπιδιών και -πιο πρόσφατα- τους πρόσφυγες με παιδιά στην αγκαλιά, στα Προπύλαια κάποιοι κοιτάχτηκαν στα μάτια για ένα λεπτό, συμμετέχοντας στο Παγκόσμιο Πείραμα Επαφής με το Βλέμμα (των The Liberators International).

Το βλέμμα, λοιπόν. Δεν ξέρω τι αισθήματα μπορεί να προκαλέσει μεταξύ αγνώστων που ανταποκρίνονται σ΄ένα τέτοιο κάλεσμα, αλλά αυτό που όλοι γνωρίζουμε είναι ότι η ματιά μας σε όσα συμβαίνουν γύρω μας έχει αμβλυνθεί: από συνήθεια, από ανάγκη, από άμυνα.

Και το οπτικό μας πεδίο μικραίνει, δεν θέλει να δει άλλη δυστυχία, άλλον πόνο, δεν αντέχει στην καλύτερη περίπτωση να νιώθει αβοήθητος στο να βοηθήσει. Άλλωστε 200 είναι οι μοίρες του ανθρώπινου οπτικού πεδίου, πέρα από αυτές δεν μπορούμε να δούμε τίποτα.

«200» είναι και ο τίτλος της έκθεσης της ζωγράφου Ζάννας Αρτέμη, μια σειρά πορτρέτων που αποτυπώνει την καθημερινότητά μας: 27 άστεγοι μας κοιτάνε στα μάτια σαν να επιθυμούν τον διάλογο. Πώς μοιάζει ο άγνωστος που στέκει απέναντί μας, τι μας ζητάει, τι φοβόμαστε για να ανταποκριθούμε στο βλέμμα του.

Η Ζάννα Αρτέμη ζει στο κέντρο της Αθήνας και καθημερινά συναντά αυτούς τους «Άλλους», που έχουν κατακλύσει και τις άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Ομολογεί την αμηχανία της, στην αρχή, στο πώς να είναι χρήσιμη: «Σιγά-σιγά, όμως, τη μια πηγαίνοντάς τους φαγητό, την άλλη κάποια φάρμακα, μιλώντας μαζί τους και κοιτώντας τους στα μάτια, ένιωσα ότι θα πρέπει να τους εντάξουμε στην καθημερινότητά μας και κυρίως -το πιο σημαντικό- να μην συνηθίσουμε με την έννοια της αδιαφορίας».

Είναι αλήθεια ότι μετά από αυτό το πένθος για τη ζωή που χάσαμε, το οποίο κρατάει τώρα 5-6 χρόνια, η ελπίδα και η αισιοδοξία -γενικά και αόριστα- δεν αρκούν και χρειάζεται να περάσουμε σε κάποιου είδους δημιουργική αντεπίθεση. Οι καλλιτέχνες είναι μάλλον οι πρώτοι που δεν μπορούν σήμερα να αποκλειστούν σε ένα εργαστήρι, σε ένα θέατρο, σε έναν χώρο και να δημιουργούν ερήμην της μεγαλύτερης ανθρωπιστικής κρίσης που περνάει η χώρα στα μεταπολεμικά χρόνια.

«Είμαστε όλοι πια εν δυνάμει άστεγοι» λέει η Ζάννα Αρτέμη «δεν είναι όπως στην αρχή της κρίσης, που είχαμε ακόμη κάποια αίσθηση ότι δεν θα αλλάξουν τα δεδομένα της ζωής μας με ακραίο τρόπο». Η έκθεση «200» είναι μιας μορφής πολιτική δήλωση και η ίδια στοχεύει στην «αφύπνιση» όσων σταθούν μπροστά σ΄ αυτά τα πορτρέτα. «Σε κοιτούν στα μάτια, δεν ήθελα να είναι ούτε θλιμμένα, ούτε χαρούμενα. Η επαφή μου μαζί τους με έμαθε ότι όταν είσαι χρόνια στους δρόμους τα αισθήματα χάνονται, είναι σαν να είναι διάφανοι, να έχουν αναχωρήσει από την κανονική ζωή. Γι' αυτό και δεν βοηθάει να τους κρίνουμε, να ψάξουμε το πώς και το γιατί βρέθηκαν άστεγοι, ούτε να νιώθουμε ενοχή γιατί εμείς είμαστε σε καλύτερη κατάσταση. Βοηθάει να νιώσουμε ευθύνη γι' αυτούς και να κάνει ο καθένας ό,τι καλύτερο μπορεί».

Εκτός από την πραγματικότητα γύρω της, αφορμή για αυτά τα 27 πορτρέτα της Ζάννας Αρτέμη ήταν και το βιβλίο του Χρήστου Χρυσόπουλου «Φακός στο στόμα» (εκδ. Πόλις, βραβείο Prix Laure Bataillon 2014, και Balkanika 2015). Αποσπάσματα από το βιβλίο διαβάζουν εικαστικοί, μουσικοί και ηθοποιοί σε βίντεο που προβάλλεται στην έκθεση σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης περισσοτέρων ανθρώπων. 

Γκαλερί: Black Duck, Χρήστου Λαδά 9α, πλατεία Κλαυθμώνος
Διάρκεια: Έως την 1η Νοεμβρίου
Καθημερινές και Σάββατα: 11.00-22.00
Κυριακή: 19.00-22.00

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News